Alþýðublaðið - 17.03.1944, Blaðsíða 4

4
WY^USLAglP
Föstudagur 17. maxz 1944.
Niðurlag á grein Stefáns Júliassoiiar:
Heimsókn í fyrirmyndarskóla.
fttjrijitabiaðið
iO'tgefandí: AlþýSuflokkuriim,
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Síinar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Sknldin við landið.
JÓN GUÐMUNDSSON gest-
gjafi á Þingvöllum hefir
gefið óvenjulega höfðinglega
gjöf til eflingar skógræktar í
landinu. Hann hefir gefið 300
þús. krónur í sjóð, er verja skal
til skógræktar og skreytingar á
Þingvöllum. Auk þessa hefir
svo Jón ánafnað sama sjóði all-
ar eigur sínar, að undantekn-
um nokkrum dánargjöfum.
Þessi stórmyndarlega gjöf
ber vott um tvennt, auk
höfðingsskapar gefandans: glögg
an skilning á því, í hvílíkri
skuld þjóðin stendur við land
ið vegna eyðileggingar skóg-
anna, og fátíða ræktarsemi við
helgistað íslendinga.
*
Þessi óvenjulega rausnarlega
gjöf hlýtur að orka á hugi
manna eins og þegar steini er
kastað í lygnt vatn.. Hún vekur
margvíslegar hræringar og um-
hugsanir. En ein spurning leit-
ar fastar á en allt annað: Hvers
vegna hefir ekki (fyrir löngu
verið hafizt handa um almenna
fjársöfnun í stórum stíl til skóg
ræktar starf semi ?
Undanfarin ár hefir verið
safnað stórfé á íslenzkan mæli-
kvarða til ýmislegrar mannúð-
arstarfsemi, og skal það sízt
lastað. En hinar greiðu undir-
tektir almennings undir þær
fjárbænir sýna ljóslega, að
menn eru fúsir til að láta fé af
hendi ' rakna, hver eftir sinni
getu, þegar þeir telja, að góður
málstaður eigi í hlut.
Það á að mega gera ráð fyr-
ir því, að skógræktin sé hug-
stæð hverju mannsbarni á ís-
landi. Áreiðanlega finna allir
Islendingar til þess, hve landið
er nakið. Á sumrin flykkjast
menn um langar vegalengdir
þangað, sem skógur vex, enda
þótt ekki sé nema um kjarr að
ræða, í því skyni að eyða ein-
um degi í skóglendi. Áratugum
saman hefir sú hugsjón „að
klæða landið“ átt marga og
ágæta formælendur. En fjár-
skortur og skilningsleysi fjár-
veitingavaldsins hefir alltaf
staðið í vegi fyrir því, að hug-
sjónin yrði að veruleika. Land-
ið verður ekki klætt, svo að
nokkru nemi, nema með stór-
felldu og samstilltu átaki al-
þjóðar. En ef allir leggjast á
eitt, og hver og einn leggur
fram sinn skerf, getur ein kyn-
slóð þjóðarinnar orkað svo
miklu í þessu framfaramáli, að
aldarhvörfum valdi.
Jón á Brúsastöðum hefir gef-
ið merkilegt fordæmi. Gjöf
hans er áhrifamikil hvatning
fyrir alla aðra. Almenn fjáf-
söfnun til skógræktarstarfsins
ætti að fylgja í kjölfarið. Ef vel
er að unnið, þarf ekki að efast
um þátttöku þjóðarinnar. í
brjósti hvers góðs drengs
blundar þrá til að láta eitthvað
gott af sér leiða til varanlegra
hagsbóta fyrir land sitt og þjóð.
Stærsta skuld þjóðarinnar við
landið er sú, að hafa rúið það
að skógum. Sú kynslóð, sem
greiðir myndarlega afborgun af
þeirri skuld, getur sér varan-
lega sæmd og gott eftirmæli.
Gestgjafinn á Þingvöllum hef-
NÚ sagði fylgdarmærin, að
þessu næst væri rétt að við
athuguðum, hvað um væri að
vera í leikfimissalnum. Ég fyrir
mitt leyti óskaði, að við sæjum
þar danskennslu, því að ég
hafði heyrt, að hún væri með
afbrigðum góð í skólanum.
En í stað þess sáum við leik-
kennslu. Margir unglingar voru
þarna inni í salnurn, sem var
allstór, og voru flestir þeirra á-
horfendur, og sátu þeir á gólf-
inu. Pallur var fyrir enda sals-
ins, og var hann notaður sem
leiksvið. Leikritið, sem samið
var af nemendunum sjálfum,
var í rauninni hvorki frumlegt
né merkilegt. En meðferð leik-
aranna á hlutverkum sínum
var aftur á móti með þeim á-
gætum, að til einsdæma mátti
teljast. Sérstaklega var leikur
eins drengsins mjög góður, og
hef ég hvergi séð barn sýna
slíkan skilning í alvarlegum
leik. Ég hafði orð á þessu við
kennslukonuna eftir á, að mér
hefði þótt leikur hans sérstak-
ur, og sagði hún okkur þá, að
drengurinn, sem var aðeins 14
ára, hefði þegar fengið styrk
til leiknáms frá þekktum leik-
skóla. Skýri ég einkum frá
þessu vegna ummæla, sem
kennslukonan viðhafði um
þetta, en hún var stundakenn-
ari, sem hafði á hendi leik-
kennslu víðar í skólum. Hún
sagði: „Til þess eru að vísu
nokkrar líkur, að hæfileiki
Williams hefði komið í ljós,
þótt hann hefði ekki verið hér
í skólanum, en hitt er þó víst,
að það var honum mikil gæfa
að vera í slíkum skóla sem
þessum, þar sem allt er reynt
til þess að uppgötva og þroska
sérhæfni og færni nemend-
anna.“ v
Er við höfðum skoðað allar
þessar handíðir og vinnuhrögð,
fannst mér satt að segja skól-
anum meir svipa til vinnu-
stöðvar en þeirra framhalds-
skóla, sem ég átti að venjast.
Nú var liðið fast að hádegi, en
svo hafði verið ráð fyrir gert,
að skólastjóri ætti tal við okk-
ur fyrir þann tíma, og héldum
við því aftur til skrifstofu
hans. Þar skildi fylgdarmærin
við okkur, og þökkuðum við
henni góða aðstoð.
Dr. Patri sat í einu horninu
sem fyrr og bandaði hann okk-
ur að koma nær, því að rödd
hans var biluð og talaði hann
því mjög lágt. Við hnöppuð-
umst utan um hann, og hann
hóf mál sitt. „Ég geri xáð fyrir
því“, sagði hann, „að þið hafið
aðallega skoðað það, sem við
erum að reyna að gera á verk-
lega og listræna sviðinu, enda
ætlaðist ég til þess. Reynsla er
fyrir öllu og reynsla fæst með
starfi. Það er oft krókótt Ieið
að innsta eðli barnsins, en við
erum að reyna að finna þá leið
hér. Stundum tekst okkur vel,
stundum miður. Við reynum að
gefa öllum tækifæri til þess að
tjá sig, svo að þau eigi betra
með að finna sjálf sig og á-
kveða, hvar þau kjósa sér stað
og stöðu í lífinu“. —• Dr. Patri
er hrifinn af starfi sínu, eins og
allir góðir skólamenn. Hann iðk
ar mjög þann frásagnarhátt, að
segja frá kynnum sínum við
ýmis börn, sem hann hefur
þekkt á starfsferli sínum. „Ég
man eftir.........“, segir hann
og tilfærir eitthvert nafn, segir
sögu af barninu og dregur af
því lærdóma. Hann er hinn
prýðilegasti kennari í uppeld-
isfræði, án þess hann ætli sér
það með þessu máli sínu. Hann
bendir okkur á bronzstyttu, er
stendur í einu horni skrifstof-
unnar. „Ég býst við, að enginn
ykkar hafi sett þessa styttu í
samband við Lincoln,“ segir
hann, „en þó er hún af honum.
Hún líkist satt að segja harla
lítið myndum af Lincoln, —
en saga hennar er þannig: Eitt
sinn, er börnin höfðu verið að
lesa um Lincoln, hafði einn
drengjanna orð á því, að sig
langaði til að gera af honum
styttu eins og hann kæmi sér
fyrir sjónir. Við hvöttum hann
til þess. Það tók hann langan
tíma að móta myndina í leir,
svo að hann teldi sig hafa tjáð
sig eins og hann ætlaði, og við
létum hann leita fyrir sér eins
og hann vildi. — Þetta er árang
urinn, og mér þykir vænt um
styttuna.“ Og gamli maðurinn
brosti eins og hans var vandi.
Mér fannst þá, og finnst
raunar enn, að þetta brjóstlík-
an af Lincoln sé táknrænt fyr-
ir starf og skóla dr. Patri, —
táknrænt bæði vegna þess, að
það er af Lincoln, er lifir í með-
vitund margra sem postuli lýð-
ræðis og jafnréttis, og eins
vegna hins, að nemandinn fékk
að hafa það eins og honum
leizt, eftir mikla umhugsun og
langa leit við að koma hug-
mynd sinni í fast form. — Og
þegar þetta er athugað, þarf
engart að undra, að skólinn hef-
ur náð afburða árangri í starfi
sínu. Þegar yfirskólanefnd
New York-borgar safnaði sýn-
ishornum af vinnubrögðum
unglinga í listrænum og verk-
legum efnum í öllum skólum
borgarinnar, og fékk til þess
sérstaka dómnefnd að dæma
um sýnishornin, án þess hún
vissi úr hvaða skólum þau voru,
kom í ljós, að þessi skóli átti
langflest af þeim. — Gamli
maðurinn segir okkur frá þessu,
og það vottar fyrir glampa af
stolti í augum hans, — en þó er
á honum að skilja, að honum
hafi fundizt þetta eðlilegt og
sjálfsagt. — Rödd hans er hlý
og viðkvæm jafnan er hann
minnist á þá, er á einhvern hátt
hafa skarað fram úr, og eins
þegar hann segir frá erfiðum
tilfellum, sem hann telur hæp-
ið, að hann hafi sigrazt á.
Hann minnist á skólabraginn,
sem okkur virtist sérlega góð-
ur. Skilningur hans á nemend-
unum er mjög næmur, og hann
lítur á hlutina frá mörgum
sjónarmiðum. í formála fyrir
lítilli sýnisbók af ljóðum og
listrænni vinnu nemenda sinna
segir hann á einum stað: „Ó-
kunnugum virtust sum þessara
barna vera „erfið viðureignar“.
Nýr kennari hafi það eitt sinn á
orði, því að þau voru síkvik, ó-
kyrr og önnum kafin í þá daga,
og nokkrir vösólfar. Smátt og
smátt lærði kennarinn að
skilja, að vöxturinn með sínum
knýjandi krafti, hið frumstæða
skapandi afl, er sjaldan fínt,
fágað eða nákvæmt. Því fylgir
rót í huga, hvikular hugsanir
og ótamdar hreyfingar, áður
en skeiðið er runnið, og feg-
urð, mýkt og friður ná völd-
um.“
Við snerum talinu að sam-
starfi skólans og heimilanna, en
það er annar meginþátturinn í
starfi dr. Patri, sem orð hefir
af farið. IJann er ráðgjafi for-
eldra þar í nágrenninu í vanda
málum þeirra og sjálfsagður
dómari í málum, sem snerta
börn og unglinga. — Steingrím
ur Arason varpaði fram spurn-
ingunni: „Hvað álítið þér um
kýnningarstarf milli skólanna
foreldranna, foreldrafundi og
annað þess háttar, sem miðar
að aukinni kynningu milli skóla
og heimilis?“ Gamli maðurinn
þagði við um stund. „Ja, ég
veit ekki hvað segja skal,“
sagði hann svo og brosti. Þá
færðist hann allur í aukana og
mælti: „Sko, þegar skólinn er
hluti af umhverfinu eins og
okkar skóli er orðinn, þá þarf
ekki framar að hugsa upp ráð
til þess að fá kennara og for-
eldra til þess að kynnast og
ræða saman. Hér ganga foreldr
arnir út og inn og sjá allt, sem
fram fer. Mæðurnar skilja börn
in sín stundum eftir hér í skrif-
stofunni hjá mér, þegar þær
fara í vinnu, og við reynum allt
af að líta’ eftir fyrir þær og
hjálpa til, ef þær þurfa með.
Skólinn okkar er í þjónustu
fólksins hér í umhverfinu, ekki
aðeins barnanna, heldur allra.
— Foreldrafundir og allt annað
umstang af því tagi er aðeins
til að sýnast, það hefir enga
verulega stoð, þegar til lengdar
lætur.“
Vegna sérstöðu Steingríms
Arasonar meðal gestanna, bauð
dr. Patri okkur að borða með
sér hádegisverð. Við snæddum
í matsal skólans, en hann er
mjög stór. Geta nemendur
keypt sér þar málsverð við
vægu verði, og nota þeir sér
það yfirleytt. Þetta tíðkast
mjög í skólum vestra.
Margt bar á góma um skól-
ann og ýmis uppeldismál á
meðan á máltíðinni stóð. Ég
EN N virðast ófriðarlokin
eiga langt í land. En þrátt
fyrir það ræða blöðin nú oftar
og oftar, hvað verða muni eftir
stríðið. Tíminn birti í gær rit-
stjórnargrein, sem hann nefndi
„Stríðið eftir stríðið“. Þar seg-
ir meðal annars:
„í löndum bandamanna er nú
engu minna rætt um vandamálin
eftir styrjöldina en styrjaldar-
reksturinn sjálfan. Þau eru mörg
talin enn torleystari og erfiðari við
fangs en sjálf styrjaldarmálin. Þar
koma sérsjónarmið og stéttahags-
munir miklu meira til greina. Það
er því ekki orðið óalgengt, þegar
rætt er um lausn þessara mála, að
talað sé um „stríðið' eftir stríði$“.
í einu af seinustu kvæðum sín-
um, biður Nordahl Grieg þess, að
þjóð hans fái „afl til að þola frið“.
Öll merki benda því miður til
þess, að hér sé ekki um ástæðu-
lausan ótta að ræða. Reynslan eft-
ir seinustu heimsstyrjöld bendir
eindregið til þess, að næsti friður
verði lítið meira en hlé milli þátta,
ef ekki verður tekin upp ný skip-
an, ekki aðeins í milliríkjamálum,
heldur einnig í innbyrðismálum
þjóðanna. Fjárhagslegt öngþveiti
og atvinnuleysi átti ríkan þátt í
tilveru þýzka nazismans. Harðsvír
ug auðvaldsklíka í Frakklandi
skapaði þau miklu stéttaátök, er
áttu stærstu hlutdeildina í ósigri
Frakka. Skipulagsleysi frjálsu sam
keppninnar í Bretlandi, ásamt til-
heyrandi stéttabaráttu og atvinnu-
leysi, gerði Breta vanmáttuga í
tafli heimsmálanna og illa búna
undir styrjöldina. Þetta, auk margs
annars, hefir sýnt öllum hugsandi
mönnum, að ekki sízt innanlands-
málin, verður að taka nýjum og
haganlegri tökum en áður. Það
þarf að skapa hverju þjóðfélagi
fastmótað, markvisst hagkerfi í
stað skipulagsleysis samkeppninn-
ar, útrýma óeðlilegum lífskjara-
mun stéttanna og tryggja öllum
atvinnu og sæmilega afkomu. Með
seni birtast cíga í
Alþýðublaða.ú,
verða áð vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnaf
í Alþýðuhúsinu,
(gengið km frá
Hverfisgötu)
fyrir kB. 7 að kvöBdi.
SSmi 4906.
man, að Steingrímur sagði eitt
sinn við dr. Patri: „Ég minnist
þess, að í kennslustund einni
fyrir tuttugu og fimm árum.
lýstuð þér fyrir okkur þorps-
skóla. Þér röktuð sögu ungs
kennara frá því hann kom til
þorpsins og mætti andspyrnu
og erfiðleikum, þar til honum
hafði tekizt að skapa þarna fyr-
irmyndarskóla. — Ég hefi oft
hugsað um það síðan, hvort
saga þessi hafi verið sönn, eða
hvort þér byggðuð hana upp
sem þátt í kennslu yðar.“ —
Gamli maðurinn hugsaði sig
um nokkra stund, brosti ljúf-
lega og sagði því næst:
„Þetta var hugmynd. — Ég
hefði aldrei komizt langt í
■■■■ -- JL.
Frh. á & síða.
þessum hætti einum verður hægt
að uppræta öfgastefnur, sem geta
leitt þjóðirnar á eyðileggingarbál
nýrrar styrjaldar.
Til þess að koma þessu í kring,
verður ekki hjá því komizt, að
þrengja að mun sérréttindi og
gróðamöguleika yfirstéttanna. Stór
hluti þeirra mun ekki skilja köll-
un tímans, heldur mun þverskall-
ast gegn öllum félagslegum um-
bótum. Þessí hluti hennar mun
ekki hlífast við að beita hinum
grimmilegustu örþrifaráðum til að
halda í hinn rangfengna hlut sinn.
Þótt styrjöldin sé háð gegn fas-
isma, mun hann hvergi dauður í
stríðslokin. Hann mun einmitt þá
skjóta rótum í löndum banda-
manna og verða þar tiltölulega
öflugri en nokkru sinni fyrr, vegna
þeirra félagslegu umbóta, sem auð
valdsstéttin og bandamenn henn-
ar fjandskapast við.
Jafnhliða og fasisminn mun
þannig færast 1 aukana, mun öfga-
stefnan lengst til vinstri, komm-
únisminn, magna áróður sinn um
allan helming og nota víggengi
Rússa sér til stuðnings. Á sama
hátt og fasistisku auðmennirnir
munu boða „heilagt“ stríð og sam-
fylkingu til þess að berja niður
kommúnismann, munu kommún-
istar flytja svipaðan boðskap um
að berja niður fasismann. Báðar
stefnumar telja sér hag í því, að
þessi heróp verði svo sterk, að
menn ‘ skiptist aðeins í tvær fylk-
ingar, fasistafylkinguna og komm-
únistaíylkinguna.
Eigi ekki að verða mörg stríð
eftir þessa styrjöld eða réttara sagt
borgarastríð í mörgum löndum, þá
verður það því aðeins, að umbóta-
mennirnir fylki sér svo vel sam-
an og myndi svo trausta og öfl-
uga fylkingu, að öfgahreyfingarn-
ar sitt til hvorrar hliðar megi sín
lítils eða einskis. Þetta sjónarmið
er ráðandi rrieðal Breta og sam-
veldisþjóða þeirra og svipað mé
Frh. af 6. oíBbl
ir greitt sína skuld og sinna ætt I munu á eftir koma, ef liðinu
menna í marga liðu. Fleiri 1 verður fylkt.