Alþýðublaðið - 30.06.1944, Page 7

Föstudagur 30. júní 1944.
ALÞYÐUBLAÐiÐ_________________________________7

I Bœrinn í áag. |
Næturlæknir er í Læknavarð-
stofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkur-
apóteki.
Næturakstur annast Aðalstöðin,
sími 1383.
ÚTVARPIÐ:
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
19.25 Erindi: Ullarverkun og ull-
armat (Þorvaldur Árnason
ullarmatsformaður).
20.00 Fréttir.
20.30 Erindi: „Á fáki fráum“
(Benjamín Sigvaldason þjóð
sagnaritari. — Þulur flyt-
ur).
20.55 Strokkvartett útvarpsins:
Kvartett nr. 18 í A-dúr eft-
ir Mozart.
21.10 Hljómplötur: Norræn tón-
list.
21.50 Fréttir.
22.00 Symfóníutónleikar (plötur):
a) Píanókonsert nr. 1 eftir
Rachmaninoff. b) Symfónia
nr. 3 eftir Tschaikowsky.
23.00 Dagskrárlok.
starfsmenn bankanna.
Börnin á sumarheimilunum.
Sumardvalarnefnd skýrði blað-
inu svo frá í gær, að nefndin hefði
haft samband við barnaheimilin.
Liði þar öllum vel, enginn sjúk-
leiki og almenn vellíðan barnanna,
sem báðu fyrir kveðjur til foreldra
og annarra venzlamanna.
Vinnu- og skemmtiferð
verður farin á morgun, laugar-
dag, austur í land Dagsbrúnar.
Lagt verður af stað kl. 3 e. h. frá
skrifstofu félagsins. Þátttakendur
eru beðnir að hafa með sér nesti,
viðleguútbúnað og tjöld, ef þeir
eiga. Félagsmenn, sem vilja taka
þátt í förinni, eru beðnir að til-
kynna iþað í dag í skrifstofu Dags-
brúnar, sömuleiðis þeir félags-
menn, sem ætla að dvelja austur-
frá, fram yfir helgina.
Minningarorð um
Gissur Guðmundsson frá Gljúfurárholfi
Ný bók:
Njósnarinn, eftir J. F.
(ooper.
I GÆR fcom í bókabúðir skáld
■saga. Er ‘það bókin „Njósn-
arinn“ eftir aimeríska rithöfund
inn James Fenimore Cooper.
Skáldisagan gerist í frelsisstríði
Bandaríkjanna í lok 18. aldar.
Gooper ritaði margar skáld-
sögur, sem margar hverjar hafa
náð heimsfrægð, svo sem „Síð-
asti Mahikaninn“. „Njósnarinn“,
sem nú birtist í þýðingu Ólafs
Einarssonar, er aQ&stór að vözt-
um, 304 bls. Bókin er ispennandi
og skemmtiileg aflestrar. Frá-
gangur og pappír er 1 góðu lagi.
Bófcfelilsútgáfan h. f. gefur bók
ina út.
sem þurfa að læra að sníða
og taka mál í sumar, eru
beðnar að hringja í síma
2460 til þess að ákveða tíma.
Kaupum iuskur
flúsga BnaviDDBstofaH
Baldursgöfu 30.
EINS OG áður hefir verið
getið í þessu iMaðd, lézt að
Hringbraut 70 í Reykjavík í
hárri elli 6. ma'í síðastliðinn Giss
ur Guðimundisson fyrrum bóndi
að Gljúifurárhiolti í Ölifusi.
Hann var fæddur 1. sept. 1851
að Sauribæ í Glfusi og því tæpra
93 ára að aMri, er hann lézt.
Foroldrar hans voru Guðmund-
ur bóndi í Saurfoæ GissuraHson
fná Reykjum í Ölfusi. Þórodd-
isonar frá Dalseli undir Eyja-
fjöllum, og Sigríðar G'ísladóttir
frá Reykjahjáleigu Gísllasonar
hreppstjóra í Reykjakoti Guðna
isonar. Gissur var því af traust-
um bændastafni kominn í foáð-
ar ættir, og það sýndi sig, að
foann var enginn ættleri.
Gisisur ölst að mestu leyti upp
á Reykjum hjá afa slmum og
ömmu þeim Gisisúri Þóroddsyni
og Guðnúnu Guðmundsdóttur,
Hannessonar frá Steinmóðarfoæ
imdir Eyjatfjiöllum, og eftir að
þeirra missti við, afa hans og
ömimu, var Giissur hjá Þónoddi
föðuirforóður sínum á Reykjum
þar til hann byrjaði foús'kap, en
fiöður sinn miisisti Gissur ung-
ur. —
Árið 1889 giiftist Gissur eftir-
lifandi konu sinni Margréti Jón
ínu Hinriksdóttur, Halgasonar
frá Læk í Glfusi, og er hún af
hinni kunnu Bergsætt. Margrét
missti föður sinn ung, og ólst
upp með móður sinni Ingibjörgu
Beissadóttur frá Leiðólifisstöðum.
Sarna ár 1889 byrja þau Gissur
og Margrét búskap í Gljúfurár-
foolti og búa þar í rúm 30 ár.
Þau eignuðust 17 börn og komu
14 þeirra til manns mieð mestu
sæmd. Uim 1920 fluttu þau til
dætra sinna í Reykjavík, og þar
andaðist Gissur 6. maí s. 1„ einis
iQg áður .segir, en hin mæta kona,
Margrét Hinriksdóttir, syrgir
inú sinn ástkæra fönunaut.
Þetta er tfæstum orðum lífs-
ferilll þessara mætu hjóna, en
þetta isegir heldur Mtið um það
mikila dagsverk og þá hörðu bar
áttu og þá stóru fórn, sem þau
Æærðu, ekki aðpins við að koma
upp óvenjulega stórum barna-
hóp, heldur og að haifa jafnan
opið hús fyrir gesti og gangandi,
ætíð boðin og foúin til hjálpar,
en sjvo var það á meðan þau
bjuggu í Gljúfuráriholti.
Giljiúfurárhoilt stendur í þjóð-
braut, isvo að segja á vegar-
kantinum á þjóðveginum austur
í sýsllur. Það lætur því að líkum
að margur kom að Gljúfurholti,
á meðan lestaferðir tíðkuðust,
foæði um dag og dimmar nætur,
og það því fremur sem vegfar-
endur komust ifljótt að því, að
þar var að finna bæði hjarta-
rúm og húsnúm, þótt húsakynni
væru Uítil. Þar mátti heita að,
á vorin og haustin sérstaklega,
væri stöðugt gestaös, og alltaf
var gestum tekið með sama hlý-
'leikanum og gestrisninni hvern
ig sem menn voru til reika,
hvort heldur var að nóttu eða
degi, og veittur svo góður beini,
að það var bæði mér og svo
mörgum öðrum ráðigáta hvernig
þes'si sæmdar hjón gátu bætt
Iþví við sitt mikila starf að
öðru leyti, að sinna hinum
mikla fierðamannaistraum með
þvíiií'kum myndarskap og prýði.
Húsakynnin voru lítil, en marg-
ur þreyttur og hrakinn ferða-
maðurinn fókk góðan kaffisopa
og folýju jog vænan dúr í litlu
baðstofunni í Gljúfurholti innan
um efniilegan og stóran barna-
hópinn, og er þetta gott dæmi
um það fovað ■ gera má, þegar
góður vilji og m'annkærl'eikur er
fyrir foendi. Ég flyt þeim Gljúf
uírhaltshjónUm sérstakt þakk-
læti tfyrir framúrskarandi við-
tökur, og undir þetta taka áreið
anlega stór hópur elldri Rang-
æinga og Árnesinga, enda nutu
Gissur Guðmundsson.
þau óskertrar vinsemdar og virð
ingar okkar.
Eg ætila sem dæmi að geta
tveggja gesta, af ótal mörgum,
og viðtakna, er þeir fengu í
Glj'úfurlfool'ti. Annar gestanma
er drengur að koima frá sjó, sár
veikur, og er að dragast heim
með veikum burðum. Hann átti
foeima austur í Hioltum. Hann
'leitar heim að Qljúfurhölti. Þar
Ifoáttar hann í gott rúm og er
ihrestur á því bezta og kannske
iþví eina, 'sem tiil var á heimilinu,
spenvolgri mjólk. Að morgni er
foonum isvo léð'ur hestur og telpa
til fylgdar austur að Þjósártúni,
því að drengnum ilagðist ekki
neitt til hjálpar með veikindi
sín tfyrr en þar. Drengurinn
komst aðeins foeim till að deyja.
Hér var það hús og hjarta hús-
freyjunnar, Margrétar, sem stóð
opið fyrir þessum gesti, þvá að
nú var Gissur tfram í Þorláks-
hiötfn að afla fojargar í bú, en
hann mundi ekki hafa latt góð-
verksinis. Annað dæmi: Það er
haust' kvöld. Margir gestir eru
komnir að Gljúfuriholti og það
er þröngt í baðstofunni, þó er
ekki á það minnst, en hliðrað
til og folynnt að ge'stum eins og
venjulega lan,gt fram ytfir állar
vonir. Siíðast kemur ferðamaður,
sem foefir þá sögu að segja, að
foann hafi orðið að skilja félaga
sinn eftir út í Kömfoum, dauða-
'drukkinn og dauðveikan. „Það
verður að ná í manninn undir
eins“, segja foæði hjónin ein-
um rómi. Giissur af stað og eftir
nokkurn tíma er einum gestin-
urn fleira í ilitlu baðstofunni í
Gljúfurholti.
Það verður ekki skilist svo
við þessar fátæklegu línur, að
gera ekki tilraun til að lýsa
manninum, Gissuri Guð-
mundssyni, en til þess að sál-
greina' hans mörgu og góðu
mannkosti brestur mig þekk-
ingu. — Gissur var tæplega
meðal maður á hæð, þrekinn
um herðar, snar í hreyfingum
og mjög harðfylginn sér til
allrar vinnu. Síglaður og upp-
lífg*ndi í félagi, ræðinn og
skemmtilegur og vel greindur^.
Viljinn einbeittur og einarður,
var oft glettinn í tilsvörum og.
gamansamur. Sérlega barn-
góður, tryggur og vinfastur.
Trúarjátning hans hygg ég
hafi nánast verið: „Hjálpaðu
þér sjálfur, þá hjálpar guð
þér,“ og eftir því breytti hann,
en oft heyrði ég að hann trúði
fast á guðs handleiðslu, og taldi
sig eiga Honum mest að
þakka.
Það mátti segja, að Gissur
lifði tímana tvenna og þrenna
þó. Síðan laust eftir miðja 19.
öld, þegar Gissur var að alast
upp, hefur margt breytzt í
landi voru. Þeir voru harðir
þeir kvistir, er uxu upp í því
umhverfi og við þau skilyrði,
en ávöxtinn af iðju þeirrar
kynslóðar nýtur núlifandi kyn-
slóð og þjóðin telur sér nú til

Alúðarþakkir vottum við öllum þeim, sem sýndu okkur vi»-
áttu og samúð við andlát og útför
•WBagnúsar Sveirsssonar.
Sigríður Magnúsdóttir.
Axel Sveinsson. Kjartan Sveinsson.
ágætis. Okkur mundi hrjósa
hugur við, að upplifa 19. öld-
ina, og ósk vor allra er sú, að
svo verði aldrei, en hryggileg
glötun væri það fyrir þjóð
vora, ef hún glataði þeim
dyggðum, þeim dugnaði og
skyldurækni, sem einkenndi
þessa kynslóð. Gissur Guð-
mundsson var merkisberi þess-
ara dyggða.
Auk þess, sem ég kynntist
vel Gissuri og hans mætu hús-
freyju, meðan þau bjuggu í
Gljúfurárholti, var ég honum
samtíða í mörg ár, eftir að
hann varð gamalmenni og
stundaði vinnu nokkuð á ní-
ræðisaldur, þá vaknaði oft hjá
mér sú spurning, hvað það
muni hafa verið, sem skapaði
honum þennan mikla starfs-
þrótt, lífsgleði og (háa aldur.
Var það hin harða lífsbarátta,
sem sigrast hafði verið á, hið
óbrotna, einfalda líf í einu og
öllu, að ógleymdu óbifandi trú
á handleiðslu Drottins, sem
ekki brást. Eg hafði oft gaman
af að spjalla við Gissur á hans
efri árum. Hann hafði frá
mörgu að segja. Hann minntist
oft á Reyki í Ölfusi, þar sem
hann ólst upp og dvaldi þar til
hann var rúmlega hálffertug-
ur. Hann minntist oft á bar-
áttuna í Gljúfurárholti og
gestakomuna ,sem vakti jafn-
an hjá honum hlýjar endur-
minningar. Það værí of langt
mál að rekja það allt, en með
Gissuri er farinn mikill fróð-
leikur í gröfina. En ekki get
ég stillt mig um að geta þess
að klökkva brá stundum fyrir
í róm gamla mannsins, þegar
hann sagði sumar sögurnar,
sem voru honum að vissu leyti
eins og helgur dómur, svo sem
þegar hann sagði mér frá því
hvernig hann hefði brotist út
úr bænum sínum í jarð^kjálft-
unum 1896, með konu sma og
7 ung börn og rokið í að binda
hey í heygarðinum til að
hreiðra um konuna og börnin
í, búast við því, að ekki stæði
steinn yfir steini í bænum eða
gripahúsum. ,,Ó, já, þetta er
allt liðið og fór allt framar
vonum. Góðum guði sé lof.“
Þannig endaði gamli maðurinn
frásögn sína.
Gissur minntist oft á Hlio
á Álftanesi og Þorlákshöfn, en
í þessum verstöðivum réri 'hann
50 vetrarvertíðir frá 1868 til
1918, og 20 vorvertíðir réri
hann af Álftanesi. „O-já, það
var oft tekið á ár,“ varð gamla
manninum stundum að orði.
Hann minntist oft á Kristján á
Hliði, og bræðurna í Akri og
Helga á Háeyri, en hjá þeim
réri hann í yfir 30, vertíðir. En
engar sjóferðir sagði Gissur að
hefðu verið jafnerfiðar og að
fara í beitufjöru af Álftanesi
og upp í Hvalfjörð, en það
kvaðst hann hafa gert í 20 vor.
„Við vorum einu sinni frá því
í býti um morguninn og fram
undir miðnætti um kvöldið að
berja innst innan úr Hvalfirði
og æuður á Kjalarnes, án þess
að smakka vott eða þurrt.
Annað skip lagði af stað rétt á
undan okkur, en það kom
aldrei fram. Það var óskaplegt
veður.“ Þessu líkt fékk maður
oft að heyra hjá Gissuri. Þetta
er spegill af lífsbaráttunni,
spegill af lífskjörunum. Kunn-
ugir hafa sagt mér, að Gissur
hafi verið með allra beztu sjó-
mönnum, svo sem hann var til
allra verka, og framúrskarandí
skemmtilegur félagi og góður
við unglinga. Margan heyrði
ég minnast Gissurar með mik-
illi aðdáun og hlýju, sem vortí
með honum í verinu, sem og
alla, sem honum kynntust.
Gissur hafði annað að gera
um dagana, en gefa sig við op-
inberum störfum, enda þótt
hann skorti ekki greind eða
mannkosti til þess, en hann
hafði sínar ákveðnu þjóðfélags-
legu skoðanir, svo sem væuta
mátti um mann, með jafn heiÞ
steypta skapgerð. Hann skip-
aði sér undir eins, er hann
kom til Hafnarfjarðar í flokk
þeirra, er háði hina hörðu bar-
áttu fyrir lífskjörum sínum.
Hann var einbeittur liðsmað-
ur í frelsisbaráttu ísl. alþýðu,
góður og tryggur stuðnings-
maður þess flokks, Alþýðu-
flokksins, er háði þá baráttu.
Menn einis og Gissur finna og
kunna að meta umbæturnar.
Ekki get ég svo skilist við
þessi orð mín, að ég geti ekki
barna Gissurar, því a$ ekki
spilltu þau viðtökunum í
Gljúfurárholti. Hjá þeim var
að finna sömu hlýjuna og við-
mótið og hjá foreldrunum, og
mikill sómi var það, hvað þau
styrktu og hjálpuðu foreldrum
sínum, eftir því, sem þau kom-
ust á legg, en farandi svo
margs á mis, og ekki er að efa
það, að erfitt hefur stundum
verið að seðja allan þann hóp,
og hlut-u Iþau því að allast upp
við harðari kjör, en nútíma-
kynslóð getur látið sig dreyma
um. Þau vöndust því fljótt við
erfiða vinnu bæði heima og
heiman, strax á unga aldri og
fengu alls staðar orð fyrir
dugnað og myndarskap. — Eg
hef aflað mér upplýsinga um
börn Gissurar og Margrétar,
en mörg þeirra þekki ég vel.
Þrjú börn missa þau ung, en
þau, sem komust upp, eru tal-
in hér á eftir:
Ingibjörg, gift Símoni Símon-
arsyni, bifreiðarstj. í Rvík.
Hinríetta, býr með Magnúsi
Magnússyni, útvegsmanni,
Höfnum.
Guðbjörg, gift Ingva Jónssyni,
verkam., Hafnarfirði.
Þóroddur, verkam. Hafnarf.,
kvæntur Guðbjörgu Einars-
dóttur.
Gísli, verkamaður, Rvík.
Guðbjörg, yngri, gift Vilinberg
Guðjónssyni, sjóm. Rvík.
Guðmundur, bæjarfulltrúi,
Hafnarfirði, kvæntur Ing-
veldi Gísladóttur.
Ágúst, drukknaði af togaran-
um „Ólafi“ árið 1930.
Valgerður, gift Magnúsi Ein-
arssyni, verkam., Rvík.
Auðbjörg, verkakona, Rvík.
Ingibjörg Ágústa, sjúklingur,
Hafnarfirði.
Sigrún, gift Kristjáni Stein-
grímssyni, bifreiðarstjóra,
Hafnarfirði.
Þórdís, gift Stefáni Hannes-
syni, bónda í Arabæ í Flóa.
Öll hafa þau systkinin brot-
,izt úr sárustu fátækt í það, að
verða vel sjálfbjarga og nýt-
' ustu þegnar.
Gamall Rangæingur.