Alþýðublaðið - 21.12.1944, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 21. 4es. 194C
ALtÞYÐUBLAÐSÐ
Bók Ólafs Lárussonar:
Byggð og saga.
'ítgeí—idi: Alb' • n"Ufciirir.a<
litstJAi: ‘ Stefán Pétursxín
FUtstjórn og afgreiBsla i A1
ýBuhúsinu við Hve.fi sgötu ,
Símar ritstjómar: 4'Ul og 490Í |
Mmar afp’Viðslu: 4900 og 49.CS ,
Verð í lausasölu 40 aura
■> Mþýðunrentsmiðjan h f.
Unskifti á alÞlngi.
ALÞINGI hefir nú gert hlé á
stöjgfum sínum fram yfir
áramótin. Þar hefir verið ann
ríki mikið síðustu vikurnar og
málum þokað vel áfram. Fjár-
lög hafa verið afgreidd og af-
greiðsla ýmissa annarra mála
komizt á góðan rekspöl. Óger-
legt reyndist þó að ljúka þing
haldinu fyrir jól, eins og upp
haflega var ætlunin, og kemur
þing aftur saman 4. janúar,
*
Þegar þing kemur saman að
nýju, liggur fyrir að ráða til
lykta stærsta máli þessa þings:
setningu nýrrar löggjafar um
launakjör opinberra starfs-
manna. Þar er um að ræða mik
ið réttlætismál, sem alltof lengi
hefir verið látið liggja í lág-
dnni. Ranglætið og misrétt
ið, sem opinberir starfsmenn
hafá átt við að búa, hefir verið
þjóðinni til varanlegrar minnk
unnar og ekki seinna vænna
að ráða þar bót á.
Þá á þetta þing einnig eftir
að ráða fram úr því, hvernig
afla skuli tekna til að halda
dýrtíðinni innanlands í skefj-
um. Verðuppbætur á útfluttar
landbúnaðarafurðir og niður-
greiðslúr á sömu vörum á inn-
lendum markaði krefjast mik-
illa fjárupphæða úr ríkissjóði.
Og það fé verður ekki fengið
öðruvísi, en með eánhverjum
nýjum- skattaálögum. Yrði hins
vegar horfið frá því ráði, að
halda niðri verðlagi þessara
vara, myndi dýrtíðin magnast
óbærilega og útflutningsatvinnu
vegir landsmanna fengju ekki
risið undir þeirri byrði. Hverj-
ar afleiðingar þess yrði, er öll
um ljóst.
Þing ag sitjórn á því ekk ann
ars úrkosta en að halda enn
um stund áfram, að leggja fram
fé úr ríkissjóði í þessu skyni.
Er slíkt vissulega neyðarúr-
ræði en til þessara vandræða
var stofnað þegar verð landbún
aðarvara var slitið úr tengslum
við vinnulaunin samkvæmt
kröfu Framsóknar 1940. Síðan
var höfuðið bitið af skömminni
með samkomulagi sex manna
nefndarinnar svokölluðu, þeg-
ar hið uppsprengda verð frá
1942 var lagt til grundvallar
niðurstöðum nefndarinnar. Af
þessu súpa skattþegarnir nú
seyðið og þeir eiga eftir að gera'
það um nokkurt skeið enn.
*
Á næsta þingi, sem væntan-
lega verður ekki háð fyrr en
seint á næsta ári, liggur svo
fyrir að setja fullkomna heildar
löggjöf um almannatryggingar.
Kemur alþingi þannig til með
að fjalla um tvö stórmál á
næsta ári: launalögin og al-
mannatryggingar. Má því vissu
lega segja, að alþingi láti
skaimmit stórra bögga í milli í
framkvæmd mikilsverðra mála,
ef því auðnast að leysa bæði
þessi mál á giftudrjúgan og
framsýnan hátt.
Ólafur Lárusson: Byggð
og saga. Reykjavík
1944. Útgefandi ísafold-
arprentsmiðja.
ARIÐ 1929 birtist í tímarit-
inu Vöku grein, Úr byggð-
arsögu íslands eftir prófessor
Ólaf Lárusson. Þessi grein
vakti mikla athygli, enda má
fullyrða, að hún verður talin í
röð hinna merkustu ritgerða
■um efni, er varðar íslandssögu.
Hér er í fyrsta sinni gerð ræki
leg tilraun til þess að sýna þró
iun byggðarinnar í landinu og
áhrif þeirrar þrúunar á al-
menna hagi og sögu þjóðarinn
ar. Er þetita merkilegt rann-
sóknarefni og verður eflaust
mikið ritað um það, er stundir
líða, en það er ætlun mín, að
þær rannsóknir muni ekki
hagga neinu, sem nokkru máli
skiptir, í hinni traustu og
glöggu mynd, sem hér er í
fyrsta skipti upp brugðið, þótt
sitthvað kunmi að skýrast nokk
uð betur við nánari könnun.
Síðan hefir Ólafur Lárusson,
ritað margar greinar um ein-
stök atriði, er varða byggðar-
sögiu landsins, sögu einstakra
býla og byggðarlaga á ýmsum
tímum. Er það allt af vand-
virkni unnið og gerhygli um
stórt og smátt, sem honum er
lagið flestum fremur. Hér má
enn nefna rit hans um land-
nám í Skagafirði, er út kom
1940, allstórít rit, og mjum enn
von á riti eftir hann, um land
nám á Snæfellsnesi, er út mun
■koma innan skamms, Hefir
hann þegar leyst af hendi meira
verk undir þessa grein en nokk
ur annar, og er þess þó að
vænta, að honum megi aiuðnast
að bæta þar miklu við.
í bók þessari, sem nefnd er
Byggð og sa,ga, hefir prófessor
Ólafur safmað í eitt hinum helztu
ritgerðium sínum um byggðar-
isöiguna. Enu þær tólf að tölu og
hafa áður birzit bingað og þang
að í ritgerðum og tímaritum,
nema ein, er hér birtist í fyrsta
sinn. Er vel farið að ritgerð-
um þessium er safnað í eitt,
því að margt það$ sem birtist
á dreifingi, fer fram hjá mönn-
um fyrr en þeir vita af, sem
eðlilegt er. Þeir sem unna ís-
lenzkri sögu og kunna vel að
meta skrumlausan, Ijósan stíl
og þó harla fágaðan, miumu
hafa mikið gagn og yndi af þess
ari bók. Fer ekki hjá því, að
hún hreyfi við ýmsu, sem ná-
lega hver maður ber fyrir
brjóisiti, sá er ann átthögum
sínum og eitthvað hefir hug-
ileirtt sögu þeirra og örlög. En
þeir eru býsna margir í landi
voru sem betur fer.
Um þessar mundir er mikið
rætt um héraðssögur og sam-
tök«manna úr ýmsum byggðap-
lögum til varðíveizlu fomum
menningarverðmætum. Þetta
er ágætt og mikilsvert, að vel
takist um framkvæmdir. En á
það hefir stundum brostið nokk
uð, sem oft vill verða, er lítið
er um góðar' fyrirmyndir. Hér
er líka margs að gæta um f jöl-
breytit efni og sundurleitt. Þeir,
sem við slík efni ætla að fást,
ættu að kynna sér rækilega rit
gerðir Ólafs Lárussonar og
vinnubrögð hans, nákvæmni,
rökfesfu og gerhygii: Hefir
islíiks sjaldan meiri þörf verið en
,nú, er margir exu kallaðir til
starfa, en sú hættan verður æ
brýnni, að rnenn miissi fótamná
í ógrurlegu stórfLóði pappírs,
sverifcu — og sfcrúðsgróða.
Þorkell Jóhannesson.
Jón Sigurðsson
í ræðu og riti.
UM það bil, sem lýðveldið
var stofnað, kom út úrval
úr ræðuim oig ritum Jóns Sig-
urðssonar. Bók þessi ber nafn-
ið Jón Sigurðson í ræðu og
riti, og annaðilst Vilhjáknur Þ.
Gíslason sfeólastjóri útgáfuna,
en bófeaútgáfan Norðod h. f. bar
ikoistmaðinn.
Vilhjálmur Þ. Gísilason riitar
alllangan formála fyrir bófeinni,
og nefnist hann Jón Sigurðson,
dæmi hans og áhrif. Efni bók-
arihnar skiptist í eftiritalda
feafla: Um aliþingi á Mandi,'
Þjóðfundurinm, iþjlóðfrelsi og
þjóðarhagur, Verzlunarfrelsi.
Um stoóla á Mandi, Bófemennt
ir og saiga:, Bóndi er ibúsrtólpi, bú
er landstólpi, Hafsins nægtir og
menn og málefni. Vilhjálmur
Þ. Gfelason ritar örfá foronáls-
orð fyrir hverjium kafla. Aft-
ast í bókinmi eru noikkrar at-
hiuigasemdir og skýrinigar, skiá
um rit Jóne Sigurðssonar, efnis
iskbá o. fl.
Það er Ælestum kunnuigt að Jón
Sigurðsson var afkastamikill
rithöfamdur. Og fræðimennsk-
ain lét honum ekki' sáður en
isitjórnmálastörf. Riltgerðir Jóns
og ræður eru hins vegar lokað-
ur heimur fyrir allan álmenn-
ing. Ný félaigsrit eru óvíða til
og þin,gtáðindin efeki fjöllesið
rit. Rifcverk þau, sem Jón ann-'
aðist útgáfu á, eru ekki heldur
í mangra höndum.
Bók sú, sem hór um ræðir
gefur vitaskuld ekkí neina tæm
andli huigimynd um ritsfcörf Jóns
iSiigurðisisomar. Þvlí fer alls fjarri.
En hún er nokkurt sýniishorn
af ræðum hans og ritgerðum
og leiðir glögglega í Ijós, hve
igeysifjöllþætt áhugamál hans
voru. Og meðan efcki liggur fyr-
ir umfanigismeiri úfcgáfa á rifcum
hanis, !kemur þessi bók að góðu
haldi. Það er engan veginn
vansalaust, að almenningur
skuli efcki eiga iþess neinn kosit
að kynnast Jóni Sigurðssyni
eiins og ha-nn 'birtist í rifcverfc-
um sínum. Swo gott sem það er
að hafa nafn hans á vönun-
um, er þó þýðingarmeira að
hafa af honum nokkur raun-
veruieg kynni. Oig á iþvá veitir
jþessi ib'ók noikkurn ikostt.
Bók þieisisi er 340 bls. í srtóru
broti, premtiuð á ágætan pappír
og vöinduð að öllum ytri bún-
ingi.
V.
Því einkennilega ástandi,
sem ríkt hefir á alþingi undan
farin tvö ár, þegar ekkert sam-
starf var milli ríkisstjómarinn
ar og þingflokkanna og fram-
kvæmdastjórn landsins studd-
ist ekki við neinn þmgmeiri-
IhLuita, er nú, því betur, lokið;
enda var reynslan búin að leiða
í ljós, hversu gersamlega óvið-
i unandi slíkt ástand er.
Ýmislegt bendir til, að hin
breyttu viðhorf í þessum efn-
um, muni leiða til ólíkt giftu-
drýgra og farsælla starfs lög-
gjafarsamkomunnar að þjóðnýt
um framfararmálum, en þjóðin
hefir átt að venjast hin síðustu
tvö ár.
Tilkynning
frá fjármálaráðuneylinu
Með skýrskotyn til ályktunar al-
þingis 23. nóv. Í943 og auglýsingar
fjármálaráöuneytisins 15. janúar
1944 um kaup á Biiutabréfum Öt-
vegsbanka ðsEands h. ff., tiEkynnist
hér roeð, að ráóuneytió hefir ákveó-
ió að InnEeysa bréfin nú þegar viS
nafnverS frá og meS 29. þ. m.
Útvegsbanki Isiands h. f. hefir
tekiS aS*sér aS annast innlausn
bréfanna f. h. ríkissjéSs. Peir sem
éska innisusnar á hiutabréfum sín-
um og hafa rétt til hennar skv.
framangreindri þingsálykun, en þaS
eru þeir einir, sem keypt hafa hluta-
bréf meS hEuta af sparisjóés- og
innistæSuskírteinainneign í fs-
flandsbanka h. f. þegar'hann hætti
störfum, eru því foeSnir aS snúa sér
tii Útvegsbanka ÍsEands h. ff. f
Beykjavík eða útibúa hans, sem
greiöa andviröi hlutabéfanna gegn
afhendingu þeirra.
Fjérmálaráðuneytið, 16. des. 1944«,
Pétur IViagnússon (sign.)
Magnús Gíslason (sign.)
Skrifsíofustarf
Skifstofumann vantar oss frá
næstkomandi áramétum.
0
Umséknir sendist í skrifstofu
vora fyrir áramét.
Bílaverkstæði Hafnarfiarðar h. f.
frá Sundlaugunum
Lokað verður um jólin, sem hér sekir:
23. des. Opið frá kl. 8 f. h. til 8 e. h.
24. des. Opið frá kl. 8 f. h. til 12 á hád.
25. des. Lokað allan daginn.
26. des. Lokað allan daginn.
31. des. Opið frá kl. 8 f. h. til 12 á hád.
1. janúar. Lokað allan daginn
Bezf að auglýsa í Alþýðublaðinu.