Alþýðublaðið - 31.12.1944, Page 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Swmadagur 31. á<es. 1944

Crtgeí_.*di: AlþýlVuiiokkariim, i
tststí-.i: Stefán Péturssoo
Rustjórn og afgreiCsla i A1
>6uhú:in u viC Hvet íisgötu
sfmar ritstjórnar: 4°C1 og 490?
s,mar afgr^ðslu: 4900 og 4906.
Verö í lausasölu 40 aura.
’wlþýðuorentsmiðjan h.f.
i
Ár mikilla og sögu-
iegra viðburða.
ÁRIÐ, sean í dag kveður, hef
ir verið ár miidlla og sögu
legra viðburða. ftess amm verða
fminnzt 'á Íslandíssögunrni sem
einíhvers IhinB mesta hamingju
árs, er sitjórntmálasaga otekar
!kann frá að greina. Þá rættist
(hinjn lamgþráði draumur Islend-
inga um óskorað frelsi og sjálf
Bftæði þjóðinni till handa. Von
allra þeirra kynslóða, sem land
|>etta ihafa ibygggt frá þvá að
Islendingar gengu erlendu ríiki
á 'hönd fyrir >nær sjö öidium,
iraatrtist og með (þeim hœrtti, er
allir góðir íslendinigar mtunu
íhelzt íhafa kosið
Vissulega er það vert athygli
(hverniig smáþjóðin hér úti á
norðurhöfum endurheimti sjálf
stæði sitt. Sér á lagi er það mál
vert umlhugssunar á þeim hin-
um miklu styrjaxtímum,
sem við nú liifium. íalendingar
beibtu ekki vopnum hertækn-
innar í sj áifstæöisbaráttu sinni.
Baráttutæki iþeirra voru mann-
vit og menningarerfðir. Og loka
þáttur sjálfstæðisbaráttu þeirra
var þeim' vissulega til iþeirrar
sæmdar, er hæ’fð.i minnimgu
Œximna iruætu rnanna, sem frium
herj'asitörfim unnu .Gifita ís-
lendinga varð siík, að þei-m
auðnaðist að sækja rétt sinn og
frelsi að fullum lögum, með
fiesrtu og drengsikap. Og það er
einmiitt þetta, sem getfiur endur-
heimt sjálfstæðis ísiendinga
igildi, er jafnan mtm verða tal
ið éinsdiæmi í sögunni og hið
fegursrta vitni (þess Iwemig
menningariþjóðir skulu sækja
íétt sinn.
En jafinfram því, sem endur
heirnt sjáifstæðisins má verða
okkur íslendimgum fagnaðar-
efni við þessi áramót, væri oJik
ur skylt að aninnasrt þess, að
hinu srtjómarfarslega sfiullveldi
ffylgja skyMur og ábyrgð. Á
slók-um rtímum, sem nú <em, er
voði vís hverri þeirri þjóð, sem
ekki leggur mikla rækt við það
að treysta sem bezt sán heilögu
vé og varðveita fiengið freLsi.
Vonandi bera Islendingar gæfu
rtil þess að varðveirta sjáifsitæði
sitt og ibyiggja upp starff sitt
sem fullvalda þjóð þannig að
til aukinnar farsældar horfi fyr
ir land iþeirra og íþjóð um alla
framitíð.
*
En árið, sem við kveðjum í
dag, hefir einnig verið ár mik
illa og sögulegra viðíburða úti
á heimi. iÞað heficr að vísu verið
flesrtum íþjóðum ár mikilla
harma oig þunigra íþrauta. En
jafnfrarnt hefir það verið þeim
iþjóoum, sem berjast fyrir mál
stað frelsisins og mannréftind
anna, ár mikilla vona og srtórra
sigra. Aldrei hafa kúgarar og
kvalarar Evrópu oig Austurálfu
orðið fyrix siikum skakkaföJlum
í núverandi srtyrjöld og árið
,1944. Innrás bandamanna á meg
inland Evrópu, sókn þeirra að
heimagarði Þýzkalands _ úr
vestri og aiustri og úr loffci, svo
Sfefán Jóh. Slefánsson:
VID ARAMÓTIH 1944 06 1945
VIÐ SÍÐUSTU ÁRAMÓT
voru það vonir og óskir
margra milljórfa manaa um
heim allan, að við lok þessa
árs, sem nú er að kveðja, yrði
endi bundinn á ógnir styrjaldi-
arinnnar hér í álfu. En þvi mið
ur hefur ekki svo orðið. Að
vísu hefur árið á margan hátt
foorið glæsilega sigra banda-
manna í skauti sínu. Hin imarg
umrædda innrás Engilsaxa á
meginlandið var framkvæmd
með snillibrag og yfirburða
glæsileik í 'hertækni, og muh
sagan vissulega géyma þann
þátt hemaðarmáiianna sem
einn iHjinh allra mikilfengleg-i
asta og áhrifairikasta viðburð
í frelsisbaráttu kúgaðra og
ofsóttra þjóða gegn villi-
mennsku og kvalaþorsta af-
vegaleiddra og gerspilltra her-
skara ofbeldis og yfirdrottnun
ar.
Þessi mikla og ógleymanlega
innrás hefur þegar borið mik-
.inn árangur, þó öðru hvoru
haffi seint gengið, og jafnvel
stundum, á allra síðustu tímum
hafi orðið að hopa lítið eitt á
hæl. Hin fornfræga og glæsi-
lega franska þjóð er nú að
mestu leyti leyst úr fjötrum.
Og Belgía, er orðið hefir að þola
meiri striðshörmungar en flest
ar aðrar þjóðir, tvær heim'sstyrj
aldir í röð, með skömmu milli
bili, hefur verð frelsuð úr
fjandmannagreipum, þó enn á
ný hafji vígvöllurinn færzt á
belgíska grund, en það verður
væntanlega ekki til langframa.
Hluti af Hollandi er leystur úr
læðingi og norskir hermenn
hafa nú, ásamt bandamönnum
sínum, tekið sér bólfestu í
'Ncrður-Noregi.
Að austan er einnig þjarmað
að herskörum Hitlers. Hluti af
Póllandi hefur gengið þeim úr
greipum og hið sama er að
segja um Tékkóslóvakíu. Þjóð
verjar eru reknir burt úr hinu
sögufræga Grikklandi, þó þar
gerist nú hins vegar ömurleg-
ir viðburðir, sem ekki er séð
fyrir endann á. Rúmenia, Búlg
aría og Finnland hafa lýst sig úr
sambandi við nazástanla. ’í
Júgóslavíu eru ofbeldismenn-
irnár hraktir lengra og lengra
og höfuðborg Ungverjalands
verður brátt numinn úx hönd-
um Þjóðverja. Og leikurinn
hefir jafnvel sumstaðar borizt
inn í Þýzkaland sjálft, þar sem
borgir og 'byggðalög eru kom-
in á vald • Engilsaxa
í Kiyrrahafi miðar hægt en
örugglega áleiðis. Hinn voldugi
fioti Bandaríkjamanna og Breta
mun láta skammt stórra högga
á miiilli. Hinir gulu ofbeldis-
menn í austri sjá sína sæng um
reididal Þeiirra híða bráðlega
makleg málagjöld.
En þrátt fyrir allt þetta virð
ist herveldi Þýzkalands og þó
einkum Japans, fá staðist enn
um stund. Þó geta orðið
fljót úrslit í Evrópu, og þess
ætti að mega örugglega vænta,
að fullnaðarsigur á meginlandi
álfunnar falli bandamönnum
■í skaut á næsta ári, og ef til
vill löngu áður en það er liðið.
Er sú stund langþráð fyrir állt
frelsisunnandi manhkyn. Og
íslendingar myndu fagna þvi,
ekki síður en aðrir, og þá ekki
hvað sízt til þess að frænd- og
vinaþjóðirhsar í Danmörku og
Noregi gætu losnað úr þeim fá
dæma pyntingum og hörmung
um, er' þessar ágætu þjóðir
hafa átt við að striða undan-
eðdilegar og sæmandi siðmennt
aðri lýðræðisþjóð, sem vissi
hvað hún vildi, en gætti allra
virðulegra og viðeigandi hátta
í samskiptum sínum við vin-
veitta frændþjóð. Og sanakomu
lag náðist á málli allra flofcka
um lausn málsins að lokum, og
var það öllum, er að því sam-
komulagi stóðu, til sóma, og
Fyrsfi forseti íslenzka lýðveldisins og
kynslóðin, sem á að erfa það.
Myndin sýnir Svein Björnsson forseta í stórum barnahópi
í lystigarðinum á Akureyri, þegar hann var þar á ferðalagi
sínu um landið skömmu eftir að lýðveldið var stofnað og
hann kjörinn fyrsti forseti þess.
farin ár, og æ því meir, er
Iengra hefir liðið.
Við lítum því til hins nýja
árs, í fullri von og vissu um
það, að það verði ár fullnaðar-
sigurs yfir herskörum Hitlers
hér í álfu.
Sögulegt ár á íslandi.
Árið 1944 hefir veAð við-
burðaríkt og eftirminnilegt í
sögu íslands. Landið endur-
heimti fullt ' stjónarfarslegt
sjálfstæði. íslenzkt lýðveldi var
stofnað, eftir tæpra 700 ára
váld erlendra konunga. Á ár-
inu var því hrotið blað í sögu
íslands.
Ekki skal hér rifjaðar upp
aðdragandi skilniaðarmálsins.
Um skeið voru menn ekki al-
gerlega á eitt sáttir. Alþýðu-
fillókkurinn taldi ibrýná riauð-
syn til þess, að gengið yrði frá
skilnaðinum á þá lund, að fylgt
væri gerðum milliríkjasamnr
ingum, og málið yrði undirhú-
ið á þann veg, að vinveittar
þjóðir viðurjkenndu og mætu’
gjörðir okkar, og teldu þær
og hinir miklu siigrar iþeirra á
Kyrrahaffi og víða á Aiusiturálfu,
■gefa fyrirhieit <um það, að senn
miuni því svartamyrkri hörmung
anna, er nú grúfir yfir gervöll
ium. heimi, létrta og öld friðar
og farsældar renna upp. Þess
vegna muniu fiesrtar þjóðir
heims minnast ársins, isem í
dag kveður, mteð hlýjium hug,
Iþórtt minning þess sé blandin
sáirum harmi, því að margs er
að sakna. En vissan um sigur1
og frelsi og vonin um farsæla
framtíð mun létta þeim harm
inn og verða þaim raunabætur.
GLEÐILEGT NÝÁR!
framikvæmd þess til öryggis.
Það var ánægjulegt og eft-
irtekiarvert að athúga viður-
ikennlingar erlendra iriíkja við
stofniun lýðveldsisins á íslandi.
Það var óneitanlega engin til-
viljun hverjir runnu þar á vað
ið með mestum skilningi og
vináttu. Það voru Bandlaxík-
inin, Bretland, Norðurlönd og
Frakklánd. Þessi ríki sýndu
það þá, eins og vita mátti, að
þaðan er okkur frekast að
vænta styrktar, samstarfs og
fuiltingis.
Lýðveldisaithöfnin á Þing-
völlum var ógleymanleg, þó
veður væri ekki hagstætt. —
Hrifning,, háttvísi og hátíðleiki
þeirra tugþúsunda Íslendinga,
er þar voru saman komnir,
munu aldrei líða úr minni.
Minnisstæður og merkilegur
atburður var það og, er útvald
ir fulltrúar erlendra þjóða, með
fána ríkja sinna blaktandi við
hún, fluttu á virðulegan og vin
samlegan hátt, viðurkenningu
þjóðhöfðingja og stjórna sinna
og báru fram heillaóskir þeírra.
En hátindi náði hrifningin og
gleði fólksins, er lesið var upp
látlaust og innilegt hamingju-
óskaskeyti, hirus aldná konungs
Dana, er sýnt hefir óvenjulegt
þrek og þolgæði, á rnestu
rauna,stu ndum í sögu dönsku
þjóðarinnar.
Fullveldið er fengið. Lýðveld
ið er stoffnað. En það er vissu-
(iega vandi 'bundlinn að gæta
fullveldisins og styrkja og efla
lýðveldið. Og vel má svo fara
að það reyni mikið á þjóðina
í þexm efnum í nánustu fram-
tíð.
Hin nýja stjórn og
stefnuskrá hennar.
ísland bjó við ufcanþings-
stjóm í hartnær tvö ár. Eftir
kosningarnar 1942 komst meiri
glundroði á störf alþingis en
verið hafði allt frá því að stjórn
in fluttist inn í Landið fyrir 40
árum síðan. Því olli ekki hvað
sízt, að inn í þingið var kom-
inn, að fimmta hluta, flakkur,
er þá fyrst um sinn, og í fullu
samræmi við afstöðu samskon
ar flokka erfendis, vildi hvorki
né taldi samræmt starfsað-
ferðum sínum, að foera þbyrgð
á né taká þátt í stjórn með
öðrum flokkum. Og ekki var
ummt a,ð fá eðlilegt samsfcarf
meiri hluta þings úr öðrum
flokkum til stjómarmyndunar.
Utanþingsstjómin var þvi eina
úrræðið um skeið. En af henni
fékfcst ekki góð reynsla, þó að
hún væri að sumu leyti skipuð
igóðum og vel hæfum mönn
Um. Samstarf milli þings og
stjómar náðást ekki. Af því
leiddi ýmiskomar vandkvæði
og óheillaríkt ástand. Það var
og þeim mun verra, sem brýna
nauðsyn bar til að hefja und-
irbúning og athafnir til þess að
mæta nýjum tímum við stríðs-
lokin. Áhættan varð því meiri
sem Jengur leið, að gullnum
tækifærum yrði glatað, og þjóð
in yrði varbúin að efla og bæta
hag sinn, þegar að ný viðhorf
og timar leyfðu. En nokkru
fyrir áramótin var gerð eftir-
minniileg og merkileg tilraun
til þess að bæta að þessu.
Eins og oft endranœr vora
það erfendir straumar í stjórn
málum, er höfðu nokkur áhrif
á íslenzka þjóðmálahætti. —
Jólatrésske
AlþýÓuflokksfélags Reykjavíkur
verður fimantudaginn 4. janúar í Iðnó kl. 4. e. h. fyrir
börn og JcL 10 e. h. fyrir fúllorðna.
Gömlu dansamir.
Aðgöngumiðar seldir í Alþýðubrauðgerðinni h.f.,
Laugavegi 61 og í skrifstofu félagsins.
NEFNDIN