Alþýðublaðið - 07.01.1945, Síða 6

I
ALÞYÐUBLAÐIP
Stinnudagur 7. jaxriiar 1944.
Mlnningarspjöld
Barnaspítalasjóðs Hrings
ins fást í verzlun frú
Ágústu Svendsen, Aðal
stræti 12
Smurt brauð
Sími 5870.
Betra að panta tímanlega.
Steimmn Valdemarsdóttir.
Hinn bannfærði sykur
Frh. af 4. síðu.
Af þessu er ljóst, að loka-
markið og niðurstaðan er sú
sama, hvort sem vér etum mjöl
mat eða sykur. Ef litið er á mál
ið frá orkufræðilegu sjónarmiði
er niðurstaðan einnig hin sama:
vöðvar voru fá þrúgnasykur til
urnráða sem orkugjafa, hvort
sem vér neytum sykurs eða
mjölmatar.
Til þess að sú orka hagnýtist
er hins vegar nauðsynlegt að
B,-bætiefni komi til skjalanna,
og er því hægt að finna sykrin
um það til foráttu, að þetta mik
ilvæga efni vantar í hann, en
það er hins vegar í ríkum mæli
í grófu brauði og heilmjöli.
Mjög viðtækar rannsóknir í
landi voru, fyrst og fremst fyr-
ir forgöngu þjóðarheilsaistofnun
arinnar, sýna, að enginn skort
ur er B,-bætiefni. Gnótt er af
þessu efni, þótt vér neytum alls
þess sykur, er vér höfum hand
bæran. Dagsþörf mannsins er
talin 1,5 miliigrömm á að gizka,
Gera má ráð fyrir að vér fáum
að meðaltali meira af þessu
bætiefni en sem þessu svarar.
Er því með öllu ókleift að kom
ast að þeirri niðurstöðu, að
hætta sé á, að sykurinn „steli
af bætiefnaforða líkamans“. Því
má skjóta inn í, að einungis
virðist réttmætt að tala um bæti
efnaforða, þegar um þau bæti-
efni er að rða, sem leysanleg
eru í fitu.
Lo'ks skal ég víkja að hugsan
legu sambandi sykurneyzlu og
tannskemmda. Um það atriði
gætir öpunarkenndra hug-
mynda: „Sykur, vinur tann-
skemmdanna nr. l.“ í þessu
efni er ekki sízt þörf, að ályktað
sé varlega út frá þeim athug-
unum, sem gerðar hafa verið.
Líklega er hægt að tilgreina
jafnmargar ritgerðir, er telja,
að sykur valdi tannskemmd-
um, þær sem telja, að syk/ur
sé ekki meginorsök þessa kvilla
mannanna.
Ég set hér sem dæmi tvenn
ar athuganir, sem um margt
svipar hvorri til annarrar, að því
er varðar þá mannhóna, er at-
huganimar tótou til . íbúar eyj '
arinnar Tristan da Cunha, sem
er smáeyja í sunnanverðu At-
lantshafi, um það bil miðja
vega milli Höfðaborgar og ívion
tevideo, hafa öðlazt heimsfrægð
fyrir þá sök, að íbúarnir, sem
voru 163 talsins 1926 eru því
nær lausir við tannskemmdir.
Aðeins ein barnstönn af 879, er
rannsakaðar voru, var skemmd,
en af 3181 fullorðinstönnum
voru aðeins 74 skemmdar. Tíð
mi tannsk-emmdir í heild sihni
reyndist því aðeins 1.85%.
Fæði eyjaskeggja var í meg-
iratriðum fisikur, egg, mjólk og
kartöflur, en sykur sást þar
varla, nema við einstök tæki-
færi er skip áttu þar leið um.
Hin athugunin er gerð af Jon
es. Negrar, sem vinna á ákveðn
um sykurreyrsekrum, neyta
fæðu, er felur í sér um 3200
hitaeiningar. 1000 — eitt þús-
und hitaeiningar — nálega
Jósep S.
SJÖUNDA janúar 1875 fædd
ist drengur á Ulugastöðum
á Vatnsnesi. Foreldrar hans
Sveinn Guðmundsson og Pálína
Pálsdóttir voru þá þar í hús-
mennsku. Þegar barn þetta var
skírt hlaut það nafnið Jósep.
Löngu síðar jók hann við nafn
sitt og nefndi sig Jósep S. Hún-
fjörð. Þesi drengur er 70 ára í
dag.
Jósep ólst upp í Húnaþingi,
og varð að fara ýmsar krókaleið
ir í uppvextinum eins og oft hef
ir átt sér stað. En þrátt fyrir
það varð drengur þessi andlega
og líkamlega stæltur þegar
hann komst upp. Og með fjöri
og karlmennsku hefir hann
brotizt gegn um lífið fram á
þennan dag. Ýmsir erfiðleikar
hafa orðið á vegi Jóséps um dag
ana. En þrátt fyrir það stend-
ur hann enn lítt bugaður af
reynslu áranna. En honum hafa
líka hlotnazt sólskinsdagar
margir svo að allt hefir líklega
jafnað hvað annað upp. —
Ungur festi Jósep sér konu
í ættarsveit sinni. Hún hét Em
elía Guðmundsdóttir. Þau flutt
ust til ísafjarðar og stofnuðu
þar heimili. Á þeim árum voru
erfiðleikar og strit í fullu gengi
hjá íslenzkri alþýðu, og þá-
þurftu menn að leggja allt sitt
fram til að geta frarnfleytt sér
og sinum, og hefir Jósep áreið
anlega verið í hópi þeirra, sem
ekki drógu af sér við brauðstrit
ið. Við þessi skilyrði bjuggu hin
ungu hjón af Vatnsnesi búi
sínu á Isafirði. Sjálfsagt hefir
vantað margt í búið þó að hús
bóndinn væri hraustur og dug
legur.
Jósep hlotnaðist vöggugjöf,
sem öllum er ekki gefin, en þyk
ir þó ætíð nokkurs um verð.
Hann var frá bernsku hagmælt
ur. Þessi hæfileiki hefir hald-
ið honum bezt við ásamt heil-
brigðri og léttri skapgerð. Þau
hjónin voru samvalin hvað hag
mælskuna snertir, því að hún
var einnig hagmælt. Segir Jós-
ep að ljóðþráin og hagmælsk-
an hafi dregið þau sainan í
byrjun, framar öllu öðru.
Ég get hugsað mér að þessi
sameiginlegi hæfileiki þeirra
hjóna hafi ekki verið einskis-
virði fyrir þau, þó að það gæfi
ekki beinlínis hagnað í búið.
Haustið 1907 varð Jósep fyrir
þeirri þungu raun að missa
konu sína á bezta aldri frá heim
ili og börnum. Slík þáttaskipti
hafa ætíð í för með sér mikla
örðugleika, en Guð og lukkan
gera stundum gott úr öllu. Þeim
hjónum varð 4 barna auðið. Dóu
tvö í bernsku, en tveir synir
komust upp. Annar þeirra er lát
inn fyrir nokkrum árum síðan.
Sá sem eftir lifir er Vilhjálmur
Húnfjörð blikksmiðameistari í
Reykjavík. Á næsta ári eftir
konumissinn flutti Jósep til
Reykjavíkur og hefir búið þar
síðán. Þá hófst nýtt tímabil í
ævi hans. Hann gerðist sjómað
ur, og var mörg ár á skútum.
Þá var Hásetafélag Reykjavík-
ur í uppsiglingu. Þar kvað all-
mikið að starfsemi Jóseps á
tímabili. Hann var uin skeið í
stjórn félagsins. Var hann þá
stundum sendur út af örkinni,
sem erindreki félagsins í nálæg
byggðarlög. Og hygg ég að hann
'hafi haldið vel á málefnum stétt
arbræðra sinna hvar sem hann
kom.
Meðan hann starfáði í félaginu
var hann ætíð kosinn í skemmti
nefndir þess, og var þá venju-
lega nefndarformaður. Hann
hafði sjálfur góða hæfileika til
að leggja fram skemmtiatriði.
Sérstaklega með hagmælsku
sinni og kveðskap. Orti hann
þá stundum langa vísnabragi
og kvað á skemmtununum. Hér
er sýnishorn af hvatningavísum
hans þá:
Lyftið sönnum sigurfald
sviftum okurs drórna;
saman tvinnum vilja og vald,
verum oss til sóma.
•
Þegar fáið þungan hnjóð.
— þar er ávallt syndin —
áfram þá í ítrum móð
upp á háa tindinn.
Þar til fáið sigur sjá
sér hver reynist drengur,
undirlægju eðlið má
ekki þróast lengur.
Snauðir fæddust snauðum af,
snauðir ísinn brjóta,
sama réttinn guð þeim gaf
gæða lífs að njóta.
Ég get vel hugsað mér, að
vísnabragir Jóseps, kveðnir
með karlmannlegri raust, hafi
gert allmikla lukku í sjómanna
félaginu á sínum tíma. Og sálf-
sagt <eru ýmsir sjómannafélag
ar frá þeim árum það langminn
ugir, að þeir muna Jósep Hún-
fjörð enn, þó að hann linaði aft
ur á tökunum, og leiðir skildu.
Árið 1917 hætti' Jósep sjó-
mennskunni, og tók að stunda
landvinnu eingöngu. Eftir það
dró hann sig til baka hjá sjó-
mannafélaginu. En hann hefir
alltaf verið málsvari sjómann-
anna, og getur víst enn staðið
við flest af því, sem hann sagði
meðan hann stóð í baráttunni.
Þá kvað hann eftirfarandi vísu,
sem ýmsum þótti góð:
Það mun reynast rökföst trú,
— rétt á skilning haldið —:
Yfirvöldin eru hjú;
alþýðan er valdið.
.Tíniinn hefir leitt það betur,
og betur í ljós, að brautryðjend
urnir í alþýðusamtökunum
höfðu rétt að mæla, hvort sem
öðrum líkaði það betur eða verr.
Um þær mundir, sem Jósep^
flutti hingað frá ísafirði, gekk
hann að eiga aðra konu sína,
Sigríði Jónsdóttur. Hún hafði
búið áður á ísafirði og var orð
in ekkja. Sigríður var dugleg
og áhugasöm á hverju sem var,
og hin mætasta kona. Hún
fvlgdi alþýðustamtökunum, og
mun sízt hafa dregið úr manni
sínum á því sviði. Skömmu eft
ir að verkakvennafélagið
„Framsókn" var stofnað, orti
Jósep hvatningarvísur til félags
ins, líklega fyrir tilstilli konú
sinnar. Kvað hann vísumar á
skemmtun í félaginu, 30. jan-
úar 1916. — Úr þeim vísna-
floki er vísan, sem hér var síð-
ast tilfærð. Mig langar til að
bæta við fleirri vísum úr þess-
um flokki. Og hér koma fjórar:
Ólán hendir hikandi
heims í véum flóknum.
þriðja hlutann fengu þeir úr
sykri. Tennurnar eru í bezta
lagi, og tannskemmdir því nær
óséðar.
Ég hef talið rétt að draga
fram í dagsljósið það, sem mæl
ir með og móti í þessu mikil-
væga máli: sykurinn sem nær
ingarefni, Ef til vill hef ég lagt
mesta áherzlu á að sýna, að nœr
injgaifræðingiur verðuæ að vera
varkár og athugull. Framar
öllu öðru, verður hann að gæta
þess, að taka ekki gott og gilt
án gagnrýni hvað sem sagt er
eða ritað um þessi efnL
Jóhann Sæmundsson.
sjötugur
Jósep S. Húnf jörð.
Vopnum björtum, blikandi
beitum djarft í sóknum.
Yfirvegum vel í ró
vandamálin granna. \
Sýnum enga árás þó
æðri stéttum manna.
Kosninga við flokkaflug g
frelsi ykkar metið.
Sýnið fylgi, sýnið dug,
sýnið hvað þið getið.
Sælt er stríð nær sigrast
þraut;
svo er von á friði.
Fegrist ykkar frelsis braut
framtíðar á sviði.------
Jósep missti Sigríði konu sína
árið 1920.
Og enn var hann orðinn ekkju
maður. En Jósep ann ekki ein-
lífinu, og því fékk hann sér
konu aftur. Hún hét Björg Hýró
mínusardóttir. Þá orðin roskin
kona. Samlíf þeirra var þá hið
ágætasta, og heimili þeirra
blómgaðist mikið meðan hennar
naut við. En hún lézt haustið
1931.
Þá fannst Jósep fara að verða
fast að sorfið. Kvað hann þá
þessar vísur meðal anhars:
Fáar vona byggjast brýr,
bráðum förlast sýnir.
Frá mér eru farnir þrír
förunautar mínir.
Vetrararma ýlustrá
engan varma finna;
fölna bjarmar, fennir á
fjöllin harma minna.
En það er ekki í eðli Hún-
fjörðs að lifa lengi í sorg og
sút, því að hann er gleðinnar
barn frá náttúrunnar hendi;
og hamingja hans var enn ekki
þrotin. Ennþá sendi forsjónin
honum förnunaut til að strá
rósum á veginn. En það hefir
fjórða konan gert af allri alúð,
þó að hinar hafi sjálfsagt gert
það líka. Ég gæti þó trúað því
að Katrín Kfistbjörnsdóttir nú-
verandi kona hans eigi bezt við
hans andlegu hæfileika af öll-
um konunum. Jósep gefur þeim
þó öllum lofsamlegan vitnis-
burð, svo að lengra er varla
hægt að fatra. „Þær hafa allar
verið englar, sem vantaði aðeins
vængina“ segir hann í gamni
og alvöru. Þetta er góður vitn
isburður, og hann líklega rétt-
ur. —
Ég vil leyfa mér að telja Jós-
ep Húnfjörð með skáldum. Það
hafa ýmsir hlotið þann titil,
sem ekki hafa betur unnið til
hans. Hann telzt þó með al-
þýðuskáldunum, enda mun
hann aldrei hafa hugsað hærra.
Húnfjörð hefir marga glatt
með kveðskap sínum um dag-
ana. Hann geymir ljóðmál sín
aldrei undir neinum lás. Hann
hefir eins mikla ánægju af því
að lofa öðrum að njóta þeirra.
eins og að yrkja þau, því að
hann hefir rðca sköpunargleði,
og hana eiga líklega öll skáld.
Jósep er létt um að yrkja, og
það munu fáir dágar líða svo,
að ekki vakni hjá honum ein-
hver Bragamál, endá þótt hann
sé í önnum starfsins. Margt af
þessu er ort fyrir líðandi stund,
og fer út í veður og vind. Sumt
geymist, því að ýmsir hafa mæt
ur á laglegum vísum. Hann er
líka óspar á því að sæma vini
og kunningja einhverjum Ijóð
mælum á afmælum og tillidög
um, og það lætur hann sjaldn-
ast frá sér fara öðruvísi en með
snilldar handbragði, því að
hann er skrautritari góður.
Ljóð hans hafa líka fylgt
mörgum á leið, við síðustu burt
förina héðan. Mörg ort af egin
hvöt og hluttekningasemi, og
önnur fyrir tilmæli annarra.
Þeir sem til þekkja geta furð
að sig á því hváð miklu Jósep
tekst oft að afkasta á
þessu sviði, aðeins í tómstund-
um. Oft þegar hann keraur heim
frá vinnu sinni, þreyttur og lú-
inn eftir dagsverkið, sezt hann
við skrifborðið til að vinna að
þessu starfi, því að það kallar
oft fast á eftir. Þetta er vanda
samt ,verk og lýjandi, en fer
þó ætíð vel úr hendi hjá hon-
um. '
Skáldskapurinn þolir líklega
ekki ætíð stífa gagnrýni. Én
alþýðufólk lætur sér þetta
nægja án gagnrýni, og gleður
sig við það. —
í kring um 1930 voru stofn-
uð tvö kvæðamannafélög hér í
Reykjavík. Völdust þangað
helzt þeir, sem annaðhvort voru
hagyrðingar, eða gefnir fyrir
ferskeytlur og kveðskap. Fram
an af störfuðu þessi félög með
fjöri og ábuga. Annað þeirra
hefir nú samt lognast út af. En
hitt starfar enn með sæmilega
góðu lífi. Jósep Húnfjörð átti
þarna heima, og er þar enn með
Íífi og sál. í félögum þessum
hafa myndazt margar snjallar
vísur, bæði hjá honum og öðr-
um, og væntanlega mun geym-
ast einhver menningararfur frá
þessari starfsemi. Þegar Jósep
varð sextugur, 7. janúar 1935
hélt hann eftirminnilega
skemmtun í Varðarhúsinu. Þar
voru saman komnir flestallir
meðlimir kvæðamannafélag-
anna, og margir fleiri. Afmælis
bamið hafði mest fyrir dag-
skránni. Þá kvað hann ævirímu
sína og margt fleira. Einnig
lögðu ýmsir lóð sín þar á meta
skálarnar honum til heiðurs. Á
afmæli þessu bárust Húnfjörð
mörg heillaskeyti í bundnu
máli, og þar að auki langir og
dýrir ljóðabragir. Hann hefir
leyft mér að láta fylgja hér til
gamans erindi af einu skeyt-
inu,
Það var frá Jóni Jónssyni
lækni. En Páll Jónsson frá
Hjarðarholti, bróðir læknisins
hafði gert erindið. Það hljóðar
þannig:
Syngdu, kveddu, óðar anda
seyddu.
Yngdu, gleddu, ljóða vanda
greiddu.
Skraut-hugsaðu, skraut-tal-
aðu
Skraut-ritaðu, skraut-viljaða
leiddu.
Jósep Húnfjörð er vinsæll
maður, enda er leitun á manni,
sem alltaf er jafn glaðut; og
skemmtilegur. Þó getur það bor
ið við að hann virðist stuttur
í spuna. Einu sinni færði ég
þetta í tal við hann, og sam-
sinnti hann þessu. En sagði að
sumir myndu misskilja sig und
ir þeim kringumstæðum. Þessu
væri oftast þannig varið, að
hann væri í einhverjum hug-1
leiðingum, og vildi ekki láta
trufla sig. Ánnars væri hætt
við því að hann missti af því,
Framhald á 7. síðu.