Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 09.01.1937, Blaðsíða 3

VERKAMANNAFÉLAGIÐ HLÍF
S
Verkamannafélagið Hlíf og
áhrif pess í bæjarfélaginu.
Eftir Emil Jónsson, bœjarstjóra
UPP úr aldamótunum síðustu
hefir vöxtur Hafnarfjarðar
'verið hvað örastur. Á árunum
frá 1902—1908 fjölgar fólkinu um
jþað bil um 1000 manns, úr 500
upp í 1500 eða um 200% á 6
árum. Flytur pá fólk til Hafn-
arfjarðar svo að seigja hvaðan-
-æfa að af landinu, en líklega
mest pó úr nærliggjandi sveitum
Gullbringusýslu og Árnessýslu.
Orsakir pessara fólksflutninga
voru hinar alkunnu: Breyttar
vínnuaðferðir við ■fiskveiðarnar
og stórkostleg aukning 'peirra.
Um petta sama leyti fer fólki
■feinnig að fækka í svieitunum, sem
áður hafði heldur farið fjölgandi:
eöa að minsta kosti staðið í stað.
Fólkið leitaði til verstöðvanna, í
hina nýju og að sumu leyti arð-
vænlegri atvinnu, og Hafnar-
fjörður var pá ein sú álitlegasta.
Mörg veiðiskip, bæði innlend og
útlend, lögðu pá afla sinn á land
par, og pangað safnaðist pví
fólkið.
Á síðustu árum pessa tímabils
gerðust tvéir atburðir, sem að
langmestu leytí voru afleiðing af
pessum breyttu atvinnuháttum:
Hafnarfjörður fær ikaupstaðar-
féttindi og verkamannafélagið
Hlíf er stofnað. Petta skeði með
éins árs millibili, og hefir sjálf-
sagt pótt ólíkt merkilegri atburð-
‘ur pá að fá kaupstaðarrétfindi,
heldur en verkamannafélagið. En
sú hefir pó orðið raunin, að fyrir
hafnfirzka verkamenn og yfir-
gnæfandi meirihluta Hafnfirðinga
*ná nefna pví nafni, hafa að vísu
báðir pessir-atburðir haft úrslita-
Þýðingu, og hinn síðarnefndi
®ingu minni en sá fyrri, og sjálf-
sagt miklu meiri.
Saga féla,gsfinis og saga kaup-
s'taðarins eru annars svo sam-
tvinnaðar, sérstaklega hin síðari
ár, að ógerningur er að gera par
alveg upp á milli. Einmitt petta
telag, verkamannafélagið Hlíf,
hefir mótað svo alla stjórn kaup-
s'taðarins, að enginn einn félags-
s'kapur hefir haft par til líka pau
áhrif, enda er pað eðlilegt, par
sum bæjarbúar eru að svo miklu
feýti verkamenn, eins og áður
‘®t' sagt.
Ég ætla ékki hér að fara að
^kja hvorki sögu félagsins né
kaupstaðarins, en ég vil aðeins
^önda á hverriig próunin hefir
^éngið í stórum dráttum. Sögu
félagsins má skifta í tvo ólíka
kafla. Fyrri hlutinn nær frá stofn-
un félagsins og fram til ársins
1926, en síðari kaflinn frá 1926
og síðan- Fyrra tímabilið er mót-
að af baráttu, fyrst og fremst
auðvitað við atvinnurekendur, og
einnig, og engu síður, við stjóm-
arvöld bæjarins, sem alt fram til
ársins 1926 voru að meiri hluta
ándstæðingar verikalýðssamtak-
anna.
Á pessum árum vom margir
bardagar háðir, iog margir sigr:{i<
unnir. Kaupgjaldið var hæklkað
stórkostlega,, tór 16 aurum um
klst. eins og pað mun hafa verið
pegar félagið var stofnað upp í
EMIL JÓNSSON.
pað, sem pað nú er. Aðbúnaður
allur hefir verið bættur mjög
Minningarljóð
á 30 ára afmæli V.M.F. Hlíf
(Lag: Vormenn tslands)
JLJfÉR er vígið! ViS oss talar
-®--®-viðkvæm reynsla um liðna tíð:
Gegnum prautir grárrar malar,
gegnum þrjátíu ára stríð,
félag vort var brautarbending,
benti á nýtt og fyllra líf.
Þar var ætíð þrautar lending.
Þar var fólksins trausta HLÍF.
II
Hversu brjóstið var sveitt, hversu bakið var þreytt,
og hið bugandi strit allri lífsgleði sneytt.
Allt, sem dýpst hafði seitt, það var svívirt og meitt
og hið sannasta og bezta í hjörtunum deytt.
Það var auðvaldið feitt, sínu óhófi skreytt,
sem hvern einstakan króaði og geð hans fékk bleytt.
Engum óskum var skeytt, aðeins skætingi hreytt,
-— inn að skyrtunni í laumi var stétt okkar reitt.
Loks var' okkur svo heitt, að til áhlaups var þe.ytt:
Merkið upp! Þessi tvístringur stoðar ei neitt!
Þá var sviðinu breytt, — sterkum samtökum beitt.
Þá var svarist til dauðans í bræðralag eitt.
Svo var orkunnar neytt. — Oft um nöf hefir freytt,
marga nýjung til sigurs við höfum þó leitt,
höfum hugina spreytt, höfum hnefana steitt,
höfum hamingjuskeiðinni áleiðis fle.ytt.
En þó margt sé nú breytt og úr mörgu sé greitt, ‘
allt það mesta þó bíður — og enn er oss heitt:
Enn skal samtökum beitt, unz það vald er oss veitt,
.sem er verklýðsins mark. Allir eitt! Allir eitt!
Jóhannes úr Kötlum.
vierulega,, sömuleiðis fyrir at-
beina félagsins. En á sviði bæjar-
málanna gék'k allt erfiðlega.
Atvinnubótavinna frá bæja>
stjórn þiekkist ekki. Þegar verka-
rneim höfðu gengiö svo lengi at-
vinnulausir á vetrum, að peir
gátu ekki lengur, urðu peir að
ta'ka til sinna ráða. Félagpð tók að
sér fiskreitalagningar o. þ. h. fyr-
ir félaga sína, til að bæta úr brýn-
ustu þörfunum. Jafnvel útgerð
hefir félagið farið út í af sömu
éstæðum. Gefur að skilia hve erf-
itt slíkt hefir verið fyrir févana
félag, sem samanstóð af fátækum
©instakjingum. En 'um annað var
eltki að ræða. Ef félagi'ð ekki tók
þessi mál í sínar hendur, hefði
ekki orðið úr framkvæmdum, að
minsta kiosti ekki af hálfu bæjar-
stjórnar.
Síðari hluta pessa tímabils
pekki ég ekki af eigin raun, og
fyrrihlutann aðeins sem hálfprosk
aður miglingur,, en pað hefi ég
fyrir satt, að pó að stundumi
hafi gefið á bátinn, og erfiðleik-
arnir virst ósigrandi, pá hafi mark
víst verið unnið af óeigingjörnum,,
sístarfandi fiorvígismönnum og
öruggri fylkingu allra verkamanin-
anna, siem á bak við stóðu, til-
búnir til að fylgja fast eftir ef
pörf gerðist.
Á pessu tímabili er félagið eina
verklýðsféiagið í bænum. Veika-
toonur og sjómenn og venkamenti
voru pá öll í félaginu. Hlíf var
pví pá allsverjarverklýðssamtök
bæjarins, hin einu. — Út á við
tók félagið einnig virkan pátt í
baráttunni, par sem pað strax í
uirphafi var með i stofnun Al-
pýðusambands íslands, og hefir
tekið pátt í störfum pess ávalt
síðan. Allt starf, bæði inn á við
og út á við þetta tímabil er pví
mótað af baráttu, baráttu, sem
allir, sem eitthvað þekkja til
verklýðshreifingarinnar, og flestir
skilja nú orðið. En svo hefir pað
ekki werið frá upphafi. Byrjunar-
örðugleikarnir voru geysilegir,
þar eins og annarsstaðar, og þeim
mun meiri, sem málefnið var
stærra. sem um var deilt. En fyr-
ir ósleitilega forstöðu brautryðj-
endanna og síðari forvígismanna,
og fyrir ötult fylgi, trú á málefn-
ið, prautseigju og festu hjá öllum
almenniinigi, endaði barátta pessi
með fullum sigri. Hvað þessi bar-
átta hefir kostað af tíma og kröft-
lum fórnfúsra manna, tum fé vpr
ekki að tala, vita þeir einir, er
pátt hafa tekið í henrii, og pektu
ástandið eins og pað var og
pekkja pað eins og það pó er nú.
Það væri hioll lexía fyrir pá, sem
veiku augnabliki kunna að efast
um gildi verklýðssamtakanna að
kynna sér þessa baráttutima, ékki
einasta Hlífar, heldur einnig verk-