Alþýðublaðið - 26.01.1946, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 26. janúar 1946.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn
Bitstjóri: Stefán Pétursson.
Simar:
Ritstjórn: 4901 og 4902
Afgreiðsla: 4900 og 4906
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Síðasta hálm-
stráið
ÞVÍ nær, sem dregið hefir
kosningunum, því átakan-
legar hefir ótti íhaldsins í
Reykjavlk við dóm kjósend-
anna komið í ljós, — óttinn við
dóm þeirra yfir stjórn bæjar-
ins undanfarin ár, yfir svikun-
um á kosningaloforðunum fyr-
ir fjórum árum, yfir bröggun-
um og kjallaraholunum, sem
þúsundum Reykvíkinga hefir
verið vísað í, yfir blekkingun-
um og óheilindunum í kosninga
baráttu ihaldsins, sem afhjúp-
aðar hafa verið undanfarna
daga og vikur, og yfir baktjalda
makkinu, sem það er uppvíst
aðy að halda stöðugt áfram, þrátt
fyrir allt moldviðri um komm-
únista, sem upp hefir verið
þyrlað í Morgunblaðinu.
o
íhaldið veit, að það er í minni
hluta í bænum — það var það
þegar, er síðast var kosið til
alþingis fyrir þremur og hálfu
ári — og það finnur, að fylgið
er óðfluga að hrynja af þvi.
Og í angist sinni hefir Morgun-
blaðið nú, á síðustu stundu kosn
inigabaráttuninar, gripið í síðasta
hálmstráðið, sem verða mætti
íhaldinu til bjargar. Það viður-
kennir að vísu, að íhaldið hafi
ekki nema aðeins „möguleika“
til þess, að halda meirihlutan-
um í bæjarstjórn, en vonar, að
geta gert þann möguleika að
veruleika á kjördegi með því
að útmála fyrir kjósendum
þann „glundroða,“ það „öng-
þveiti“ og það „stjórnleysi,11 er
á eftir myndi fara í bæjarstjórn
Reykjavíkur, ef íhaldið missti
þar meirihlutann.
Með slíkum og þvílíkum
þvættingi hyggst Morgunblað-
ið að hræða Reykvíkinga til
þess að kjósa íhaldið enn á ný,
þótt þeim sé það þvert um geð.
*
En Reykvikingar eru engir
heimskingjar, þótt Morgunblað
ið haldi, að þeir séu það. Þeir
spyrja: Hvaða ástæða er til að
ætla, að öngþveiti og stjórn-
leysi verði í bæjarstjórn Reykja
víkur, þótt íhaldið missti þar
meirihlutann? Er ekki íhaldið
í minnihluta á alþingi og í
stjórn ríkisins? Og er það ekki
þar í samstarfi einmitt við þá
flokka, sem það reynir nú að
gera að grýlum í augum Reyk-
víkinga? Vill Morgunblaðið
máske halda því fram, spyrja
þeir, að núverandi ríkisstjórn
hafi leitt „glundroða11, „öng-
þveiti“ og „stjórnleysi“ yfir
landið af því, að íhaldið er þar
ekki í meirihluta?
Við þessum spurningum verð
ur Morgunblaðinu að vonum
svarafátt, og er því hætt við að
hálmstráið komi íhaldinu að
litlu haldi við kjörborðið á
morgun.
*
í útvarpsumræðunum um
bæjarstjórnarkosningarnar í
Jótaa«an Sæmundsson:
Skipulðgð heilsugæzla.
Nokkru fyrir síðustu
ÁRAjMÓT gaf félagsmála-
ráðuneytið út allmikið rit um
aimannatrygigin-gar á íslandi.
í Iþví er að finna skýrslur og
tililögur um alman-natryggingar,
hei-lsugæslu- -og -atvinnuleysis-
miál eftir Jón Blöndal hag-
fræðin-g og íþann er iþetta ritar.
í þessari grein verður nokk-
uð vikið að tillögunum um
heil-sugæzlu, og verður -einkum
rætt um skipul-ag og fram-
kvæmd hennar, -eins og gert -er
ráð fyrir að þetta mundi verða
í framtíðinn-i.
Helisugæzlan er tviþætt. Ann
ars vegar er hverskonar heilsu-
verndarstarfsemi, en hins veg
-ar sú viðleitni að lækna alla
sjúka eða líkna þeim.
Það orkar ekki tvímælis, að
samræmd, alhliða heilsuvemd,
öl-lum landsmönnum til handa,
er hin mesta nauðsyn. Vinnu-
getan og vinnan er hinn eini
heiilíbrigði höfuðstóU, sem lifs-
afkoma -einstaklinganna og
■ þjóðarheildarinnar byggist á.
I iSé hægt aö verjast afföllum
| i 'þessum efn-um, -ber að gera
það, þótt það kosti jatnvei miK
| ið fé.
í tillögunum -um heilsugæzl-u,
er gert ráð íyrir, að- komið
verði uipp sem fyrst serstökum
h-eilsuverndarstöðvum, víðs
vegar u-m landið, til að a-nnast
heilsuverndarhlutverkið. Lögð
er áherzla á, að alhliða heilsu-
vemd verði rekin, og eru meg-
inþættir hen-na-r í -samræmi við
tillö-gur landlæknis frá 1934 tii
stj-órnar Reykjavíkurbæjar um
heilsuvernarstöð fyrir Reykja-
vík, en þær tillögur eru birtar
í HeiJibrigðisskýrsl-um fyrir ár-
ið 1932.
Samkvæmt eðfli málsins verð
-ur heilsuver-ndinni skipt í þessa
meginþætti:
1. Vernd mæðra qg vernd barna
frarn tE skólaaldurs.
2. Ver-nd skólaæskunnar með
öflu.gu s-kóilaeftirliti í öllum
skó-lum.
3,. Vinnuvernd -og slysavarnir,
-er taki við, er skólunum lýk-
ur og starfið hefst. Er hér um
að ræða verndun einstakling
-anna utan heimilanna, en
jafnframt ber að -sjá fyrir
manneldisrannsóknum, hí-
-býlaeftirliti og öðru þvi, er
rnáili skiptir, svo sem mat-
vælaeftirliti og matvæla-
raninsóknum.
4. Vamir ge-gn næmum sótt-
um, svo sem farsóttum, kyn
sjiúkdómu-m, sullaveiki o. fl.
5. B-erklavarnir.
6. Andleg heilsuvernd.
Hlutverk h eilsuverndarstöðv-
anna verður þvá það að rækja
a-lJa þá þætti heitLsuvernda-r, er
að 'ofan igrein-ir, eftir því sem
framast er unnt. Þær rannsaka
fyrrakvöld fletti Haraldur Guð
mundsson rækilega ofan af
þessu síðasta herbragði íhalds-
ins til þess að reyna að bjarga
meirihluta sínum í bæjarstjórn
Reykjavíkur. Samtímis flutti
hann yfirlýsingu fyrir hönd Al-
þýðuflokksins varðandi stjórn
bæjarins eftir kosningar. Hún
var ekkert þess lík, að hér væri
neitt öngþveiti eða stjórnleysi
í aðsigi þótt íhaldið missti meiri
hlutannn. En að sjálfsögðu læt-
ur Alþýðuflokkurinn það ráða
afstöðu sinni væntanlegrar bæj
arstjórnar, hvaða stefnumálum
hans er hægt að tryggja fram-
gang. Þar eru efst á blaði rót-
tækar ráðstafanir til þess að
vinna bug á böli húsnæðisleys-
isins og stofnun bæjarútgerðar
til þess að tryggja framtíðar-
v-anfærar konur,ileiðbeina þeim
um fæðiuval og alila aðbúð,
kenna þeim meðferð ungbama,
fylgjast með þrifum otg þroska
bamanna, andlegum sem lík-
amlegum, rannsaka híbýlakost,
ihiver í sínu umdæmi, aðlbúð og
hollustuhætti á viirm-ustöðvum,
annast eftirilit með skóflum og í-
þróttastairfsemi, sjá um bólu-
setningu gegn nœm-um sóttum
o. s. frv.
Með vítækri heiisuvemdar-
stanfsemi ber að gera allt til að
efla og varðveita heilbrigði
þjóðstofinsins -og þar með starfs
getu. Heilsuverndairstöðvar,
sem hafa vakandi auga, á skjól-
stæðmgum sinum og umhverfi
þeirra, búinar góðum rannsókn-
artækjum, eru liklegar til að
í sjúkrabúsunum vinna iækn-
arnir saman, jafnan, -undir for-
ustu duigandi lækna, er ábyrgð
bera á stofhuninni. Læknarnir
náðgast saman um sjúkiingana,
fyinst um sjúkdómagreininiguna
en síðan 'um m-eðferðina. Sér-
fróðir menn á ým-sum sviðum
leiggja þekkingu sina í sameig-
inlegan sjkSð, víðsýnin eykst, sam
hjáip og samvinna veitir nýja
útsýn, en allt þ-etta eyk/ur lík-
urnar fyrir því, að sjúkdómur-
inn sé rétt ákveðimn og rétt með
höndlað-ur. Em fyrir sjúkling-
inn þýðir þetta Ibetri batahorf-
ur o-g fyrr en ella.
Fólkið fer í sjúkrabús, þegar
það er mikið veikt, eða iþegar
ilila geng-ur að ákveða, hvað sé
að því. Þannig sækja ungu lækn
Gáta:
Hvenær bæjarutgerð?
--------4. , „ --
BJARNI BORGARSTJÓRI lætur nú svo í öðru orðinu sem
hann sé fylgjandi bæjarútgerð ef hún sé nauðsynleg til
að allir á hænum geti haft nóg að starfa.
Þegar vel gengur og útlit er fyrir gróða þarf bærinn
ekki að gera út, þá er einkaframtakið fúst til þess, segir
Bjami.
En ef gróðavonin er lítil, hver á þá að gera út? Hvað
segir Bjami í Morgunblaðinu í gær: „Bæjarútgerðin í Hafn
arfirði varð lengi vel lítil lyftistöng fyrir fjárhag Hafnar-
fjarðjarbæjar. Á árunum fyrir stríð var látlaust tap á þeirri
útgerð. . . “
Með öðmm orðum: þegar gróðavon er ilítil eða útlit fyr-
ir tap má bærinn ekki gera út.
* Nú skiptast jafnan á góð og léleg ár hjá útgerðinni.
Niðurstaða Bjarna er því þessi:
Bærinn þarf ekki að gera út í góðæri, og þegar lakar
árar má bærinn ekki gera út.
En hvað er þá um atvinnuna og afkomuöryggið.
verða sterkur þáttur í að efla
hirey-sti þjóða.rinnar.
En þegar út af ber, ríður á,
að ailt sé igert til að greina sjúk
diórnaina í tdma og ilækna þá. Til
iþess að svo geti orðið, þarf að
skipuileiggj-a starfsorku og sér-
þekkin-gu læknanna á þann
hátt, að jafnan sé réttur m-aður
á riéttum -stað, hver fáist við
það, sem harín er lærðaistur í
Og færastur um. Sú skipuLagn-
inig á að koma frá lækn-unium
sjálfum að sem alira mestu
-ieyti. Hún er faglegt atriði, en
ekki púlitískt. Er og gert er ráð
fyrir, að trygginganáð starfi í
tveim deiid-um, og fáist önnur
deiildin við heidsugæzlumál og
-ön-nur læknisfræðileg ef-ni, sfcip
■uð læfcnum að meirihluta.
Læknar vinna stiörf sín ýmist
í sjúknahúsum eða -utan þeirra.
atvinnu í bænum og létta dráps
klyfjar útsvaranna, sem Reyk-
víkingar eru nú að sligast und-
ir.
Reykvíkingar vita, að ef slík
stórmál eiga að ná fram að
ganga og betur á að verða séð
fyrir hag þeirra oe bæjarfélags
ins, en hingað til, þá er áreið-
anlega vissast að efla Alþýðu-
flokkinn sjálfan til þess. Og
hver veit nema íhaldið verði
máske ofurlítið víðsýnna og við-
talsbetra um hin aðkallandi
vandamál, eftir að það er búið
að missa meirihlutann? Víst
mætti að minnsta kosti gera sér
nokkra von um það af stefnu
og framkvæmdum núverandi
ríkisstjómar, þar sem það er
ekki einrátt, eins og það hefir
verið hingað til í Reykjavík.
, ar-nir sína pr-aktískiU menntun.
i Hversvegna? Vegina þ-ess, að þar
fæst hún ibezt. En sú me-nntun
er fyrst cg fremst í igreining-u
og meðferð þess neiikvæða' á-
stamds, sem við nefnum' sjúk-
; dóma. Læfcnarnir þurfa lika að
I mennta sig í því að veita fólki
þj-ónustu siína til að varðveita
, heilbrigðina. Þeiir igera það einn
ig, en þurfa þó að gera það enn
! ibetur, og fræðikeniningarnar
eigi þar að íklæða holdi og
blóði á heilsuverdarstöðvun-
i um o-g úti meðal fólksin-s í borg
og 'bæ, svo að það öðlist hlut-
deild í þekkirugunn-i.
! 'Eins og ku-nnuigt er, ier laskn
ing sjúkra, sem ekki dvelj-a í
sjiúkrahúsum, eink-um fram í
einkialæknám-gastofum einstakra
lækn-a, -eða í beimahúsum.
Læknisfræðin er orðin svo víð-
tæk fræðigrein, að fullkomin
'fásin-na er a-ð láta sér d-etta í
j hug, að ei-nn o-g sami maðu-r
! geti kunnað á öllu skil. Þess
i veg-na hafa lækn-ar og lagt út í
! dýrt sérniám-. En sérnámið skipt
ir verkum með ilæknunum og
j ger-ir þannig samvinnu þeirira á
! miilili alveg óiumiflýjanlega. Sú
| samvinna e-r verulegum ann-
| mörkum bun-d-in, vegna þess, að
hver -er að hokr-a sér. Þrátt fyr
| ir a-nmmarkama á miikil sa-m-
j vinma- sér stað og fer vaxamdi.
' Hún er fólgin í því, að sjiúkling
arnir þurfa að fara frá einum
lækni til an-nars til rammsóknar,
otft hvern daginn eftir annan.
Þetta getur kostað sjúklinginn
langa bið í 'bvert sinn -og tilfinn
anl-eigt vinnutap, skapað getsak
ir úm að læknannir send-i sjúk-
linigama á milli sín til að h-afa
upp úr þeim eða sóu hálígerð -
fífL
En þetta er allt mjög um-
hendis., og umiframi það, sem
vera þyrfti. Þessvegna er lögS
á það rík áberzla í greinargerð
fyrir tillögunum, að k-oma þurfi
uppsamvinin-ulækninigastöðvum í
bæjunum, þar sem margir
læknar starfa, svo að menmtuiii
jþeiirra og starfsorka komi að-
sem allna fyllsii- m notum.
Á slíkum læljningastöðvuna-
fengist hver ilæknir við það, er
hann kynni bezt, en þyrfti ekki
að fást við nálega hvað sem
vært, eins og nú á sér að vertu-
fliegu- leyti stað, meðan fast
flæknaval tiðkast. Þessar lækn-
ingarstöðvar yrðu gerðar úr
garði eins og fufllkomin- sjúikra
hús og búnar beztu ranmsókn-
artækjum sem völ væri á á
ibverj.um tírna, samstiga fram-
förum tækni-nnar.
Dýr rannsóknartæki, miörg og:
marigbrotim, eru nauðsynleg f
nútímalæknistfræði. Þau kosta
meira fé en svo, að bver lækn-
ir geti v-eitt sér þau, og þó svo-
værí, væri það óverjandi fjár-
sóun. Með verkaskiptingu ií sam
-æmi við sérmenntun og áhu-ga
efni lækna, miundi hver fá
meiri ileikni og reynslu á sínu
sviði. Allar ranmsókni-r mfundu
ganga fljótar, ef fjölmargir sér
fróðir læknar störfuðu undlir
sama þaki og hefðu aðganig að
fjlöibreyttum tækjum, svo sem
til. röntgenrannSÓkna, vef ja- og
sýklarannsiókna, efnaskiptarann.
sókna og 'hjartarafritunar, er öll
væru þessi tæki á staðnum.
'Fjölmörg verk, sem læknar
verða sjálfir að igera nú, eru
þess eðllis, að þau yrðu falin
tæknisleiga skóluðu fólki, eins
og á sér stað á rannsóknarstof-
m og sjúkrahúsum. Þar meffi-
fenigju lœknar-nir betri tíma tii
að sinna hinum eignlegu lækn-
isverkum.
Og sæmileg sjlúkrahús halxla
sjiúkraskrár, þar sem rakin er
sj-úkrasaga hvers sjúklings, nið
urstöður rannsókna og með-
ferð. Lækningastöðvarnar
mundu halda sjúkraskrár um
alla', sem til þeirra- I-eita, aiveg
á sama hátt. Þar yrði fjiálst
iæknaval -og v-örður dag og nótt.
Flestir munu kjiósa að öllum
jafn-aði, að geta leitað til á-
fcveðins læknis, -sem þeir þekkj-a
i og ber-a fullt traust til. Hinn
gagnkvæmi trúnaður milli
sjlúklingS og læk-nis miá ekki
rotfn-a, og hann igerir það -ekki
helduri, þótt -unnið sé á lækn-
imgastöð. Þetta -er mjög veiga-
mikið atriði. Maðurinn er ekki
vól, sem -eimberri tækni verður
beitt við með fuilum áramgri'.
Þótt rainnsóknatækin séu ómiss
andi, ná þau oft skemmra en
kilinisk reynsla, innsæi og mann
þekking góðs ilæknis. En igóður
læknir þekki-r sínar takmarlkan
ir og beinir skjólstæðingi sínr
um þangaið, sem honum er fyrir
beztu,
Sjú-lking-ur, -s-em fer til 5-
lækna, þarf að segja brot úr
ævisögu sinni' 5 sinn-um, og hann
þarf að bíða- 5 sinnumi ietftir að
fá að igera það. Lasknastöð, sem
heldur nákvæm-a spaldskrá um
sjúkiingana, er þa-ngað leita>
þarf ekki -að eyða tíma lækn-
ann-a og sjúklin-ganna í slíkar
m-arigendurteknar yfirbeyrslur.
Allt, se-m máli skiptir, er þar
skráð, og í hvert sin-n sem sjúk
lingur leitar þa-r læknis, er
spaldið hans iagt fyrir lækni-nn,
sem getur á fljiótan o-g öruggan
ihátt áttað siig á sjiúkrasöigunni,
öllum raninsóknum, sem igerðar
bafa verið, og 'bætt við sínum
athugunum.
Etf sjiúklingurinn fer í sj'úkra
'hús, f-er spjaflidi| hans þanga-ð og
kemur þaðan atftur, er sjú-kling
urinn er brautskráður, m-eð 013
um upplýsinigum -um rajnnsékm
ir Qg n-iðurstöaur sjúkrahúss-
Framh. á 7. síðu.