Alþýðublaðið - 08.02.1946, Blaðsíða 4

MHTOOBUIÍ
FostTidagux, 8. fe-briar lMfi.
fMjrijdttkitðtó
trtgefanði: Alþýffnflekkarinn
Ritstjóri: Stefán Fétnrsson.
Síntar:
Ritstjérn: 4901 og 4903
Afgreiffsla: 4900 og 4906
.ffsetnr
| í Alþýðuhúsinu yiff Hverf-
isgðtu.
Verff í lausasölu: 40 aurar
Alþýffuprentstniffjan.
Hin fyrirtiugaða löggjöf um almannatryggmgar: pr
Kostnaðarhliöalnanoatrirgginganna
Aðkallandi mann-
úðarmál.
FRÉTTIR þær, sem borizt
hafa frá meginlandi Evrópu
ibera þess vitni, að ástand það,
sem þar ríkir. er hið hörmuleg-
asta. Hungur og neyð ríkir í
flestum löndum meginlandsins,
sem styrjöldin fór eldi sínum
um. Borgir þeirra eru brotnar
og byggðir eyddar.
Harðast bitnar hörmungar-
ástand þetta að sjálfsögðu á
börnum og gamalmennum. Eru
að vonum miklar ráðstafanir
gerðar til að bjarga því, sem
bjargað verður, en eigi að síður
er það staðreynd, að fólk hryn-
ur niður úr hungri og harðrétti
'S löndum þessum, og erfiðleik-
amir fara sífellt vaxaridi. Gef-
ux láka að skilja, hversu ástatt
imuni vera í löndum þessum
þegar að því er gætt, að mikill
ihluti íbúanna er á húsgangi um
hávetur og á fárra kosta völ.
*
Rauði kross íslands hefur
einu sinni enn látið aðkallandi
mannúðarmál til sín taka með
því að efna til almennrar fjár-
söfnunar í því skyni að afla
með þeim hætti fjár, sem varið
verði til kaupa á meðalalýsi
handa börnum í Austurríki
Póllandi. Tékkóslóvakíu og
Þýzkalandi. Er ætlazt til þess
að fjársöfnun þessari verði lok-
ið um 20. þ. m. og er- bersýni-
legt af fyrstu undirtektunum,
sem mál þetta hefur fengið, að
íslendingar muni bregðast vel
og drengilega við og gera sitt
til að lina þjáningar hungraðra
og deyjandi barna á megin-
landi Evrópu.
gfe'
Forstöðunefnd fjársöfnunar
rauða krossins hafa látið þess
getið, að takmark söfnunarinn-
ar ætti að vera það, að hver
íbúi landsins léti af hendi rakna
eina flösku af meðalalýsi, en
það myndi nægja til að við-
halda lífi og þrótti um 130 þús
und barna um tveggja mánaða
skeið. Má af því ráða, að ekki
þarf hver einstakur að láta
mikla fjárupphæð af hendi
til þess að um muni. Margar
hendur vinna í þessu efni sem
öðru létt verk.
*
Þjóðir þær, sem byggja meg-
inland Evrópu, hafa boríð
þungt ok um háls sér á liðn-
um árum. Þrautir þessara þjóða
hafa verið miklar. Mörgum
mun gjarnt að álíta að til dæm-
is þýzka þjóðin hafi kallað þess-
ar hörmungar vfir sig sjálf.
Hvað, sem um það er verður
hinu þó ekki neitað, að saklaus
imgbörn þessara landa verða
um þessar mundir að gjalda
synda, sem aðrir hafa drýgt.
Þess vegna færi vel á því, að
Islendingar létu hjá líða að
kveða upp dóma um, hvers sé
sökin á ástandi því, sem nú rík-
ir á meginlandi Evrópu, en
legðu sig hins vegar fram um
að lina þrautir þeirra, sem harð
NEFNDIN gerir ráð fyrir, að
mestur hluti núverandi
kostnaðar sveitarfélaganna við
fátækraframfærsluna flytjist
yfir á tryggingarnar, þar sem
elli, sjúkdómar, örork'a, slys og
ómegð, auk atvinnuleysis, sem
sérstaklega verður vikið að á
öðrum stað, hafa jafnan verið
helztu ástæður til þess, að menn
hafa þurft að leita framfærslu-
styrks. Kostnaður ríkissjóðs
vegna heilbrigðismála, svo sem
laun lækna, framfærsla sjúkra
manna og örkumla o. þ. h., flyzt
og að langmestu leyti yfir á
tryggingarnar.
Frv. gerir ráð fyrir, að kostn
aðurinn við tryggingarnar sé
borinn uppi af sömu aðilum og
nú leggja fram fé til þessara
mála, þ. e. a. s. hinurn tryggðu,
atvinnurekendum, sveitarfélög
um og ríkissjóði.
Iðgjöld hinna tryggðu
eru mismunandi samkvæmt frv.
eftir verðlagssvæðum og eftir
því hvort um karla eða konur,
einhleypa eða hjón er að ræða.
Nema þau frá 7 krónum á mán-
uði fyrir ógiftar konur á II.
verðlagssvæði upp í 15 krónur
fyrir kvænta menn á I. verð-
lagssvæði, hvort tveggja auk
verandi vísitölu (285). Iðgjöld
verður því frá kr. 239.00 upp í
kr. 513.00 á ári, miðað við nú-
verand í visitölu (285). Iðgjöld
atvinnurekenda vegna • slysa-
trygginganna geta væntanlega
lækkað nokkuð, en hins vegar
er þeim ætlað, auk áhættuið-
gjaldsins, að greiða iðgjald til
trygginganna, kr. 1.50 fyrir
hverja vinnuviku, að viðbættri
verðlagsuppbót. Ætla má, að
framangreind iðgjöld hrökkvi
fyrir um 3/7 hlutum af heildar-
kostnaði trygginganna, og er
gert ráð fyrir, að sveitarfélög-
in og ríkissjóður beri hina 4/7
hluta kostnaðarins. Þá eiga og
sjóðir þeir, sem alþýðutrygg-
ingarnar hafa safnað og ætla
má, að nemi milli 30 og 40
milljónum króna, þegar alþýðu
tryggingalögin falla úr gildi, að
renna til almannatrygginganna.
Verða þeir eins konar vara-
sjóðir og fyrsta starfsfé stofn-
unarinnar, en þá má verja fé
úr þeim tii þess að greiða fyr/r
því, að upp verði komið nauð-
synlegum stofnunum í sam-
bandi við tryggingarnar, svo
sem elliheimilum, vinnuheim-
ilum fyrir öryrkja og heilsu-
verndar- og lækningastöðvum,
eins og áður segir.
Heildarútgjöld trygginganna
eru áætluð nokkru lægri en gert
er ráð fyrir í kostnaðaráætlun
Jóns Blöndals og Jóhanns Sæ-
mundssonar, eða um 72 mill-
jónir króna, og er þá miðað við
takmarkanir þær næstu 5 ár á
lífeyrisgreíðslum, sem að fram-
an getur.
Skipting útgjaldanna verður
þessi: ,
millj. kr. eða
Hinir tryggðu 20.9 29. %
Atvinnurekendur 11.8 16.5%
Sveitarfélög 15.3 21.0%
Ríkissjóður 24.0 33.5%
Alls kr. 72.0 100%
Meira en helmingur af kostn-
aðaraukningunni er hækkun á
lífeyri til gamalmenna og ör-
yrkja. Barnah'feyrir og ekkna-
og mæðrabætur er áætlað sam-
tals 11.5 millj. kr., og er mikill
meiri hluti þeirrar upphæðar
aukning frá því, sem nú er.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ birtir í dag þriðja þáttinn úr greinar-
gerðinni fyrir frumvarpinu um almannatryggingar, sem
nú bíður afgreiðslu alþingis. Fjallar þessi þáttur greinárgerð-
arinnar um kostnaðarhlið almannatrygginganna, en þær
verða bornar uppi af sömu aðilum og alþýðutryggingarnar
hingað til, — hinum tryggðu sjálfum, atvinnurekendum og
hinu opinhera, þ. e. sveitarfélögum og ríkissjóði. Iðgjaldið,
sem hinir tryggðu greiða, verður aðeins eitt.
Þá er gert ráð fyrir því, að
um 3 millj. kr. af árlegum tekj-
um tryggingasjóðs renni til At-
vinnustofnunar ríkisins, þegar
henni verði komið á fót, þ. e a.
s. til, ráðstafana til þess að af-
stýra atvinnuleysi, til fyrir-
greiðslu fyrir öryrkja, sem geta
unnið, og til atvinnuleysistrygg
inga. Auk þess eru nú í vörzl-
um Tryggingastofnunarinnar
rúml. 3 millj. kr., sem er hluti
af verðlækkunarskatti 1943 og
ætlunin er, að varið verði í sama
skyni. 1
í frv. eru engin ákvæði uni
atvinnuleysistryggingar eða
framlög til öryrkja undir 75%.
En nefndin hefur til athugunar
fyrrnefndar tillögur Jóns Blön-
dals um Atvinnustofnun ríkis-
ins. Samkvæmt þeim tillögum
er þessari stofnun ætlað að sjá
um vinnumiðlun almennt og til
öryrkja undir 75% sérstaklega,
svo og að annast um greiðslu
atvinnuleysisbóta (dagpen;nga)
til öryrkja, ef ókleift reynist að
útvega eða sjá þeim fyrir
vinnu, og til annarra, sem at-
vinnuleysistryggingin nær til
óg eins er ástatt um. Nefndin
gerir ráð fyrir að geta innan
skamms gert grein fyrir athug-
un sinni á nefndum tillogum.
Nefndinni er það ljóst, að
eitt meginskilyrði þess. að trvgg
ingarnar nái tilgangi sínum, er
það, að starfsorka þjóðarinnar
sé notuð til gagnlegra fram-
kvæmda, en ekki sóað eða gevð
verðlítil vegna atvinnuleysis,
ófuhkominna starfstækja eða
skorts á skipulagi.
Markmið almannatrygging-
anna er að útrýma skorti en
afkoma og lífskjör bjóðarinnar
í heild er undir því komið, að
starfsorka hennar komi að sem
f.yllstum notum. Skorti líís-
nauðsynja má útrýma með
tryggingum, ef atvinnuieysi er
haldið í skefjum. Útrýming at-
vinnuleysisins er í rauninni
þýðingarmesta forsendan fyr-
ir því, að takast megi að skapa
félagslegt öryggi. Trvggingarn-
ar eru ekki einhlítarú' því efni,
ef þjóðartekjurnar bregðast, en
þær hljóta að rýrna, ef vinnu-
aflið er ekki hagnýtt, og því
meir sem kveður að atvinnu-
leysinu.
Samkv. bráðabirgðatöium
Hagstofunnar voru nettótekjur
skattgreiðanda samkv, skatt-
skrám um kr. 640 milii. árið
1943, en þjóðartekjurnar í
heild eru það ár áætlaðar um
750 millj. kr., sjá bls. 195 —6 í
ritinu „Almannatryggingar á
íslandi". Tekjurnar Í944 eru
þar áætlaðar nokkru hærri,
sem svarar hækkun vísitölunn-
ar úr 256 í 268 stig, eða um 800
millj. kr. Þegar þess er gætt, að
meðalvísitala ársins 1943 var
256 stig, en kostnaðaráætlun
trygginganna er miðuð við nú-
verandi vísitölu. 285 stig, virð-
ist mega ætla, að kostnaður
trygginganna þurfi eigi að fara
fram úr 9—10% þjóðartekn-
anna, nema um verulegt at-
vinnuleysi sé að rasða. Þegar
litið er til þess, hversu mörg og
stór verkefni bíða hér óleyst á
Takíð eftir-
Kaupum notuð húsgögn
og lítið slitin jíddcaföt.
FORNVERZLUNIN
Grettisgötu 45. Sími 5691.
fjölmörgum sviðum, hversu
hafðar í huga þær stórfelldu
hagur okkar gagnvart útlönd-
um nú er góður og jafnframt
ráðstafanir, sem þegar hafa
verið gerðar og verið er að
gera til þess að afla landsmönn-
um nýrra, fullkomnari íram-
leiðslutækja, ætti ekki að þurfa
til slíks að koma, ef réttilega
og skynsamlega er á málunum
haldið.
asj; verða úti af völdum hinn-
ar grimmilegu heimsstyrj aldar
en sízt af öllu verða sóttir til
ábyrgðar á því, að til hennar
var efnt — bamanna. sem
bjarga verður.
VÍSIR gerir í gær þing sam-
einuðu þjóðanna í London
að umræðuefni og kemst að
orði í því sambandi á þessa
lund:
„Er Mr. Attlee forsætisráðlherra
Breta ávarpaði þing sameinuðu
þjóðanrta, sem nú er Ihaldið í Lond
on, komst hann svo áð orði, að
bandalag þessara iþjóða yrði að
verða allsráðandi í utanríkismál-
um, ef því ætrti að auðnast að
koma í veg fyrir styrjaldir í fram
tíðinni. Nauðsyn toæri til að styrj-
öldum yrðx afstýrt, með því að
Iþar ættu þjóðarlieildir val milli
lifs og dauða, en það val væri í
höndum 'þeirra fulitrúa, sem þing-
ið sitja. Tryggja yrði þegnum allra
þjóða fyllsta réttlæti í málameð-
ferð 'Og allsherjar örygigi, —
þetta yrði að gera og þetta mundi
tabast.
Yfirleitt er erfitt að gera sér
verulega grein fyrir viðhorfinu í
utanríkismáLunum, ekloi sízt á
iþeim umibroitatímum, sem nú
stainda yfir. Hitt er þó Ijóst, að
ágreiningsefnin þjóða í milli, að
sameinuðu þjóðimum á engan hátt
undanskildum, eru svo mikii og
margvísleg, að g’ersamlega er óráð-
in gáta, hvort framtíðin toer frið
ieða styrjaldir í skauti sínu. Mætti
í raumnni telja það mikla mildi,
1 ef ófriði verður afstýrt, enda virð-
ast sumir þingfulltrúanna ekki hafa
j sömu afstöðu til friðarmáianrta og
forsætisráðherra iBreta og raunar
aðrir fulltrúar frá brezka heims-
veldinu. Fulltrúum Breta og Rússa
hefur lent ónotalega saman, en
jþegar svo er kornið málum, er
ihætt við að ólga sé nokkur niðri
fyrir, er upp úr sýður á firiðar-
fundum. Fullyrða má, að öll
ibrezka þjóðin. sé Rússum gröm
fyrir afstöðu þeirra í alþjóðamál-
um, og þá einkum að því er veit
að brezkum hagsmunum. Hins-
vegar er þetta í fyrsta skipti, sem
Bretar hafa orðið að fá stórveldi
sér við hlið í friðarsammingum á
meginlandi Evrópu, og sú jafnvæg
isstaða, sem þar hefur ríkt um
þrjú hundruð ára skeið, er gier-
ibreytt. Rússar eni voldugasta sbór
veldi, sem upp hefur risið nokk-
uru sinni á meginlandinu, og þeir
virðast ætla að fylgja málum sín-
um fram með ful'lkominni festu,
hver þjóð sem kann að eiga í hlut.
Væru tímarnir þá stórlega breytt-
ir, ef iþar kæmi ekki til ónekstna
rnilli rússxveskra og forezkra hags-
muna, — og má þá raiunar tala
um engtísaxneska hagsmumi í
heild, þar sem BandarQdn hljóta
að styðja Breta að málum.
iÞótt þing sameinuðu þjóðanna
, geti að þessu sinni miðlað mál-
um, er sdður en svo ástæða tí.1 að
ætla, að friðsamlegt verði á meg-
inlandi Evrópu fyrsta kastið, enda
getur ófriðaibál kviknað af litl-
um nedsta á hverri stundu. ÞjóG-
imar eru að Vísu örmagna eftir
óumflýjanleg, til þess að skapa
sex ára styrjöld, en sé ný styrjðld
eðlilegt ástand í haimimum, að
dómi stórþjóðanna, er meira en
vafasamt að þær bíði með uppgjör
ið 'iim óvissa framtíð. Hitt er miklu
sennilegra, að þær reyni styrkleik
sinn fyrr an síðar. Nú reyinir á þoi-
rif samieinuðu þjóðanna og þedrrar
stofnxmar, sem tryiggja á heimsfrið
inn. Aldrei hafa meiri ha'gsmjun-
ir verdð í húfi og eymdin blasað
svo við. augum sem nú, ef til ó-
friðar kynni að draga. Hungurvof-
an leikur 'laiusum íiala í Evrópu
allri, en hverjar yrðu þá afleiðing-
annar, ef ófriður brytist út? Sam-
einuðu þjóðirnar vita vel af á-
byrgð sinni. Bretar og samveldis-
löaicLLn hafa gengiS á undan með
góðu fordæmi, en fylgja aðrar
þjóðir dæmi þeirra?“
Óneitanlega eru margar blik-
ur á lofti varðandi alþjóðamál-
in og vafasamt, að öll stórveld-
in viti af ábyrgð sinni og vinni
af heitum hug að því að tryggja
friðinn.
Nýsaltaðar
Gelltir
Fiskbúðiu
Hverfisgötu 123. Sími 1456
Hafliði Baldviusscm.
Nýkomið
PEY SOFATASILKI
V '
B-IOfT
Skólavörðustíg 5. Súni 1035
rrvTVTYTYrrrrTrrrrriY
Ótbrelðia
Alþýioblal