Alþýðublaðið - 12.01.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagnr, 12. jan. 1947.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Heyrf og lesið
SÍÐASTA BOK norska skálds
ins Nordahls Grieg heitir
,,Hábet“ og kom út í haust.
TTlytur hún ljóð, er hann lét
eftir sig, ort fyrir styrjöldina
og á ófriðarárunum, svo og þýð
ingar á kvæðum eftir ensk
skáld, Keats, Byron, Shelley og
Kupert Brooke.
NÚ í HAUST rauf Herman j
Wildenvey ellefu ára þögn með
nýrri Ijóðabók, „Filomele“, og
er hún af ýmsum talin bezta
bók þessa norska ljóðsnillings.
HELGAFELL gefur út í ár
ifyrstu ljóðabók Póris Bergs-
sonar (Þorsteins Jónssonar),
sem er löngu landskunnur fyr-
ir smásögur sínar.
❖ •
DANSKA LJÓÐSKÁLDIÐ
Paul ía Cour rauf í haust sex
' ára þögn með nýrri bók, sem
mefnist „Levende Vande“.
BREZKI HEIMSPEKINGUR-
INN Bertrand Russell hefur rit
að nýja bók, um sögu heim-
spekinnar á Vesturlöndum.
Bókin heitir „History of West-
ern Philosophy and its Conn-
ection with Political and Social
Circumstances from the Earl-
iest Times to the Present Day“
og er 861 blaðsíða að stærð.
>):
TVÆR NÝJAR BÆKUR eft-
Ir Arnulf Överland komu út í
sumar og haust, ljóðabókin
„Tilbake til livet“ og safn af
ræðum og ritgerðum, sem nefn-
ist „Det har ringt for annen
gang“.
NÝ SKÁLDSAGA eftir Vil-
hjálm S. Vilhjálmsson er vænt-
anleg á þessu ári, og verður
hún framhald af „Brimar við
Bölklett“, sem kom út árið
1945.
ATHYGLISVERT LEIKRIT
um Jean d’Arc eftir Maxwell
Anderson er nú sýnt 1 New
York. Ingrid Bergman leikur
aðalhlutverkið.
NÝJAR BÆKUR um sögu og
stjórnmál: „Stalin“ eftir Leon
Trotzky. „For All Mankind“
eftir Leon Blum, skrifuð í fang-
elsi á stríðsárunum. „Bevin of
Britain“ eftir Trevor Evans.
„Nothing to Fear“, úrvalsræður
Roosevelts.
*
HÖFUNDUR SKÁLDSAGN-
ANNA um Claudius keisara,
brezki rithöfundurinn Robert
Graves hefur sent frá sér nýja
bók, er nefnist „King Jesus“.
VON ER Á nýrri ljóðabók
eftir Kjartan J. Gíslason frá
Mosfelli innan skamms á veg-
;um bókaútgáfunnar Norðra, og
er þetta fjórða Ijóðabók Kjart-
ans.
NORSKI RITHÖFUNDUR-
INN Peter Egge gaf út í fyrra
nýja skáldsögu, „Mennesket
Ada Graner“. í haust kom svo
út ný bók eftir Egge, „Hvem er
ilu?“ og er það smásagnasafn.
SKÁLDSAGA Jóns Björns-
sonar um Jón biskup Gerreks-
json kemur út hjá :Helgafelli
seint á árinu. Bókin kom fyrst
út á dönsku undir nafninu
„Kongens Ven“, en heitir á ís-
lenzku „Jón Gerreksson“.
ornir dansar
Ljúfir endurómar frá
Hallgerður langbrók og Gunnar á Hlíðarenda: Ein af hin-
um forkunnar listrænu myndum Jóhanns Briem í Fornum
dönsum.
ÞEIR bræðuir frá Stóra-
Núpi, Ólafur og Jóhapn
Briem, hafa tekið höndum
samani við forráðamenn bóka
útgáfufélagsins Hlaðbúðar
um að gera þessa bók úr
igarði, og er hún þeim öllum
til sóma.
Ólafur Briem hefur safn-
að þiama í eina heild 77 forn-
um dönsum og 4 dansalbrot-
um, flestum úr ísllienzkum
fornkvæðum, er þeir Svend
Grundtvig og Jón Siigurðs-
son igáfu út eftir miðja 19.
öld, en nokkrum úr Dan-
marks gamle Folkev'ister og
úr kvæðasöfnum Ólafs Dav-
iðssonar, en eiinn af dönsunr
um hefur jekki verið prentað
ur áður. Ólafur Briem hefur
valið um gerðir dansanna, þar
sem um fleiri en eina var að
ræða, og virðist honum hafa
tekizt valið mætavel. Aftast
í bókinni er ritgerð eftir
hann um hina fornu dansa,
og er hún veil skrifuð og hin
iskilmerkilegasta, hvarvetna
fyllsta samræmi við anda
kvæðanna, sem sameina ein-
falldleikann rómantískum
ævintýrablæ, og mótaðar af
þeirri lisitrænu fágun og svo
sem draumrænu tign og feg-
urð, sem var ábeirandi ein-
kenni ýmissa af myndunum
á síðustu sýningu þessa ágæt
lega menntaða listamanns. I
hverri mynd er hans listræni
persónuleiki svo auðsær, að
hann getur ekki farið fram
hjá nelnum, en hins vegar
samræmist hann sem bezt
verður á kosið anda þess
skáldskapar, sem hann í
senn þjónar cg auðgaisit af, —
fer hvergi, inn á þá þraut
hins andlega lítilsigllda, að
trana fram einhverju því, skaparins
Hulda: Kvæði. Kosínað-
armaður Sigurður Krist-
jánsson. 1909. Ljósprent-
að í Lithoprent 1946.
Snælandsútgáfan gaf út.
ÁRIÐ 1909 komu út hér á
landi þrjár bækur eftir nýja
höfunda, sem allar voru at-
hyglisverðar, þótt engin þeirra
hefði að geyma stórbrotinn
skáldskap, er lagður yrði að
líku við afrek meistaranna.
Þessar bækur voru „Dags-
brún“ Jónasar Guolaugssonar,
„Kvæði og sögur“ Jóhanns
Gunnars Sigurðssonar og
„Kvæði“ Huldu. Sigurður
Kristjánsson, sá merki menn-
ingarfrömuður, var kostnaðar-
maður allra þessara þriggja
bóka.
‘ Jóhann Gunnar var allur,
þegar „Kvæði og sögur“ komu
út, og Jónas Guðlaugsson lézt
fyrir aldur fram nokkrum ár-
um síðar frá miklum bók-
menntalegum fyrirheitum. —
Hulda lifði hins vegar langan
dag og lét eftir sig mikið dags-
verk sem skáld og rithöfund-
ur. En svo var frumsmíð henn-
ar góð, að það er tvísýnt, að
hún hafi efnt fullkomlega þær
vonir, sem þar voru gefnar, og
verður hún þó aldrei sökuð um
að hafa grafið pund sitt í jörðu.
Jóhann Gunnar og Hulda
voru lík sem ljóðskáld, þótt
ýmislegt sé raunar ólíkt með
þeim. Þau fetuðu í fótspor
meistara 19. aldarinnar, höfðu
orðið fyrir áhrifum af skáld-
skap innlendra og erlendra
ljóðasmiða, én voru þó sérstæð
og þjóðleg og lögðu áherzlu á
vandvirkni og fágun. Þau
voru fulltrúar skáldskapar-
stefnu, sem Sigurjón Friðjóns-
son er síðasti fulltrúi fyrir hér
á landi. En Hulda naut að því
leyti sérstöðu, að hún tók upp
í skáldskap sínum nýtt ljóða-
form, þulugerðina, og ljóð
hennar vitnuðu um kvenlegan
næmleik og fínleik, og hún
gerðist brautryðjandi íslenzkra
kvenna á vettvangi skáld-
gæitit þar hófsemi oig lítt far-
ið út í skrúðmæli, meira að | um. Það er sama
segja heldur kosið að herma ' hann sýnir okkur
sem dragi séirstaklega at-
hygli að honum, en eigi sér
enga rót i blæ og anda kvæð-
anna, enda verða það laun
l'istamannsins, að njótanda
þessarar bókar verða mynd-
ir ’hans jafnástfólgnar og
minnisstæðar og það feg-
ursta og tignasta í kvæðun-
hvort
ísodd
orð annarra, þar sem þörf
þykir skreytingar, heldur
en að út-gefandi hætti á um
það, hverinig ihonum sjálfum
mundi takast um slíka hluti.
Loks er í stuttu málli, en
skýru, gerð grein fyrir útgáf
unni, heimildum og veittri
aðstoð, og eru á greinargerð
þessari hin sömu mörk litil-
látrar þjónustu við þær
menninigarerfðir, sem bókin
hefur að geyma, eins og gæt-
ir svo mjög í ritgerðinni. Þá
er, hlutur Jóhanns Briem.
Eftir hann eru í bókinni 30
heilsíðumyndir og auk þess
m'illi 40 og' 50 smærri skreyt
ingar. Eru myndir Jóhanns
hina björtu stiga á húna mar
og segja fyrir um seglbúnað,
þá er hún fer á fund hins
særða Tristrans — eða Hall-
gerði langbrók, þar sem hún
stendur með slegið hár sitt
og svarar Gunnari þann veg,
að skáldið getur sagt: betur
unni Brynhildur Hringi —
'hann dýpkar og magnar á-
hrif kvæðanna, en treður sér
ekki fram á milli ilesandans
og skáldanna. Já, hvort
mundi t. d. ekki sú Hallgerð
ur, er Jóhann Briem dreguir
fáum dráttum, yera sú eina,
sém ísienzkur myndliistar-
maður hefur sýnt okkur, er
helzt samiræmist þeirri hug
Nú er komin út ljósprentuð
útgáfa af „Kvæðum" Huldu,
sem vert er að vekja athygli á,
því að hún á heima í bókasafni
allra, sem unna fögrum íslenzk-
um ljóðum. Þarna eru mörg
góð kvæði, sum yndislega fög-
ur og hugþekk, ljúfir endur-
ómar frá liðinni tíð.
Helgi Sæmundsson.
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«?
'lýir menn -
ý skáldvefk
NYIR PENNAR
Ftimm skáldsagnahöfund
ar, fimm ljóðskáld, koma
fram í hinum nýja áskrifta
oókaflokki Helgafells •—
Nýjum pennum.
Heiður
ættarinn-
ar, eftir
Jón Björns
son, er
fyrsta
skáldsaga
hans. Þeg-
ar hún kom út í Danmörku,
fékk hún mjög góða dóma,
og fjallar hún þó um efníi1,
sem er okkur íslending-
um fyrst og fremst hug-
stætt, baráttuna um síma
málið 1905—07.
Dansað í
björtu eft-
ir Sigurð
Gröndal
— sann-
asta og lit-
ríkasta
skáldsagan
frá fyrri hernámsárunum,
sem skrifuð hefur verið
og að líkindum mun verða
skrifuð. Efnii hennar er
sótt inn í glæsta gilda-
skála, út á steinlögð stræti,
í skuggalega bragga og
inn á reykvísk heimi'li,
sem í umkomuleysi og
ráðaleysi hrekjast í nýj-
um og óvæntum straum-
um. — Sagan er sönn —
af sumra dómii ef til vill
of sönn.
Fylgizt með þróun hinna
nýju íslenzku rithöfunda
og skálda. Fimm ljóða-
bækur og fimm skáldsög-
ur fáið þið á næstu fimm
mánuðum. Sumir þessara
höfunda geta orðið önd-
vegishöfundar, fylgizt með
þeim frá upphafi.
Gerizt áskrifendur að
Nýjum pennum.
HELGAFELL
Garðarst. 17 Aðalstræti 18
Laugavegi 100 Njálsg. 64
ihafa mótað í hug okkar, en
Hallgerður Jóhanns Briem
er fögur cg mikilúðleg á-
stríðu- oig skapkona, iliklegri
til að skapa algleymi á stolln
um stundum, heldur en- 'hag-
kvæma öryggistilfinningu og
notalegt umhverfi til starfs
og hvildair. Ég hygg, að vart
muni svo hafa til tekizt um
myndskreytingu nokkurrar
bókar, sem hér hefur verið
gefin út, eins og þarna hef-
ur orðið raunin. Þá hefur úfc-
gefanfji vandað ;tjl pappírs
og annars ytra frágangs,
brot bókarinnar hæfilegt,
engin ósmekkleg ofrausn
hvort tveggja í senn: i hinu myaid, sem kvæðið og sagan og prentsmiðjian Hólar hefur
leyst mjög vel af hendi sinn
iþáfct í þvi að gera bókina
sem bezt úr garði.
Um dansana sjálfa —■'
kvæðin — ætla ég ekki að
fjölyrða. Með öllum sinum
brag- og málgcllilum, með öll
um sínum einkennum er-
lends ætternis, er yfir þeim
mörgum :sá yndisiþokki ævin
týraþrár hins bundna, frum-
stæða manns, að þau heilla
lesandann, svo að hann er
fús (til að fyrirgefa allt í
hlýrri og innilegri þakklats-
semi fyrir að fá að flj.úga á
hinu bláa klæði „um eina
stund.“ ;
Guðm. Gíslason Hagalín. j