Alþýðublaðið - 09.02.1947, Page 3

Sunnudagur 9. febr. 1947.
ALÞYÐUBLADIÐ
s
Heyrt og lesið
KOMIN ER ÚT ný bók
um mikilvægi heimskautaland-
anna, „Compass of the World“,
og er hún eftir Weigert og hinn
heimskunna íslenzka norður-
fara og vísindamann Vilhjálm
Stefánsson.
NORSKA SKÁLDKONAN
Sigrid Undset, sem mjög er
kunn hér á landi, hefur sent frá
sér nýja bók. Þetta er ekki
skáldverk, heldur ritgerð um
danska skáldið Steen Steensen
Blicher.
*
ÆVISAGA CHAMBER-
LAINS, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Breta, sem lézt á ófrið
arárunum og þótti ófarsæll og
óframsýnn stjórnmálamaður, er
nú komin út. Heitir hún „The
Life of Neville Chamber!ain“
og er eftir Keith Feiling.
SKOMMU FYRIR JOL
kom út fyrsta bók í safnriti,
sem ber heitið „íslenzkir at-
hafnamenn“. Var það ævi-
isaga Geirs Zoéga, kaup-
rnanns og útgerðarmanns, er
Gills Guðmundsson hefur
saimið, en útgefandi er Akra-
nesútgáfan.
Þetta er myndarlleg bók,
um 200 blaðsiður að stærð,
í allstóru broti, sett drjúgu
letri, prýdd mörgum mynd-
um og dável til útgáfu henn
ar vandað. Hér verður ekki
um það dæmt, hversu merk
bók þessi sé sagnfræðilega,
en full ástæða er tiil þess að
ætla, að hún 'sé byggð á igóð-
um og traustum heimildum,
því að Gils Guðmundsson er
GRONDAL er ,manna fróðastur um atvinnu
að skrifa aðra jjf iþjóðarinnar á iþví tíma-
bili, isem Geir Zoéga liifði,
sér í ilagi um aflilt það, er
lýtur að sjávarútveginum, og
hefur hann iþegar lagt fram
mikinn skterf tiíl íslenzkrar
atvinnusögu.
Ævisaga og aldarlýsing
SIGURÐUR
langt kominn
skáldsögu sína. Fyrsta skáld-
saga hans „Dansað í björtu“ er
í flokknum „Nýir pennar.“
VESTAN HAFS er komin út
bók eftir Kurt von Schuschnigg,
hinn ógæfusama ríkiskanslara
Austurríkis. Heitir bókin „Aust-
rian Requiem“ og hefur að
geyma endurminningar Schu-
schniggs frá því að Hitler fór
fyrst að beita ógnunum við
Austurríkismenn og þar til
Schuschnigg var hnepptur í
þýzkar fangabúðir.
❖
BREZKI VÍSINDAMAÐUR-
INN J. B. S. Haldane, sem
nokkrar ritgerðir hafa verið
þýddar eftir á íslenzku, hefur
gefið út nýtt ritgerðasafn, er
nefnist „A Banned Broadcast
and Other Essays“.
BREZKI HERSHÖFÐING-
INN Mongomery, hefur nú gef-
ið sig að ritstörfum, og er kom-
in út eftir hann bók, sem nefn-
ist „Normandy to the Baltic“.
GUNNAR REISS-ANDER-
SEN er í tölu þeirra norsku
skálda, sem gátu sér mestan
orðstír á styrjaldarárunum fyr-
ir skáldskap sinn. Nú er komið
út ritsafn eftir hann, sem flytur
ljóð hans ort á árabilinu frá
1921 til 1946.
*
KOMIN ER ÚT á þýzku bók
vim hinn heimsfræga rithöfund
Thomas Mann. Nefnist hún
„Thomas Mann, Leben und
Werk“ og er eftir Ferdinand
Lion, en hann gaf út fyrir tíu
árum annað rit um Thomas
Mann.
*
SFORZA GEIFI, sem mjög
Gils Guðmundsson.
allir aðrir auðjöfrar, hérlend
ir og erlendir, vinnu fjöld-
ans að þafcka. Hanm var verk
stjórinn við landnámið og
fórst það vel úr hendi, enda
var hann mikilhæfur maður
Oig merkur. En þeir, sem
manns Zoéga.
Þessu hefur
Gils Guð-
„ .. framkvæmdu landnámið,
visaga ens oeSa. e^'voru fólkið í bænum, hin
skemmtúega og vel skrifuð vinnandi stétt. Auðurinn,
bok. Hofundi hennar hefur vinna
tekizt mætavel að gæða efm , . J e z L
, ,v , ,,s rann hms vegar fyrst og
það sem hann fjallar um, hú fremst j fjárhil^u verkstiór
og;ht. Bokinber hvergi svip ans verktakans _ Geirs
skyrslukenndrar upptalmng-' nns útgerðar-
ar, og þo fer þvi íjarri, að 1
þar sé vant tilvisana til
manna og atburða og annars,
sem við 'sögu kemlur og vert
er frásagnar. Gils Guðmunds \
syni tekst ágætlega að skrifa
alþýðlega uim sagnfræðilég
efni, en hann gerir það ekki
á kostnað nákvæmninnar,
heldur á þann hátt að hrifa
iltesamdann með fjörlegri frá-
sögn og skemmtilegum at-
•hugunum. Hann skrifar þrótt
mikið og gott málí, og það ter
eitthvað sérkennilegt og pér
sónulegt við stil hans. Hahn
•fellur vel að efninu og er
saimfelldur og samkvæmur,
en jafnframt fjölbreyttur og
blæbrigðarikur.
Þegar Geir Zoéga fæddist,
1830, voru ibúar Reykjavík-
ur eitthvað lum 700, þegar
hann tók verullega til starfa
i bænum, milli 1860 og 1870,
voru íbúar bæjarins 1500, en
við ævilok hans, 1917, voru
Ljóð án lífs og anda
Yngvi Jóhannesson. Skýja-
rof. Kvæði. Bókaflokkur-
inn „Nýir pennar“. Hélga-
fell. 1947.
ÞETTA MUN VERA fyrsta
ljóðabók Yngva Jóhannessonar,
en eftir hann hafa birzt allmörg
kvæði í blöðum og tímaritum á
liðnum árum og að auki hefur
hann fengizt við þýðingar,
sumar vandasamar í meira
lagi.
„Skýjarof“ er allstór bók og
flytur níutiu ljóð, frumort og
þýdd. Bera ljóðin því vitni, að
höfundur þeirra sé alvörugef-
inn og hugsandi maður, og hef-
ur margur lakari skáldskapur
svo sem verið gefinn út, aug-
lýstur og lofsunginn. Þó fer
því fjarri, að skáldskapargildi
þeirra sé mikið. Þau eru heldur
ófrumleg, og bókin er þreyt-
andi aflestrar. Það vantar í
Ijóðin líf og anda, og þetta er
sér í lagi áberandi vegna þess,
að höfundurinn færist víða all-
mikið í fang um val á viðfangs-
efnum. Hann er stundum ærið
tilgerðarlegur, og verða um-
búðir kvæðanna oft hjákátleg-
ar líkt og auglýsingaskrúði á
sýningarlíkani, þegar farið er
að kryfja efni þeirra til mergj-
ar. Höfundinum bregzt oft
hrapallega bogalistin, þegar
hann ætlar að beita samlíking-
um, og verða slík missmíði til
þess að gerspilla kvæðum, sem
mundsson ekki (gieymt, þess annars vantar þann eina herzlu
gætir viða d bók hans, bein-
línis og óbeinlinis. Hanm ger
ir sér ekki far um að dylja
þessi sannindi eins margir
aðrir, sem færa hliðstæðar
bækur i letur. Bókin flytur
mikla ;sögu af þegnum þagn-
•arinnar, sem lögðu fram
vinnukraftinn og atorkuna,
er til! þess þurfti, að auðæfi
fiskimiðanna yrðu nytjuð oig
höfuðborginni breytt úr fá-
tæklegu þorpi i svipmikla
borig.
Gils Guðmundsson er hóf-
saimur í aðdáun á söguhetju
sinni, þó að það leyni sér
•auðvitað ekki, iað hann met-
ur „Gamla Geir“ mikils og
mun til langlífis að vera skáld-
skapur. Margur mun til dæmis
telja miður smekklegt að tala
um , að frækorn slíti af sér
„dauðans reifa“ eða að fis sé
feyskið, en þetta og þvilíkt,
verður fyrir lesendum ljóð-
mæla Yngva Jóhannssonar.
Þýddu kvæðin taka þeim
frumortu sízt fram. Yngvi Jó-
hannesson er stórtækur i val-
inu á þýddu Ijóðunum ekki síð-
ur en í vali viðfangsefnanna í
frumortu kvæðunum, því að
þarna eru þýðingar á Ijóðum
eftir ekki aumlegri skáld en
Goethe, Shelley, Heine og Byr-
on. Sem betur fer fyrir þessa
meistara ljóðlistarinnar er
)ýrðaróður
íslenzkra
.Fjallamenn", eftir
hinn alkunna og
íðförula ferðalang,
Guðmund Einarsson
frá Miðdal,
þeir 15000, samkvæmit frá- myndi hafa mistekizt — að
sögn ísafoldar. Má af þvi skrifa bók sina um Geir
ann honum sannmælis í rik- i Yngvi Jóhannesson ekki sá eini,
um mæli. En einmitt þess sem hefur ráðizt í það stór-
vegna hefur honum tekizt ræði að kynna þá íslendingum.
það, sem mörgum öðrum
iráða, að mikil saga er af þvi
timiabili, sem var æviskeið
Geirs, og ekki verður um
það deilt, að hann 'hafi verið
sá maður, er setti mestan
svip á bæinn á sinni tið. Þeg
ar hann komst á mamndóms-
ár, var Reykjavik enn smá-
, „ . þorp, Ojg um margt dönsk i
er kunnur fyrir afskipti sin af ,i,anda. Geir Zoéga var mað-
malum ættlands sins, Italiu, I ur> ;seim Q-ifgJi tvenna tima.
hefur géfið út á ensku bók, er : jfann fæddist í Reykjavik
ber ^ heitið „Contemporary fá'tsektar og fámennis, en dó
í Reykjavik möguleika og
margmennis. Geir átti mest-
an þátt einstakra manna í
að valda þessuim aldahvörf-
urn ií sögu Reykjavikur með
lífi siinu og starfi, breyta
henni úr þorpi i borg og
hefjast handa um ilandnám
nýrrar aildar. Hann var skayp
skygign á möguleika höfuð-
staðarins og ihaf ði til að foera
kjark og stórhug til að reyna
Zoega þannig, að hún yrði
það, sem viðfangsefninu
Prófarkalestur bókarinnar er
lakari en vert væri, sér i lagi
þegar að því er g'áð, að hér ei
um ljóð að ræða. En kannski er
prófarkalesaranum vorkunn
hæfði, ^ ævisaga og aldarlýs- þv; ag þag hiýtur að vera hverj-
um manni mikil áraun að lesa
próförk af leiðinlegum bókum
mg i senn.
Helgi Sæmundsson.
TIU ÞEKKTUSTU GAGN-
RÝNENDUR í Bandaríkjunum
liafa samið lista yfir beztu bæk
ur ársins 1946. Vinsæi.usta
skáldsögurnar reyndust „Tiiie-
ves in the Night“ eftir Koestier
og „All jthe King’s Men“ eftir
Robert Penn Warren. Þau rit,
sem næst komu, voru „The
Roosevelt I Knew“ eftir Fránc-
is Perkins og „Hiroshíma" eftir
John Hersey.
Leikfélag Reykjavíkur 50
ára. Afmælisrit. Útgefandi:
Leifur h.f. 1947.
*
Álit hagfræðinganefndár.
Höfundar: Gylfi Þ; Gislasóþ-"
Jónas Iiaralz, Klemens Tryggýa
son og Glafur Björnsson. Ui-
gefandi: Snælandsúgáfan h.f.
1947.
Verkahiaíiinafélagið Hííf 40
ára 1907—1947. Afmælisrit.
Höfundur: Gils Guðmundsson.
að liagnýta þá. En auðvitað Utg'efandi: Verkamannafélagið
átti hann auðsæld sína sem Hlíf i Hafnarfirði. 1947.
Frágangur „Skýjarofa“ er
skammlaus frá útgefandans
hálfu, þótt ekki sé brotið og út
litið á „Nýjum pennum“ all
kostar skemmtilegt. Annars er
nýjabragðið heldur betur farið
af sumum þeim, sem mynda
þing þessa nýja bókaflokks
Ámælisverðast er þó það fyrir
komi.jlag, að bækurnar skul
ekkf' s'éldar liver um sig, þót
þ.eím sé. ætlað að vera sam
st'ætt safn þeiih, sem vilja eign
ást þær; allar, en þessi ósiðu
er að fara í vöxt liér á land
Maður, sem vill eignast fyrstu
skáldsögu Elíasar Már e§a
fjórðu skáldsögu Óskars Aðal-
steins, hefur kannski engan á-
huga á þessari ljóðabók Yngva
| Framliald á 7. síðu.

Bókin „Fjallamenn“ er
m 500 blaðsíður að stærð,
g eru i henni myndir svo
hundruðum skiptir. Eru það
myndir frá ferðalögum Guð-
mundar á íslandi, sunnan úr
Alpafjöllum og víðar.
Fjöldi mynda er í bókinni
f málverkum Guðmundar
>ar af nokkrar litprentaðar
og loks mikill fjöldi teikn-
nga, raderinga og vignetta
Bókinni er skipt í þrjá
meginkafla:
Fyrsti kaflinn: „Fjalla
menn“, er ferðaþættir fra
byggðum og óbyggðum ís
ands, meðal annars af hin
um dulrömmu slóðum úti
egumannanna, glitrandi snæ
breiðum suðurjökla, gosstöðv
am Grímsvatna og auðnum ha
endisins og loks veiðisögur
frá straumvötnum og' blá
tærum heiðavötnum fullun
af laxi og silungi.
Annar kaflinn: „Af vær
mgjaslóðum", segir frá ferð
um Guðmundar suður um
Byern, Týról, Solomitfjöllin
Alpana og alla leið suður ti
Grikklands. En í suðrænum
alóðhita, hengiflugi og ægi
tign Alpafjallanna fær Guð
mundur svalað útþrá sinn
og ævintýralöngun.
Þriðji kaflinn: „Myndir a
málverkum“, er greinargó
ritgerð eftir Aðalstein heit
inn Sigmundsson, um málar
list Guðmundar og þróunar
feril hans á listabrautinni.
Allir,, sem unna ferðalög
um, veiðiferðum og fagur
list, verða að eignast þess
glæsilegu bók. Enginn í
lendingur er eins víðförull o
Guðmundur, og engin
kann betur að lýsa því, se
fyrir augun ber, hvort held- S
ur er í máli eða myndum.
Þetta er fegursti óður í ó-
bundnu máli, sem íslending-
ur liefur samið um útþrá óg
fjallsækni.
„FjaOamenn“ er bók
aOra, sem unna land-
inu, hinni einstæSu
fegurð þess og' tign.
Bókaútgáfa
Guðjóns Ó
Guðjónssonar.