Alþýðublaðið - 08.05.1947, Blaðsíða 3

Fimmtudagur, 8. maí 1947.
AL^ÝBÖBLAÐIÐ
3
KONAN OG HEIMILIÐ
FYRSTA SUMARDAG
1947 hafa Reykvíkingar og
fleiri enn sem fyrr sýnt hug
sinn til uppvaxtandi æsku
með fjárframlögum og al-
mennri viðurkenningu á
harnadeginum.
1. maí hefur nýlega verið j
fagnað, deginum, sem Al-
þýðuflokkurinn helgaði, þeg-
ar hann hafði skapað verka-
lýðssamtökin á íslandi.
Hvað áunnizt hefur í upp-
eldis- og verkalýðsmálum,
vita þeir gjörst, 'sem lifað
hafa tíma tvenna. A£ þeim
sökum sneri kvennasíða Al-
þýðublaðsins sér til aldraðr-
ar . álþýðukonu og spjallaði
við hana í nokkrar minútur.
,,Ég er ein af hinum nafn-
lausu þúsundum íslenzkra
alþýðukvenna, sem barizt
hafa fyrir tilveru sinni og
s inna í kyrrþey og skilað
dagsverki ,sinu í hljóði,“ seg-
ir konan, þegar hún er tekin
itali. En svipur hennar er
bjartur og rólegur, augun
hrein og vöxturinn beinn, þó
að hún hafi rúma sjö tugi
ára að baki.
,,Ég sleit barnsskónum i
Hraunsholti í Garðahreppi,
þar sem góðir foreldrar mín—
ir bjuggu. Mikið var lagt á
sig á þeim bæ við siósókn og
búskaparstörf. Heyskapur
þaðan jafnan sóttur upp í
Mosfellssveit. Átta ára fór ég
að vaka yfir túnum allt vorið.
Hóttin var ekki svo 'lengi að
líða, altaf vair nóg að gera
með túnrekstrinum; m'. a.
átti ég jafnan að bera út
ösku og inn eldivið i eldhús-
ið og hafa vatn og annað til
reiðu fyrir morgunstörfin í
eldhúsinu.“
— Börnin hafa þá tæpast
haft ofmikinn tima til leikja?
„Stundarkornið, sem full-
orðna fólkið lagði sig á dag-
inn um sláttinn, notuðum við
börnin til leikja. Á veturna
var vatn á okkar myllu, ef
grannar og gestir komu til
baðstofu. Þá sagði mamma
oft: ,,Nú megið þið leika
ykkur úti, krakkar, svolitla
stund.“ Snemma tókum við
eftir því, að þetta átti sér
einkum stað, ef málgefið
fól'k bar að garði. Annars var
hver stund notuð til starfa
úti og_ inni. Við telpurnar
lærðum snemma heimilis-
ströf og öll þj ónustubrögð."
— Hvernig var barna-
fræðslan i grend við höfuð-
staðinn fyri 60 árum?
„Flensborgarskólinn var
þá nýstofnaður af séra Þór-
arni í Görðum. Hann var í
fyrstu barnaskóli og var
hverju barni skylt að ■ vera
minnst einn vetur í skóla,
sem einkenndi uppeldi barna
i þá daga, var — aginn.
Börnin leyfðu sér ekki að
óhlýðnast boði foreldra
sinna. Við hefðum ekki verið
talin með öllu viti, ef við
hefðum haft á móti þvi, sem
okkur var sagt að gera.“
— Fóru fermingar fram
með líku sniði og nú?
„Stúlkur fengu við það
tækifæri oftast fyrsta peysu-
búning sinn. En fermingar-
veizlur og fermingargjafir
þekktust ekki almennt.
En meira var lagt upp úr
hinni kirkjulegu athöfn og
þeim timamótum, sem ferm-
ingin jafnan var talin i lífi
barnsins. Ég man, að ég hugs-
aði löngum með kviðabland-
inni eftirvæntingu um ferm-
ingun-a. Hvað yrði úr mér?
Yrði ég sjálfbjarga? Gæti ég
gegnt skyldu miinnli í hví-
vetna?“
— Hverjar voru skemmt-
anir unga fólksins i Garða-
hr eppi ?
„Helztu skemmtanir í æsku
minni voru að spila á spil um
hátíðar, fara í réttirnar, Gjá-
rétt í Vífilsstaðahlíð og Árna
krók hjá Elliðakoti, og stöku
sinnum á dansleiki i Hafnar'-
áður en það fermdist. Talið firði. Unga fólkið þu^fti ekki
var piltum gott að vera tvo
vetur, en ónauðsynlegt fyrir
stúlkur. Skólastjóri var þá
Jón Þórarinsson, síðar
fræðslumálastjóri. En það,
Drengirnir lœra matreiðslu.
í Vestheim einkaskóla í Oslo læra drengir matreiðslu jafnt
og telpur. Þetta gefst svo vel, að Norðmenn hafa hug á að
koma á almennt slíkri skólaskyldu
vín með til að skemmta sér,
og orðið „útkastari“ var ekki
komið inn í okkar íslenzku.
Álfadansar og brennur voru
ógleymanlegar skemmtanir.“
•—■ Var ekki erfiðleikum
bundið að afla sér mennta?
„Ég og systir mín réðumst
í það að læra á saumaverk-
stæði einn vetur. Við þurft-
um að kosta uppihald okkar,
fæði og húsnæði. Til að
kljúfa það tókum við þrjá
pilta í þjónustu. Peninga-
borgun fengum við ekki, en
einn var skósmiður, og hann
sólaði skóna okkar, annar
bakari; hjá honum fengum
við br(auð, og sá þriðji gat
látið í té dálitla matarúttekt.
.18 ára görnul fór ég inn
í Reykjavík að þéna, en á
sumrum fór ég oftast í kaupa-
vinnu. Árskaup stúlkna í
beztu vistum í Reykjavík
var þá kr. 40 á ári. en kr. 20
fyrir vetrarvist. Vinnutim-
inn var alveg ótakmarkaður.
Allt vatn sötti ég niður í Bak-
arapóst af Laugavegi 15, þar
sem ég var lengst. Allan
þvott var farið með í Laugar.
Oft var hann borinn á bak-
inu.
Ég var í góðum vistum og
hitti fyrir húsmóður, sem ég
minnist með þakklæti alltaf.
Áminningar hennar og leið-
beiningar hafa reynzt mér
traust veganesti.“
— Hvenær gerðist þú þátt-
takandi í verkalýðshreyfing-
unni?
„Undir eins og hún varð
til. Vinnulaun mannsins
míns hrukku ekki fyrir út-
gjöldu-m heimilisins. Ég
stundaði erfiðisvinnu og fisk-
þvott. Konur fengu þá fyrir
,að vaska eitt hundrað af
stórum þorski eina 50 aura,
og af smærri fiski 35 aura
fyrir hundraðið, og svo bár-
um við fiskinn sjálfar að.
Enska kvikmyndaleikkonan, hin óviðjafnanlega, Ann Todd
í hvíldarleyfi á búgarði sínum. Leikur hennar í kvikmynd-
inni „Síðasta huian“ gat henni heimsfrægð. Nú hefur hún
gert 7 ára leiksamning í Ameríku og fær í laun 5 millj. kr.
Forgöngukonur Verkakvenna
félagsins Framsóknar eiga
miklar þakkir skyldar, og vil
ég þar fyrst tilnefna frú
Jónínu Jónatansdóttur. Fyr-
ir atbeina félagsins tókst að
smáhækka kaupið oq bæta
þannig lífskjör okkar.
Illt er að vita þann órétt í
verkalýðsmálum, að verka-
kvennafélagið skuli standa
utan við Álþýðusambandið.
En samtök verkalýðsins voru
í fyrstu ærið illa séð af hinu
svo kallaða betra fólki, og
orðrómur þess barst út um
sveitir. Kunningjakona mín
í Kjós spurði mig að því í
hjartans alvöru, hvort það
væri satt, að bolsarnir í
Reykjavík ætluðu að reka
bændurna frá jörðunum og
setjast á þær sjálfir.“
— Myndir þú kjósa heldur
að vera að byrja lífið núna?
„Já, ég kysi nýja tímann.
heldur. Ég er ánægð með
farna leið, en tækifærin voru
fá til frama, og stritið og
baráttan svo hörð, þrátt fyr-
ir þolgæði og kröfuleysi. Nú
hefur lífið margt og mikið
að bjóða unga fólkinu, aðeins
ef það vill sýna atorku og;
manndóm.
Til þess að börnin fái nógu.
ríka ábyrgðartilfinningu,
þurfa foreldrarnir að halda,
sem nánustu sambandi við
þau í umhyggju og réttlátum
aga. Unglingum er svo mikil
Framhald á 7. síðu.
Fyrsfi maí
ÉG VIL niður með allt þetta Ijóta og lága,
lyfta til sigurs því fagra og háa.
Ég vil niður með allt þetta sjúka og svarta,
en sigurinn gefa því.. heilnæma og bjarta.
Ég vil láta hlýna og hlána,
hlúa að vorsins gróðri sönnum,
Ég vil láta frelsisfána
fylling vona boða mönnum.
Til blessunar lýði og landi skal vinna
leiðir til hamningju reyna að finna.
Niður skal sundrung og sérdrægni falla,
Siðgæði ríkja um heimana alla.
Því öílu með bölvun og armæðu lýkur,
ef alþýðan tvístrast og hugsjónir svíkur.
Hún verður að starfa og vitkast og sjá
að vilji hún réttlætiskröfunum ná.
Sameinuð getur hún sigurinn hlotið
síðustu tálmunarhlekkina brotið!
Lilja Björnsdóttir.