Alþýðublaðið - 20.08.1947, Qupperneq 3

Miðvikudagur 20. ágúst 1947.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
AÐ STYRJALDARLOK-
IJM hefði heimsfriðurinn ver
ið bezt tryggður, ef hægt
hefði verið að eyða algjör-
lega allri tortryggni milli
Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna. Enginn aðili virðist bet
ur til þess fallinn en jafnað-
armannastjórnin í Bretlandi.
Af þessum sökum hafði sig-
ur jafnaðarmanna í brezku
kosningunum 1945 mikla
þýðingu fyrir heimsstjórn-
málin, og honum var fagnað
víða um heim, m- á. af þess-
ari ástæðu. Stefna íhalds-
manna var sú, að leita banda
lags við Bandaríkin gegn
Sovétríkjunum, en stefna
jafnaðarmanna, að reyna að
hafa jafnnána samvinnu við
Sovétríkin og Bandaríkin, og
reyna þannig að brúa bilið
milii þeirra, þótt reynslan
hafi orðið sú, að samvinnan
við Bandaríkin hafi orðið
miklu meiri. Ef íhaldsmenn
hefðu komizt til valda í Bret
landi 1945, hefði það ýtt
mjög undir tortryggni Rússa,
og þeir hefðu átt hægara með
að rökstyðja hana en ella.
Þjóðir þær, sem eru áhorf-
endur að átökunum, hefði
ekki borið fram til þess, að
miðlunarhlutverkið yrði af
hendi leyst af einlægni; og
jafnvel talið, að Rússar hefðu
ástæðu til tortryggni. Það
var því mikið lán, að það
skyldi vera jafnaðarmanna-
stjórn.í Bretlandi, sem fékk
tækifæri til þess að reyna áð
miðla málum. Það hefur því
miður ekki tekizt. En sagan
mun geta greint frá, að það
var reynt.
Innan brezka Alþýðu-
flokksins hafa að vísu verið
skiptar skoðanir um utanrík
isstefnu stjórnarinnar, og
hafa ýmsir talið hana ekki
hafa gegnt málamiðlunarhlut
verkinu nógu dyggilega og
dregið taum Bandaríkjanna
um of. Það er þó víst, að
brezka jafnaðarmannastjórn
in hefur í ýmsu tilliti gengið
lengra til móts við sjónarmið
Rússa en íhaldsstjórn hefði
gert, og Bandaríkin hafa
Niðurlag á grein Gylfa Þ.. Gíslasonar:
Heimssf iðr nmál in oq Brefar.
vil'jað, þótt ekki hafi það dug
að til þess að Itoma á ein-
lægu samstarfi milli land-
anna. Á hinn bóginn hefur
hún og látið það hiklaust í
ljós, er henni hefur þótt um
að ræða óbilgirni af hálfu
Rússa. Sagt skýrt og skorin-
ort: Hingað og ekki lengra,
þegar henni hefur þótt Rúss
ar um of ágengir á brezka
hagsmuni. Nú síðast er Sovét
ríkin og Austur-Evrópuríkin
yfirleitt höfnuðu að taka þátt
í framkvæmd tillagna Mar-
áhalls um endurbyggingu
Evrópu, voru þingmenn
brezka Alþýðuflokksins sam
mála um að styðja þá ákvörð
un stjórnarinnar, að hafa
engu að síður forustu um
framkvæmd tillagnanna, þó
að með því væri að vissu
leyti varpað fyrir borð þeirri
stefnu, að leggja meginá-
herzlu á, að Evrópa skiptist
ekki í tvær fylkingar.
Á þeim tveim árum, sem
brezka jafnaðarmannastjórn-
in hefur setið að völdum,
hefur hún tekið ýmsar mjög
þýðingarmiklar ákvarðanir í
utanríkismálum, sem að
vissu leyti marka tímamót,
og má þar fyrst og fremst
nefna ákvörðunina um valda
afsal í Indlandi. íhaldsmenn
gagnrýndu þessa ákvörðun í
fyrstu, en styðja hana nú.
Fjögurra alda brezkum yfir-
ráðum í Indlandi er lokið, og
þótt saga þessara yfirráða sé
vissulega ekki fögur á köfl-
um, og Indverjar hafi því
löngum borið þungan hug
til Breta, hefur svo farið
þrátt fyrir allt, að Indverjar
segja ekki skilið við Breta að
fullu, þótt þeir öðlist sjálf-
stæði, heldur halda tengslum
við þá innan brezka þjóða
samfélagsns. Verði sú skip-
an til frambúðar og reynist
‘báðum aðilum vel, er stefna
Breta í Indlandsmálum nú
eitt hið mesta afrek 1 sögu
utanríkismála þeirra- Burma
er einnig að öðlast sjálfstæði,
og Transjórdanía er þegar
sjálfstæð. Hins vegar hafa
Bretar ekki viljað hverfa
með her sinn að fullu og
öllu úr Egyptalandi.
Að öðru leyti stendur nokk
ur styrr um stefnu Breta í
Grikklandsmálum, gagnvart
Spáni og í Palestínu. í öll-
um þessum löndum er stefna
brezku stjórnarinnar fyrst
og fremst mótuð af hagsmun
um brezka heimsveldisins,
en ekki því, sem hún teldi
æskilegt í sjálfu sér, ef kring
umstæðurnar leyfðu. Brezka
stjórnin er að sjálfsögðu and
víg einræði Francos á Spáni
og hún er heldur ekki ánægð
með stjórnarfarið í Grikk-
'landi né ástandið í Palestínu.
En hún telur sig verða að
'gæta þess að grípa ekki til
ráðstafana eða horfa ekki að-
gerðalaus á þróun, sem stefnt
hagsmálum, að þeir hafi orð
ið að þiggja mikla hjálp frá
Bandaríkjunum og sætta sig
við aukin áhrif þeirra, er á-
reiðanlegt, að þeir — og þá
ekki hvað sízt brezkir jafn-
aðarmenn — telja mjög svo
þýðingarmikið að verða ekki
um of háðir þeim, enda hafa
forustumenn brezkra jafnað-
armanna nefnt baráttuna
fyrir endurreisn efnahags-
ins ,,frelsisstríð“ og „baráttu
gegn áhrifavaldi dollarsins".
Mér fannst þessara sjónar-
miða gæta nokkuð, er samn-
inga íslendinga og Banda-
ríkjamanna um flugvöllinn í
Keflavík bar á góma, þegar
ég hitti ýmsa forustumenn
°g þingmenn brezka Alþýðu-
flokksins. Þeir voru yfirleitt
þeirrar skoðunar, að not
Bandaríkjanna af flugvellin-
um væri, eins og nú háttaði,
engan veginn í andstöðu við
hagsmuni Breta, en þeir
töidu framtíðarhagsmunum
Breta — og þá væntanlega
gæti hagsmunum Breta sem um leið hagsmunum íslend-
heimsveldis í voða. Óskoruð
yfirráð á Miðjarðarhafi hafa
verið og eru ein af afltaugum
brezka heimsveldisins-, í því
Ijósi verður stefna þeirra í
fyrrgreindum
skoðast.
löndum að
LKY
fil bifreiðaeigenda
Samkvæmt lögreglusamþykkt Reykjavíkur,
35 gr. sbr 15. gr. mega bifreiðir ekki standa leng-
ur á götum bæjarins en nauðsyniegt er til að fylla
þær eða tæma.
Lögreglan hefur að undanförnu unnið að
því að rýma eftirtaldar götur:
Austurstræti, Aðalstræti, Hafnarstræti,
Tryggvagöíu, Lækjargötu, Bankastræti, Ingólfs-
stræti (milli Kverfisgötu og Laugavegs) Hverf-
isgötu, Laugaveg, Skólavörðusííg og Vesturgötu.
Bifreiðastjórar eru stranglega áminntir um,
að skilja ekki eftir bifreiðir á götum bæjarins
lengur en brýnasta þörf krefur. Ella mega þeir
búast við að verða látnir sæta ábyrgð.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 19. júní 1947.
Síðan stríðinu lauk hefur
oft og mikið verið uim það
rætt-, að Bretlandi hafi hnign
að sem stórveldi. Það er vit-
anlega rétt, að forustan í
heimsstjómmálunum er nú
ekki lengur í höndum Breta.
Bandaríski flotinn er nú sex
sinnum stærri en hinn
brezki og kaupskipaflotinn
þrisvar sinnum stærri. Bret-
ar ráða því ekki höfunum
lengur. Og þeir — sem og
Evrópuþjóðirnar yfir höfuð
að tala — eiga við að etja
erfiðleika í efnahagsmálum,
sem Bandaríkin ein megna
að hjálpa þeim til þess að
ráða fram úr. Bretar hafa
þegar orðið að þiggja mikla
fjárhagsaðstoð frá Banda-
ríkjunum og eru þeim því
allháðir í fjárhagsefnum, og
þeir gera sér auðvitað ljóst,
að í kjölfar framkvæmdar til
lagna Marshalls, hljóta að
sigla talsvert aukin banda-
rísk áhrif í Evrópu, svo að
brezk áhrif munu þess vegna
réna nokkuð. Engan þarf að
undra, þótt Bretar fagni ekki
auknum bandarískum áhrif-
um, þegar þau verða til þess
að rýra áhrif þeirra sjálfra,
og gætir þess í ýmsu, að- Bret
ar muni ekki til langframa
sætta sig við, að Bandaríkin
ráði miklu um Evrópumál,
þótt samvinna þeirra nú sé
mikil. Hagsmunir Breta og
Bandaríkjamanna, bæði í
Evrópu og öðrum heimsálf-
um, hafa oft rekizt alvarlega
á, og það væri barnaskapur
að gera ekki ráð fyrir að
það geti orðið í framtíðinni,
þótt telja megi víst, að þeir
árekstrar verði ekki orsök
styrjaldar. Þótt styrjöldin
hafi leikið Breta svo í efna-
mga — bezt borgið, ef eng-
in þjóð nyti þar sérstöðu ann
arri fremur.
Kunnugastur þessu máli
af þeim, sem ég hitti, var
fyrrverandi formaður brezka
Alþýðuflokksins, Harold
Laski prófessor. Hann taldi
miður farið, að til samnings-
gerðar skyldi hafa komið,
ekki aðeins frá sjónarmiði ís-
lendinga sem Norðurlanda-
og Evrópuþjóðar, heldur
taldi hann og óeðlilegt, að ein
stök stórveldi gerðu slíka sér
samninga við smáríki.
Ég gat.þess að framan, að
heimurinn virtist nú að klofna
í tvær fylkingar, aðra undir
forustui Bandaríkjamanna og
Breta, hina undir forustu
Rússa. Ef friður á að hald-
ast, verða þessar fylkingar
engu að síður að geta unnið
saman, og Bretar hafa fyrir
margra hluta sakir mikil skil
yrði til þess að geta stuðlað
að því- Þess vegna sagði
Attlee, forsætisráðherra
Breta, í ræðu um utanríkis-
mál í brezka þinginu 23. októ
ber 1946 m. a.: „Ef friður á
að haldast verða ríki, sem
búa við ólíkt skipulag, að
vera reiðubúin til þess að
eira hvert öðru og vinna sam
an. Ríkisstjórnin er staðráð-
in í að koma því til leiðar,
þótt henni séu Ijósir erfið-
leikarnir á því. Við og ríkis-
stjórn Bandaríkjanna aðhyll-
umst báðar frelsi og lýðræði
og stjórnskipan beggja land
anna er byggð á þessum hug-
sjónum, en skoðanir okkar á
efnahagsmálum eru mjög ó-
líkar, og samt vonum við það
og treystum því, að okkur
muni takast að vinna saman
að lausn ýmissa hinna alvar-
legu efnahagsmála, sem nú
er við að etja í heiminum.
Við erum sammála ríkis-
stjórn Sovétríkjanna um
nauðsyn þess, að þjóðarbú-
skapurinn sé skipulagður, af
fólkinu og fyrir fólkið, en.
okkur greinir mjög á við
hana um gildi frelsis einstak
lingsins, málfrelsis og að, í
hverju lýðræði sé fólgið.
Engu að síður álítum við, að
það sé ekki einungis hægt,
heldur og mjög þýðingarmik
ið fyrir okkur að vinna sam-
an til þess að komast hjá
ógnum annars ófriðar, sem
mundi yfirbuga allar þjóðir,
hvaða hugsjónir, sem þær
kunna að aohyllast".
Tvær sfúlkur
óskast til Kleppjárnsreykjahælisins í Borg-
arfirði. Hátt kaup. Upplýsingar hjá skrif-
stofu ríkisspítalanna í Fiskifélagshúsinu,
sími 1765
til innflyfjenda um flufning á vörum til
r
Islands.
Viðskiptanefndin hefur ákveðið að óheim-
ilt sé að taka vörur til flutnings í erlendri höfn
nema tilgreind séu númer á innfluíningsleyfum
hér heima.
Hefur þetta verið tilkynnt öllum skipafélög-
urn er hlut eiga að máli.
Gildir þetta um allar vörur sem hér eftir
verða tilkynntar tii flutnings.
Innflytjendum er því bent á að gera nú þeg-
ar ráðistafanir til þess að tilkynna erlendum selj-
endum leyfisnúmer sín.
Reykjavík 19. 8. 1947.
Viðskiptanefndin.