Alþýðublaðið - 31.08.1947, Qupperneq 3

Sunnudagur 31. ágúst 1947
ALÞÝÐUBLAÐIP
Heyrt og lesið
______ ______________________j
NÝLEGA er komið út í Bret-
landi rit, sem nefnist Writers of
Today og flytur greinar um
ýmsa heimsfræga rithöfunda eft
ir kunna brezka bókmennta-
fræðinga og ganrýnendur. Rit-
stjóri bókarinnar er Denys Val
Baker, en greinarnar fjalla um
Huxley, Graham Greene, Gide,
Joyce, Edith Sitwell, Priestley,
Koestler, Lorca, Dorothy Sayers,
Steinbeck, T. S. Eliot og E. M.
Forster. Gert er ráð fyxir fleiri
bindum af riti þessu áður en
langt um líður.
*
HIN NÝJA LJÓÐABÓK
Kjartans J. Gíslasonar frá Mos-
felli nefnist Fegurð dagsins og
kemur út hjá Norðra innan
skamms. Þetta verður fjórða
Ijóðabók Kjartans, en fyrri bæk
ur hans eru Næturlogar (1928),
Skrjáfar í laufi (1936) og Vor
sólskinsár (1941).
*
LJÓÐASAFNIÐ íslands þús-
und ár kemur út hjá Helgafelli
í haust. Það skiptist í þrjú stór
bindi og á að vera sýnishorn
hins merkasta í ljóðagerð ís-,
lendinga frá landnámstíð til
lýðveldisstofnunarinnar. Fimm
menn hafa valið ljóðin, hver
frá ákveðnu tímabili, þeir Ein-
ar Ól. Sveinsson, Páll Eggert
Ólason, Snorri Hjartarson, Arn-
ór Sigurjónsson og Tómas Guð-
mundsson.
*
SKÁLDSAGAN The Bridge
of San Luis Rey eftir ameríska
rithöfundinn Thornton Wilder
er fyrir nokkrum dögum komin
út í íslenzkri þýðingu Krist-
manns skálds Guðmundssonar.
Sagan nefnist í þýðingunni Ör-
lagabrúin og er önnur bókin í
bókaflokki Heimilisútgáfunnar
*
DANSKI RITHÖFUNDUR-
INN Jacob Paludan varð fimmt-
ugur í fyrra. í tilefni af því hef-
ur bókaútgáfa Steen Hassel-
balchs í Kaupmannahöfn gefið
út myndarlegt rit, sem flytur ýt
arlega grein um ævi og ritstörf
Paludans, svo og afmæliskveðj
ur til hans í bundnu máli og ó-
bundnu frá ýmsum rithöfund-
um, skáldum og menningarfröm
uðum. Merkasta rit Paludans er
skáldsagan Jörgen Stein, sem
kom út 1932—1933. Paludan er
ritstjóri að Hasselbalchs Kultur-
Bibliotek og skrifar að staðaldri
um bókmenntir og menningar-
mál í Nationaltidende og Poli-
tikén.
*
FINNSKI RITHÖFUNDUR-
INN Toivo Pekkanen hefur sent
frá sér nýja skáldsögu, sem
nefnist Litli bróðir og gerist í
sveit. Pekkanen gaf út í fyrra
tvær fyrri sltáldsögur sínar,
Strönd ættjarðarinnar og Liðnu
, óxin, sem eina skáldsögu, tengdi
þær saman með þremur nýjum
þáttum og valdi þeim hið sam-
eiginlega heiti Mylla drottins.
Pekkanen er í allra fremstu röð
finnskra rithöfunda og þykir
mjög jafnvígur sem skáldsagna
höfundur og smásagnahöfundur.
Hann fæddist 1902 og vár um
hríð hafnarverkamaður og smið
ur'. Hann gaf út fyrstu bók sína
1927. Flestar skáldsögur hans
lýsa lífi og starfi verksmiðju-
fólks og hafnarverkamanna.
BÆKUR OG HÖFUNDAR
Krókalda - önnur skáldsaga VSV
ÞAÐ ER EKKI algengt, að
frumsmíð íslenzks rithöfund
ar hafi fengið jafngóða dóma
og selzt eins y.el og fyrsta
skáldsaga Vilhjálms S. Vil-
hjálmssonar, Brimar við
Bölklett, sem kom út í des-
embermánuði árið 1945. Þetta
var ekki óeðlilegt. Sagan var
vel gerð, persónur hennar
skýrar og lifandi, efnismeð-
ferð látlaus og viðhorf höfund
arins gagnvart efni og per-
sónurn heilbrigð og laus við
þá öreigarómantík og þá slag
orðafroðu og sýndarmennsku,
er einkennt. hsfur marga höf
unda, sem skrifað hafa um
verkalýðinn og baráttu hans.
Ástæðán var tvímælalaust
sú, að Vilhjálmur ólst upp á
alþýðuheimili við kjör al-
þýðufólks. Hann hreifst barn
að aldri af félagsmálaupp-
rsisn verkalýðsins og hefur
ávallt starfað meðal verka-
fólks og fyrir það, á fundum
iþess og við blöð þess. Hann
lýsti fólkinu eins og það var,
án afkáraskapar, gerði enga
tilraun til þess að afskræma
andlit þess til þess að gera
svipbreytingarnar skarpari.
Hann þurfti þess ekki með-
Hann þekkti sögufólk sitt.
Kunningjar Vilhjálms hafa
vitað, að hann væri að skrifa
aðra sögu. Við hana lauk
hann nú fyrir skömmu. Ég
tel víst, að lesendum Alþýðu-
blaðsins leiki forvitni á að
vita eitthvað um þessa nýju
sögu hans og sneri mér því
til Vilhjálms fyrir nokkrum
dögum til þess að inna hann
eftir henni.
„Jú, það er rétt, ný sa.ga er
nú komin í prentun. Það hef
ur orðið nokkuð löng bið eft
ir henni, lengri en ég ætlað-
ist til. Ástæðan er sú, að
haustið 1945 byrjaði ég að
skrifa sögu, sem gerist hér í
Reykjavík, Ég vann að henni
fram á vor 1946 og var þá
langt kominn með hana. en
hætti þá skyndilega- Eftir
það hefur hún legið í skrif-
borðinu óhreyfð — og þar
verður hún að bíða . . .“
— Hvers vegna?
,,Ja, vegna þess að annað
efni sótti svo fast á mig. Upp
haflega ætlaði ég mér ekki
að hafa framhald af fyrstu
sögu minni. Mér þótti ég hafa
gert efninu full skil með ör-
lögum brautryðjandans,
Guðna í Skuld, en þegar tím
ar liðu fram fann ég, að ég gat
ekki skilið þar við efnið.
Nýja sagan mín, sem nú er
komin í prentun, gerist í
'sama umhverfi og Brimar við
Bölklett. Það, sem var draum
úr Guðna í Skuld, er að koma
fram, ekki þó alvég eins og
bann dreymdi — og um það
'fjallar sagan- Nokkrar sömu
persónurnar og voru í þeirri
fyrstu eru í þessari, en að-
'allega fjallar hún um atvinnu
tækin og verzlunina, hvað hið
innra.snertir, en hið ytra tek
Vilhjáhnur S. Vilhjálmsson
ur hún til meðf erðar örlög Sig
urðar Þórarinssonar, sem
hatrið knýr til forustu — og
Geirs Jónssonar, verkamanns
ins, sem ekki þekkir stéttar-
tilfinningu, en vinnur örugg-
ur og skyldurækinn fyrir
hvern, sem kaupir þrek hans.
Að auki eru svo margar aðrar
persónur, gamlar og nýjar.“
— Ságan er þá framhald
af Brimar við Bölklett?
„Já, það má kannski segja
það — og þó er þetta sjálf-
stæð saga að mín,u viti.“
■— Ætlarðu að halda áfram
með þetta efni?
„Já, ef allt fer eftir áætlun
þá skrifa ég þr.iðju bókina
um þetta efni, frumbýlings-
ár verkalýðshreyfingarinn-
ar, breytingarnar í atvinnu-
háttum og verzlun — og síð-
ast en ekki sízt það fyrir-
b.irgði, sem við þekkjum öll,
ef við gefum okkur tíma til
þess að skyggnast undir jdir-
borðið, hvernig hugsjónir
stirðna, hvernig félög, sem
stofnuð eru til þess að leysa
fólk af klafa, -vinna að vísu
sitt hlutverk um skeið, en
stirðna svo upp — verðá að
kontórum eða, ef þú vilt held
ur lýsa því þannig, verða að
sjóðum, steinsteyptum stór-
hýsum, atvinnufyrirtækjum
—- og auglýsingum. Og svo
stendur alþýðan enn umkomu
lítil og horfir með ótta upp á
tignina. Nýja sagan mín heit-
ir Krókalda.
— Krókalda?
„Já“.
— Hvað merkir það?
„Þú veizt, að krókaldan gat
reynzt hættuleg fyrir austan
á miðunum. Skyndilega reis í
hún gegn réttri átt og réttu
falli — og þá var ekki að sök
um að spyrja. Við verðum oft
fyrir króköldunum, barátta
alþýðunnar líka, yfirleitt allt,
sem stefnir fram, út úr þræl
dómshúsinu og inn til hins
fyrirheitna lands. En krókald
an er aðeins fyrirbrigði á leið
inni. Hugsjónin um frelsi og
bræðralag sigrar að lokum.
Og ég er sannfærður um, að
verkalýðshreyfíngin vinnur
þann sigur.“
— Og um það á þriðja scg-
an að fjalla.
„Það má vel vera.“
•— Hvers vegna skrifar þú
eingöngu um verkalýðinn og
viðhorf hans?
I „Af því að ég vil ekki skrifa
um annað. Ýmsir reyna að
punta sig með að skrifa um
! allt annað en þeir geta skrif-
* að um- Ég hef enga löngun til
þess. Það er held ég alltaf
rétt að koma til dyranna eins
og maður er klæddur. Þeir,
sem reyna að punta sig, án
þess að kunna að bera punt-
ið, verða afkáralegir. Allir,
I sem gera sig afkáralega. af
'ásettu ráði, verða fyrirlitlpg-
, ir. Nú -— og auk þess hef ég
ialltaf verið að bíða eftir því,
, að einhver ' skrifaði um ís-
í lenzka alþýðu og baráttu
1 hennar í ljósi þeirra byltinga,
, sem orðið hafa í íslenzku
þjóðlífi síðan um aldamót.
Enginn gerir það. Að minnsta
kosti finnst mér, að enginn
hafi gert það. Ég þykist vera
að því. Svo er það ykkar að
dæma um, hvernig mér tckst
það.“
Það kom glögglega í Ijós
með Brimar við Bölklett, að
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
hefur valið sér merkilega sér
stöðu sem rithöfundur. Hann
skrifar um alþýðufólkið, um
Frh. á 7. síðu.
Sýning á höggmyndum og málverkum eft-
ir 10 listamenn.
Sýningin verður opnuð sunnudaginn 31.
ágúst kl. 2 e. h. fyrir hoðsgesti Kl. 4 eftir
hádegi fyrir almenning. Kl. 8,30 sama dag
verður leikin 5. synfónía Bethovens (plöt-
ur).
Tímarifið Siígandi
TÍMARITIÐ STÍGANDI hóf
göngu sína norður á Akureyri
árið 1943. Ritstjóri þess hefur
verið frá upphafi Bragi Sigur-
jónssop, og samastaður ritsins
hefur verið á Akureyri frá
ctofnun þess.
Það er vitað mál, að á Ak-
ureyri og í grennd hennar er
margt ritfærra manna, sem sum
ir hverjir eru í fremstu röð á
sviði skáldskapar og ritstarfa
með Islendingum. Norðlingum
ætti því ekki að verða skota-
skuld úr því að halda úti tíma-
riti, sem flytti læsilegt og fróð-
legt efni. Prentverk Odds
Björnssonar á Akureyri er og
í fremstu röð meðal prent-
smiðja hér á íandi, svo að ekki
þyrfti neitt á ytra útlit og frá
gang ritsins að skorta.
Ég hcf ekki lesið öll heftin.
af Stígauda, en mörg þeirra.
Og mór hefur yfirleitt geðjast
vel áf. ritinu. Stígandi þolir
fulknmlega samanburð við flest
,;ða óil tímaritin, sem gefin eru
úv hér syðra. Forráðamenn rits-
í-ns hafa ekki valið það ráð að
raiða. efni þess. við lægstu hvat-
:r lesenda, heldur lagt alla á-
herzlu á það, að Stígandi væri
menningarrit. Tímaritið hefur
flutt margar ágætar greinar eft
ir innlenda höfunda, sem flest-
ir hafa verið búsettir á Norð-
urlandi eða af norðlenzku bergi
brotnir. Það hefur og birt all-
mikið af ljóðum óg frumsömd-
um og þýddum smásögum.
Mun meira hefur verið af frum
sömdu efni en þýddu í ritinu.
Efni sumra heftanna af Stíg-
anda hefur verið nokkuð tyrf-
ið, en fjölbreytni hefur gætt
við val þess. Tímaritinu hefur
vaxið ásmegin með aldrinum,
og var til dæmis síðasta hefti
þess af árganginum frá í fyrra
með ágætum, svo að tvísýnt er,
að önnur íslenzk tímarit hafi
gert betur.
Nú fyrir skömmu er komið
út nýtt hefti af Stíganda, og
hefst með því fimmti árgang-
ur tímaritsins. Frumsaminna
greina gætir mest í heftinu.
Upphafið af greinaflokki Ei-
ríks Sturlu Sigurðssonar, þar
cem hann segir frá ferðum sín-
um um Sprengisand, spáir
góðu. Þessi fyrsti þáttur er vel
Gaminn og fjallar uffi efni, sem
margir munu meta mikils.
t
Grein Þorsteins Konráðssonar
um Margréti Eiríksdóttur á
Lækjamóti bregður upp skýrri
mynd af merkri og mikilhæfri
konu og lýsir vel listhneigð ís-
lenzkrar alþýðu. Hinni fróð-
iegu og ágætlega skrifuðu
grein Steindórs menntaskóla-
kennara Steindórssonar, Frá
Heklueldi 1947, hafa lesendur
Alþýðublaðsins átt kost á að
kynnast, þar eð hún var endur-
prentuð hér í blaðinu eigi alls
fyrir löngu.
Frumsamdar smásögur eru
tvær í heftinu, og eru höfundar
beirra Friðjón Stefánsson og
Hreggviður Arnsteinsson. Saga
Friðjóns, Handan við angan
vorsins, er það skásta, sem ég
hef lesið eftir þann höfund, og
gefur hún vonir um, að ein-
hvers megi af honum vænta í
framtíðinni. Saga Hreggviðs,
Sælir eru hjartahreinir, er
hvorki veigamikil né listræn,,
Frh. á 7. siðu