Alþýðublaðið - 03.02.1948, Side 5

Þriðjudagur 3. febuuar 1948
ALÞÝBOELAÖIÐ
5
Sérfræðingar Marshaliáætiunarinnar um ísland og viðreisn Yestur-Evrópu:
Hin
ÍSLAND, sem verður að
fullnægja matvælaþörf sinni,
hráefnaþcrf og vefnaðarvöru
þörf að mestu leyti með inn-
flutningi, stendur í dag and-
spænis þeirri staðreynd, að
erlendur gjaldeyrisforði þess
er til þurrðar geng.inn. Hinir
efnahagslegu örðugleikar,
sem ísland á við að stríða,
stafa aðallega af óhagstæð-
um verzlunarjöfnuði út á
við; :en hann á rót sína að
rekja til þess, 1) að verð á
íslenzkum fiski og fiskafurð-
um, — s-em gera u-m 90% af
öllum útflutningi iandlsins,
— hefu-r af völdum verð-
bólgu hækkað svo, að það er
"nú mun hærra en heims-
markaðsverð; og 2) að land-
ið hefur misst sína göml-u-
markaði í Miðjárðarhafslönd
u-num og Þýzkalandi og feng
ið aðra í s-taðinn, sem hvorki
geta fullnægt ai-lri innflutn-
ingsþörf þess -né greitt í
þeim gjaldeyri, sem hæg-t
væri að fullnægja henni með
annars staðar.
Verðbólgan á íslandi og
markaðsvandræðin af völd-
um h-ennar staf-a að 1-ang-
mestu leyrti af því fjárhags-
ástandi, sem skapaðist í iand-
inu á ófriðarárunum, og af
tregðu íslenzkra s-tjórnar-
vald-a, þar til mú alveg ný-
lega, ti-1 þess að leggja nokkr-
ar hömlur á hækkun- kaup-
gjalds og verðlags. Á ófrið-
arárunum safnaði Island til-
tölulega miklum innstæðum
í er-lendu-m gjaldeyr.i, dollur-
um, og sterlingspundum, af
þeim tekjum, sem það hafði
af brezka og ameríska- setu-
liðinu og af fisksölu til Bret-
lands, sem fram fór fyrir
reikning Bandaríkjanna sam
kvæmt láns- og leigu-sam-
komulagi þeirra við Breta.
Afleiðingin varð sú, að seðla-
veltan óx ört og eftirspurnin
eftir þeim vörum, sem fáan-
3egar voru, -magnaðist, en
þær voru flestar fluttar inn
frá Bandaríkjunum og Bret-
landi. Og þó að k-aUpgjald
væri ’látið hækka að sama
skapi og vísitala framfærslu
kos-tnaðar, ■ var það þar að
auki hækkað með samning-
um, svo að hækku-n kaup-
gjaldsins varð meiri en hin
a-lmanna verðhækku-n.
Strax eftir stríðslokin dró
mjög úr hinum erlendu gjald
eyristekjum af fisksölunni til
B-retlands og viðskiptunum
við brezka og ameríska set-u-
liðið; e-n þa'r við bættist, að
heimsmarkaðsverð á fiski
fél-1 fljótlega niður fyri-r hið,
íslenzka við það, að aðrar
Evrópuþjóðir hófu fiskveiðar
og fiskiðnað á :ný í stórum
stíl.
Atvinnulíf og at-
vinna.
Síðan í stríðslok hefu-r Is-
landi tekizt að halda áfram
f-iskvaiðum og fiskfrám-
leiðslu í jafnstórum stít og
áður, en þó aðeins með vax-
andi fjárframlögum úr ríkis-
ÞEGAR í HAUST tóku bar til nefndir sérfræð-
ingar Marshalláætlunarinnar í Bandaríkjunum að
vinna úr skýrslum þeim, sem Bandaríkjastjórn bórust
frá viðreisnarráðstefnunni í París síðastliðið sumar og
yfirleitt voru byggðar á tipplýsingum frá stjórnarvöld-
um þeirra landa, er að ráðstefnunni stóðu.
Nú hafa sérfræðingar Marshalláætlunarinnar skil
að ýtarlegri álitsgerð um efnahag og framleiðslugetu
hverrar þeirrar þióðar, sem að Parísarráðstefnunni
stóð, svo og um líklegan þátt hennar í viðreisn Vestur-
Evrópu. Er einn þáttur þessarar álitsgerðar um ísland,
og mun margan íslending fýsa að fá að kynnast því,
hvernig sérfræðingar Marshalláætlunarinnar líta á
efnahagsleg vandamál okkar, efnahagslega framtíð og
möguleika til þess að verða virkir þátttakendur í við-
reisn Vestur-Evrópu- Þessi þáttur álitsgerðarinnar
birtist hér í blaðinu í dag og tvo næstu daga, að und-
anteknum stuttum inngangi almenns efnis.
sjóði sínum (með styrkj-um)
og með því að láta óseldar
birgðir hlaðast upp. Hinar
óseldu- birgðir myndu hafa
orðið enmþá alvarlegr-a við-
fangsefni, ef hin mikla eftir-
spurn -eftir síldarlýsi í heim-
inum hefði ekki gert íslenzk-
um stjórnarvöldum unnit að
binda ísöluna á' síldarlýsi því
skilyrði, að með því yrðu
keyptar aðra-r fiskafurðir.
Fjárfestmg.
í hinni upphaflegu áætlun
íslenzkr-a stjórnarvalda til
tryggingar fjárhags- og a-t-
vinnulífi landsins eftir stríð-
ið var ákveðið -að verja 66
milíjónum dollara, eða um
það bil 75% af þeim erlenda
gj'aldeyrisfo-rða, sem safnazt
hafði á ófriðarárunum, til
fjárfestingar, aðallega til
ka-upa á nýtízku f-ramleiðslu-
tækju-m fyrir fiskveiðarnar
og landbúnaðinn. Þess v-ar
vænzt, að sú aukning fr-am-
leiðslunnar, sem af því
leiddi, myndi verða til þe-ss
að lækka framleiðslukostn-
aði-nn og auka útflu-tninginn,
svo að hægt yrði að tryggj-a
þjóðinn-i áfrarn þau bættu
lífskjör, sem henni höfðu
skapazt síðan 1939. En í
reyndinni varð verðbólgan
þessum vonum yfirsterkari
og hélt verðinu á íslenzka
fiskinum langt yfir heims-
markaðsverði.
Stórkos-tleg fjá-rframlög til
nýrra fr-amleiðslutækja hafa
verið greidd með þeim doll-
a-ra- og sterlingspundainn-
stæðum, sem söfnuðust á
stríðsárunum.
Verðlag og kaup-
glalcl.
Ófriðarárin urðu fyrir ís-
la:n-d meira velti-tímabi-1 en
það hefur nokkurn tí-ma lifað
áður í sögu sirmi- Þó að verð
lag hækkaði mjög mikið,
hækkaði kaupgjald þó enn
meira. Grunnkaup, sem um
var samið -af atvinnurekend-
um og verkalýðsfélögunum,
hækkaði sjálfk-rafa með hinni
opinberu vísitölu framfærslu
kostnaðarins.
Stjórnarráðstaf-
anir.
Núvera-ndi samsteypu-
stjórn á íslandi fékk nýlega
samþykkta vægilega löggjöf
gegn verðbólgunni m-eð það
fyrir augum að stöðva skrúfu
1 gang verðlagsins í landin-u
upp á við, að lækka útflutn-
ingsverð á íslenzkum fiski og
að korna, með auknum tak-
mörkunum á -innflutningi, á
mei-ra samræmi en verið hef-
ur með lífskjörum þjóðarimn
ar og terlendum gjaldeyris-
tekjum hen-nar. Stjórnin hef-
ur undanfarið hægt og hægt
verið -að nálgast lausn á hin-
um aðkallandi efnahagslegu
vandamálum, meðal amnars
með eftirtöldum -ráðs-töfun-
u-m, sem flestar voru gerðar
á mánuðunum maí—septem
ber 1947: 1) mjög verulegri
hækkun tolla; 2) stofnnn
fjárhagsráðs með algeru á-
kvörðun-arvaldi um innflutn-
ing og fjárfe-stingu; 3) gjald-
eyriseftirliiti, sem felur í sér
sa-meiningu þess á einum
stað, takmörkun á rétti til
þess að kaupa erlendan- gjald
eyri og bann við innflutni-ngi
og útflutningi ísltenzkra
króna, auk s-trangra ráðstaf-
ana til þess að tryggja að
slík-um fyrirmælum sé blýtt;
4) nýrri skömmtun, sem næ-r
meðal annars til -skófatnaðar,
kaffis, sykurs, búsábalda,
vefnaðarvöru, benzíns og
hjólbarða; 5) takmörkun á
nýbyggingum, og 6) áfram-
haldandi -stj'rkgreiðslum til
þess að tryggja fiskveiðarn-
ar.
íslenzk stjó-rnarvöld hafa
síðam 1945 veit-t lá-n úr viss-
um sjóðum til ka-upa á f-ram-
leiðslutækjum með það fyrir
augum að efla. framleiðsluna
og auka útflutning.
Utaoríkisverzlun.
Um 90% af útflutningi ís-
lands eru fiskur og fiskaf-urð-
ir; en 10% eru landbúnaðar-
afurðir, húðir og skinn. Ú-t-
flu-tningurinn fyrstu níu
mán-uði ársins 1947 nam 31
milljón- dollara, eða um 15%
min-na en á sömu mánuðum
1946. Innflutningurinn-, sem
var aðallega togarar og önn-
ur fiskiskip, landbúnaðaxvél-
ar, eldsneyti og almennar
neyzl-uvörur, nam 55,5 millj-
ónum dollara fyrstu níu mán
uðina- 1947, eða 21% mei-ra
en innflutning-urinn á sömu
mánuðum 1946. Það er ekki
búizt við, að innflutningur
haldi áfram í svo stórum
stíl, því að í andvirði i-nn-
flutningsins n-ú er innifalið
kaupverð á framlei-sðlutækj-
um, se-m- ekki eru keypt á
hverju ári.
Fyrir stríðið átti ísland
mikinn- markað fyrir ■ fisk
sinn í Miðjarðarhafálöndun-
um og Þýzka-landi. En- þó að
þörf þessara landa á því, að
fá fisk til fæðu, sé nú meiri
en nokkru sinni áður,' geta
þau hvorki séð íslandi fyrir
nauðsynlegum vörum í stað-
Torgsaisn
á Njálsgötu og Barónstíg er
byrjuð í fullum -gangi. Mik
ið af af skornum blómum
dagl-ega.
gengst fyrir almenn'U-m fun-di atvinnurekenda á sviði verzlunar og iðnaðar,
sem haldinn verður í Sjálfstæðishúsin-u dagaria 3. — 5. febrúar.
Þátttaka -er heimi-1 öllum þeim sem m-eðiimir eru í Verzlunarráði íslands -eða
sérgreinafélögum innan- þess.
Á dagskrá verða viðskipta- og gjaldeyrismál, v-erðlagsmál, skömmtunarmál,
skattamál og mál varðandi útflutn ingsverzlunina. Þeir aðilar sem -enn hafa
ekki fengið aðgöngumiða, en sem rétt eiga á þeim geta vitjað þeirra á skrifstofu
v-erzlunarráðsins.
Verðzlunarráð íslands.
inn, né fyrir þeim gjaldeyri,
sem það þarfnast. Þess vegna
hefu-r ísland reyn-t -að efla
v.iðskiptasambönd við önnur
lönd, fyrst og fremst Bret-
land, Tékkóslóvakíu og Sov-
é-tríkin. En þó að það hafi náð
nokkrum árangri með því í
bili, hafa þessi lönd ekki tek
izt á hendur nei-nar skuld-
bindingar um viðskipti lieng-
ur en eitt og ei-tt ár í einu.
Þar að -auki hefur ísland ekki
getað fengið frá þessum
lönd-urh allan þann innflutn-
ing, sem það þa-rfnast til
þess að tryggj-a þau lífskjör,
sem þjóð þess hefur notið
síðan á s-tríðsárunum, og
Ijúka uppbyggingunni á sviði!
atvinnulífsins; og -afleiðingim
hefur orðið sú, að til þess
hefur það orðið að sieilast
dýpra og dýpra í dollarasjóð
sinn.
Fisku-rinn var seldur 1946
næ-r eingöngu til Evrópu-
lan-da og andvirði hans nam
það ár 37,4 milljónum doll-
ara. Frosin fiskflök, ísfiskur,
niðursoðinn fiskur og saltsild
var seld aðallega til Sovét-
Rússlands, Bretlands og
Tékkóslóvakíu; síldarlýsi
nær eingöngu til Bretlands
og Sovét-Rússlands; þorska-
lýsi aðalleg-a til Banda'ríkj-
anna -og síldarmjöl og fiski-
mjöl til Bandaríkjanna,
Sviss, Hollands og Bretlainds.
Útflutning-ur á landbún-
aðarafurðum -nam 1946 að-
eins 4 milljónum dollara, og
var aðallega dilkakjöt, æðar-
dún-n, ostur, ull, minkaskinn,
refaskinn, selskinn og lifandi
hross. Aðalmarkaðslöndin.
fyrir þessar afurðir vor-u
Norðurlönd, Bretland og Pól
la.nd (fyrir hrossin).
Irmflutningur íslands 1946
nam 68,2 miiljónum dollara.
Af honum komu 37% frá
Bretlandi, 25% frá Banda-
ríkjunum og 2% frá Sovét-
ríkjunum; hitt mes-tmtegnis
frá Norðurlöndum, Austur-
Evrópulöndum og Kanada.
Innfluttar voru 1946 aðal-
lega eftirtaldar vörur: vélar
og málmar, fyri-r 21,3 milljón
dollara, vefnaðarvörur, fatn-
aður og skófatnaður fyrir 10
milljónir dolla-ra; kor.-nvörur
fyrir 8 milljónir dollara, og
kol og olía fyrir 4,8 milljónir
dollara.
Verzlunarjöfnuður.
V-iðskiptajöfnuður ísla-nd’s
út á við hefur verið óhag-
stæður síðan 1944, og hallin-n
verið greiddu-r af þeim er-
lenda gjaldeyr.isforða, sem
safnaðist á ófriðarárunum.
Sá gjaldeyrisforði, sem náði
hámarki í nóvember 1944 og
riam þá 89 milljónum doll-
ara, hafði 31. okitóber 1947
Framh-ald á 7. síðu. ,