Alþýðublaðið - 19.02.1948, Blaðsíða 5

Fimmíudagur 19. fébr. 1948
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Vlimundur Jónsson: Um iyisðiumál. Baráttusaga. IX-X
Sumum kann að finnast þessi greinargerð
orðin í lengra lagi um ekki yfirgripsmeira mál.
En jafnvel hin minnstu mál eru oft flóknari en
ætla mætti í fljótu bragði, auk þess sem þau
eru stundum eins og til þess kjörin að varpa
ljösi á víða vegu í kringum sig. Og þá hefur
málsútlistunin algerlega mistekizt, ef sinnugur
lesandi sér hér ekki mynd og líkingu hinnar
almennu baráttu, er hagsmunum heildarinnar.
lýstur saman við sérhagsmuni einstaklinga, og
um leið spegilmynd skrykkjóttrar afstöðu hinna
svo kölluðu málsvara almennings til þeirra
átaka. Vara vil ég eindregið við því að líta svo
á, að lyfsölumálin eigi hér nokkra sérstöðu, að
öðru leyti en því sem þau kunna að varða al-
menning meira en mörg önnur mál. Ég hef
einnig ríka tilhneigingu til að taka lyfsala og
lyfsölufræðinga í algert forsvar, ef svo kynni að
verða litið á, að þeir væru yfirleitt síðri þjóð-
.félagsþegnar en aðrir borgarar. Þegar þeir
standa í því efni hallara en skyldi, er það efa-
laust fyrir það eitt, að þjóðfélagiðý meira und-
ir þegnskap þeirra en flestra annarra starfs-
stétta.
Fyrir örfáum árum voru þrjár konur fluttar
fárveikar nokkurn veginn samtímis og með
svipuðum einkennum á sjúkrahús og benti til
mjög alvarlegrar eitrunar. Bárust böndin að
einu og sama lyfi, sjóveikislyfi, er þær höfðu
allar fengið úr sömu lyfjabúð og tekið af fyrir-
skipaðan skammt. Hryg'gileg mistök um blönd-
un lyfja koma fyrir í lyfjabúðum og þó miklu
sjaldnar en óttast mætti, þegar þess er gætt,
hver heimilisiðnaðartök eru höfð á lyfjagerð-
inni við þá skipun, sem viðgengst og of mörg-
um lyfsölum og lyfsölufræðingum er hagsmuna-
og metnaðarmál að halda uppi. Það er m. a.
þessi ægilega misfer,lishætta, sem gerir það að
verkum, að ólíku er saman að jafna að stofna
til lyfjabúðarrekstrar og rekstrar brauðbúðar
eða mjólkurbúðar, sem sumir virðast leggja
nokkurn veginn að jöfnu.
Lyfsalar eiga þess kðst að bregðast mjög
misjafnlega við, er misferli verða í lyfjabúðum
þeirra. Nokkru áður en konunum slysaðist, urðu
ekki óáþekk, en reyndar ekki eins afdrifarík
mistök í annarri lyfjabúð. Lyfsalinn, nýlátinn
heiðursmaður, varð fyrstur til að skýra frá,
hvað orðið hafði. Lagði hann þegar öll gögn á
borðið, svo að hvert smáatvik lá skýrt fyrir, m.
a. það, hver starfsmanna lyfjabúðarinnar átti
beina sök á misferlinu, og sá bað sér engrar
miskunnar. Hins vegar skýrði lyfsalinn svo frá,
að þrátt fyrir hina slysalegu yfirsjón, væri
þessi starfsmaður ekkþ aðeins prýðisvel. kunn-
andi, heldu'r einhver samvizkusamasti lyfsölu-
fræðingur, sem hjá sér liefði unnið fyrr og síð-
ar. Baðst lyfsalinn þess eins að fá að taka per-
sónulega á sig alla sökina, og mætti til sanns
vegar fæfa að rekja hana til ónógs eftirlits af
sihni háifu og ekki násgilfega góðra starfsskil-
yrða, sem hann einn ætti að bera ábyrgð á.
Það er erfitt að taka hárt á yfirsjónum, þegar
á þann hátt er við brugðizt, og víst virtist engra
refsiáðgerða þörf til þess, nð hlutaðeigendur
létu sér mistökin til varnaðar verða eftirleiðis.
Yar þetta og aðeins Iátið sæta áminningu, en
orkaði þó tvímælis að taka ekki harðara á mál-
inu.með tilliti til siðferðilegs uppeldis stéttar-
innar sem heildar. Plér er rétt lýst viðhorfi
trúrra þjóna almennings, er vita sig eiga að taera
og vilja bera jafnvel hina þyngstú ábyrgð verka
sinna og er fullkomin andstæða viðhorfs af-
'brptamanna til þjóðfélagsins, sem vinna verk
sín með gúmglófum og skipta síðan um nafn og
raka Skegg sitt til frekára öryggis.
Svo að aftur sé vikið ao misferlinu, sem leiddi
til óhappa kvennanna þriggja, var þegar unnt
að reka sig úr skugga um, að við lyfseðla lækn-
anna, er lyfinu höfðu ávísað, var ekkert að at-
huga. Til hlutaðeigandi lyfjabúðar var hins
vegar ekkert að sækja nema blákalda synjun,
meðan stætt var, en síðan vífilengjur og undan-
brögð. Ekkert var eftir af sams konar l'yfi, sem
úti hafði verið látið, og hafði þó verið gert í
slumpum, en ekki jafnótt sem hver lyfseðill var
afgreiddur. Engu síður var teflt fram eiginni
rannsókn(!), er átti að sýna, að lyfið hefði verið
eii^s og því bar að vera. Opinber efnagreining
leiddi hins vegar í ljós, að hið verkandi eitur-
efni í hinu úti' látna lyfi var fyrir hendi í átttug-
földum þeim skammti, sem vera átti. Jafnvel
réttarrannsókn fékk ekki leitt í ljós, hver
starfsmanna lyfjabúðarinnar hefði gert lyfið.
Hvers var þá ábyrgðin á þessu misferli? Að vísu
kostaði það ekkert mannslíf, en aðeins fyrir
það, að svo vildi til, að hið háskalega eitur lyfs-
ins var seindrepandi, en um fjölda annarra eit-
urefna gat verið að ræða þess eðlis, að margfalt
minni mistök hefðu getað valdið skjótum dauða
tuga manna. Ég og þáverandi eftirlitsmaður
lyfjabúða, sem bjuggum málið í hendur réttvís-
innar, höfðum tilhneigingu til að líta svo á, að
í hlutarins eðli lægi, að lyfsala bæri ætíð að
hafa þá reglu á framleiðslu lyfja úr eitruðum
efnum í.lyfjabúð sinni, að jafnan mætti ganga
að hlutaðeigandi lyfsölufræðingi og koma fram
ábyrgð á hendur honum, ef út af bæri, en ella
yrði meiri eða minni ábyrgð að skella á lyfsal-
anum sjálfum. Ákæruvaldið leit á annan veg á
málið og hugði engan verða hér. sakfelldan. Þá
beiddumst við þess, að dómur gengi í málinu,
svo að í ljós kæmi, löggjafanum til glöggvunar,
öryggisleysi almennings í þessum efnum, einnig
með tilliti til þess, að sú eftirtekt, sem máls-
sóknin vekti, gæti orðið hlutaðeigandi lyfjabúð
makleg áminning, en lyfsölum og lyfsölustarfs-
fólki yfirleitt næsta þarfleg ábending til viðvör-
unar. En við það var alls ekki komandi. Þá var
komið á framfæri við Alþingi frumvarpi til laga
um aukna ábyrgð lyfsala í sambandi við mis- I
ferli í lyfjabúðum. Lyfsalar og lyfsölufræðing-
ar snerust þegar öndverðir gegn þeirri lagasetn-
ingu, og nægði það auðvitað til þess, að þingið
gerði ekkert í málinu. Vel má vera, að ákvæði
frumvarpsins hafi verið í strangara lagi, með
því að það var samið að nýorðnu því misferli,
sem greint er frá hér næst á undan, og við
blöskrun á ábyrgðarleysi allra á því misferli.
En reyndar hefði það ekki átt að vera Alþingi
óviðkomandi að sníða af frumvarpinu misfell-
urnar. í frúmvarpi því til lyfsölulaga, sem svo i
oft hefur verið minnzt á hér að framan, er
ábyrgð lyfsala gerð slík, að ætla má, að það
svari allvel tilgangi sínum, og ákvæðum þar að
lútandi hagað svo, ao tæplega verður með rök-
um að fundið. En á meðan beðio er þeirrar
lagasetningar, býr almenningur, að fróðustu
manna áliti, við það öryggisleysi í þessum efn-
um, að misferli getur hvenær sem er orðið hér
í lyfjabúð, svo að jafnvel hálf Reykjavík liggi
dauð eftir, án þess að sakarábyrgð verði komið
fram á hendur nokkrum manni, ef þess er að-
eins trúlega gætt að halda því vandlega leyndu,
hver er persónulega valdur að misferlinu, og er
ekkert auðveldara. Hvorki ríkisstjórn né Al-
þingi getur verið þetta ókunnugt, en sú vitn-
eskja nægir þó ekki til þess, að hinir háu aðilar
sjái nokkra nauðsyn á því að hraða endurskoð-
un lyfsölulöggjafarinnar, sem ótalmargt annað
kallar þó ríkt eftir. .
Enginn skyldi nú ætia, að hér segi frá eins-
dæmi um lög og rétt í þessu landi, og get ég
jafnvel fundið þess átakanleg dæmi í mínum
þrönga verkahring. Áriö 1935 voru sett hér lög
um fóstureyðingar, og vöktu þau athygli og
umtal víða um heim, sem mun fágætt um ís-
lenzka lagasetningu. Heimskumiur fræðimaður
um fóstureyðingarmál ritaði yfirlitsrit um það
efni skömmu síðar og' taldi íslendinga forustu-
þjóð á þessu sviði og fóstureyðingarlöggjöf
þeirra mega vera öðrum stærri þjóðum tii fyr-
irmyndar og eftirbreytni. Það hvílir á herðum
örfárra lækna vorra að halda uppi þessari
merku löggjöf, en margir læknar um hve.rn
einn þeirra hafa aðstöðu til að traðka hana nið-
ur í svaðið og snúa viðleitni hinna í hjákátlegan
skrípaleik. Þó að fóstureyðingarlöggjöi vor sé
svo mannúðleg, að öllum heilbrigðum kröfum
sé unnt að sinna á fullkomlega löglegan og sið-
. samlegan hátt, er það því miður á almanna vit-
orði, að hér viðgangast ólöglegar fóstureyðing-
ar, jafnvel í stórum stíl. Hvað eftir annað hafa
slík mál komið til kasta réttvísinnar, en verið
æ óg aftur tekin þeim vettlingatökum, að við
ekkert er hægt að líkja annað en það, sem á er-
landu máli er kallað „sabotage“, þó að auð-
’vitað sé öðru máli að gégna. Svo langt hef-
ur þetta gengið, að þá virðist sakborningur
meg'a ætla sig öruggastan gegn því að þurfa að
bera ábyrgð gerða sinna, ef svo má hejta, að
hann sétstaðinn að verki. Þegar sýnt var, að rétt-
vísin ætlaði gersamlega að bregðast í málinu,
var sent neyðarkall til læknastéttarinnar og hún
beðin að neyta samtaka sinna löggjöfinni til,
verndar — sinni eiginni löggjöf, því að lækna-
stéttin hafði ágreiningsíaust staðið að hverju
smáatriði löggjafarinnar með mér. Því kalli var
ekki sinnt, en ég kaldsvitna, í hvert skipti sem
mér flýgur í hug, að ég verði þá og þegar kraf-
inn reikningsskapar fyrir hönd þjóðarinnar,
Framhald á 7. síðu.
Hafarbúððn,
Ingólfsstræti 3. Sími 1569.
hefur daglega á boSstóIum:
Svínasteik
Kálfasteik
Lambasteik
Nautasteik.
úíargar tegundir smárétta.
Allt á kalt borð.
Allar íegundir af á-Ieggi, salöt.
Afgreiðum eftir pöntunum allar te.gundir af ábætum.
Smurt brai’ð og snittur.
Allt smurt brauð er smurt með smjöri.
f
Ingólfsstræti 3. Sími 1569.
' Fréffabréf frá Ákureyri
AKUREYRI í ja-núar.
UM ARAMOTIN verður
flestum hugsandi mönnum
að lítá yfir liðið ár og meta
hvort á því hafi eitthvað mið
að áfram þeim mál'um, sem
í byrjun þess. voru efst á
baugi eða héidu innrejð sína
á því herrans ári. Vill bá oft
svo fara, að jafnvel aukaat-
burðir og smámál koma
fram á sjónarsviðið og vilja
líka gera sig gildand't.
A síðast liðnu ári gerðist
ýmislegt hér norður frá, sem
ekki telst til daglegra við-
burða. Sumt af því var sorg
legt. Annað gleðilegt og at-
hyglisvert. Sumt líka mikil-
vægt, sem sjá má á því sem
hér verður getið.
Árið var eitt af beztu at-
vinnuárum, sem yfir bæinn
hafa komið, og það þóít si'id
veiðin brygðist eins og vitað
er. Fleiri og stærri skip voru
gerð út héðan, en nokkru
sinni fyrr. Sumarið eitt hið
bezta og fegursta, sem elzíu
menn muna. Heilbrigði í
meðallagi og bæjarbragur
ekki versnandi. Svo margar
íbúðir voru reistar að veru-
lega dró úr húsnæðisleysinu.
Nokkrlr einstaklingar tóku
upp þá nýbreytni að byggja
bús vfiir sig sjálfir undir um
sjón byggingameistara. . —
Unnu þeir hver hjá öðrum
og sparaðist mikill aðkeypt-
ur vinnukraftur með þessu.
, Työ stórhýsi — fjórðungs-
sjúkrahúsið og heimavistar-
hús menntaskólans —- koiiv,
ust undir þak á árinu, og
frímúrarar luku samkomu-
hússbyggingu sinni. Ríargir
góðir gestir, hmlendir og er-
lendir; gisitu bæíinn. Þar bar
hæst krónprins Norðmanna.
Ferðaskrifstofa — útbú frá
Ferðaskriifstofu ríkisins í
Reykjavik — starfaði yfir
sumarmánuðina. Söfntiðurinn
fékk nyjan aðstoðarprest,
sem þegar hefur safnað um
sig allstórum hópi, ung-
menna, sem sækja. sunnu-
dagaskóla hans í vetur. Virt
ur og vinsæll menntaskóla-
meiistari lét af störfum. Nýr
tók við. Sama saga gerðist
við barnaskóla bæjarins.
Ekki verður svo skihð við
þennan þátt bæjarannálsins
að ekki sé getið þeirra sorgar
daga, sem flugslysið mikla í
Héðinsfjarðarfjalli leiddi yf-
dr þæinn, þar sem 13 af íbú-
um bæjarins fórust. Líkfylgd
irnar þrjár — frá höfninni
upp í kirkju kvöldið eftir
slys'ið, frá kirkjunni um borð
í Ægi, þegar Sunnlending-
arnir voru kvaddir, og frá
kirkjunná suður í garð þegar
Akureyringarnir voru jarð-
aðir — munu flestum Akur-
eyringum minnisstæðar. Svo
stórfenglegt, hljótt, en þó'
tignarlegt og fagurt var alit
í sambandi við þennan. ein-
stæða atburð, að hann gleym
ist trauðla.
Tvær nýjungar í atvinnu-
málum bæjarins áttu sér
stað á árinu. Bærinn keypti
Krossanesverksmi ðjuna og
rak hana yfir sumartímann.
Mun hann hafa sloppið skað
lítill frá þessu þrátt fyrir
síldarleysið, en sá var ljóður
á þessu fyrirtæki, að Akur-
eyr'ingar njóta ekki atvinn-
unnar við það, heldur íbúar
Glæsibæjarhrepps Annað
var tilkoma togarans Kald-
baks, sem er upphaf nýs þátt
ar í atvinnulífi bæjarins.
Hefur heill og hamingja
fylgt þessu óskabarni bæjar-
ins og reksturinn gengið'
með , ágætum. Verður því
ekki með réttu neitað að á
árinu hafi nokkuð miðað
fram á við, og þeir itienn,
sem fyrir því hafa barizt, að
allt hjakkaði ekki í sama far-
inu og áður, hafi séð nokk-
urn árangur iðju sinnar.
En hvernig er þá útlitið,
þegar litið er til framitíðar-
innar? Hvaða verk-efni bíða.
á hinu nýbýrjaða ári?
A atvinnumálasviðinu b'er
þar hæst tvo nýja togara.,
sem von er á að komi á ár-
inu. Annar er bæ-jartogari.
Hinn er eign Guðm. Jörunds
sonar útgerðarmanns. Eru
itogararnir báðir nýtízku
skip. Næst eru hin ráðgerðu
hafnarmannvirki og dráttar-
brautin í sambandi við þau,
sem Alþýðuþlaðið hefur get-
ið nýlega . HlutafjársÖfnun
til þessa fyrirtækis er ákveð
in og söfnunin hafin. Eru
undirtektir agætar, og velt-
ur n.ú á því, hvort fjárfest-
inigarleyfi fæst og gengið
verður frá skipulagi þessara.
mannvirkja við höfnina, svo
að hægt verði að hef ja fram
kvæmdir. Þá standa vonir til
að hægt verði að halda á
fram með þær byggingar,.
Frh. af 7. síðu