Alþýðublaðið - 20.11.1948, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Úígefandi: Alþýðuflckkurinn,
Riístjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Grönðal.
I'ingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Riístjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emílía Mölier.
Auglýsingasímí: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsíniðjan h.f.
ÞÓROÐDUR GUÐMUNDS
SON er landskunnur maður,
en hann er þekktur að allt
öðru eai' sanrJeiksást og rótt-
sýni. Það er svo einstakur at-
burður, að þessum hlygðunar
lausa áróðursmanní komm-
únista ratist saít á mu-nn í op-
inberum umræðum, að slíkt
er sérstaklega í frásögur fær
andi- En engum er alls vam-
að, og í umTæðunum um
skýrslu fráfarandi sambands
stjórnar á Alþýðusambands-
þinginu á dögunum gerðust
þau tíðindi, að Þóroddur lét
þau sannleiksorð falla, að
enginn verkalýður í Evrópu1
ætti við jafn góð kjör að búa
og hinn íslenzki.
Vafalaust myndu ráða-
mennimir í Moskvu ekki
kuna því vel, að Þóroddur
Guðmu-rdsson, sem sagður er
hafa verið í eina tíð skóla-
bróðir Gofctwalds hins tékk-
neska og fleiri áþekkra kum-
pána þar austur frá, gerði
slíka játntngu, ef þeir fregn-
uðu, að hann hefði borið
ear nleikanum vitni á þennan
hátt. Umræðumar um kjör
verkalýðsins í ríki kornmún-
ismans hafa oft verið hér á
dagskrá, og íslenzkir komm-
únistar hafa við þau tækifæri
aldrei þreytzt.á að rækja þá
þjónsskyldu við hina erlendu
húsbær.dur að halda þvi fram
að verkalýðurinn ætti þar við
betri kjör að búa en nokkurs
síaðar annars. En auðvitað
dettur kommúnistum ekk:
sjálíum í hug að trúa þessari
lygi, og í hita báráttunnar
verður jafn sanntrúuðum og
titlitslausum kommúnista og
Þóroddi Guðmundssyni á að
bera sannleikar.um vitni, þó
að hann viðurkenni um leið
berum orðum, að fyrri fúll-
yrðingar hans sjálfs og sam-
herja hans séu staðlausir
stafir.
*
Auðvitað var það ekki sann
leiksást eða réttsýni, sem
knúði Þórodd Guðmiundsson
til að gera þessa athyglis-
verðu játningu í umræðun-
um um skýrslu sambands-
stjómar á þirgi Alþýðusam-
þandsins. Hann var að teyna
að slá siálfan sig og hina
kommúnistfoku samherja
síra í fráfarandi Alþýðusam-
bandsstjórn til riddara. En
mjög fer því fjarri, að sú til-
raun sé líkleg til mikils ár-
angurs, enda var máli Þór-
odds harla fálega t&kið, þó að
svo undarleea bæxi við, að
þessi kommúnistíski lyga-
laupur gerðist einu sinni
sannleiksvitni.
Baráttan fyrir bætium
kiörum íslenzkrar alþýðu
hefur verið löng og hörð- Hún
hefur verjð háð á mörgum
vettvan.gi eins og þeim er
kunnugt, sem komið hafa við
sögu hennar meira eða minna
Eyðiir í málverkasýningu. — Spummgar, sem
þarf ao svara. — Gunnlaugur Kristmundsson og
séra Árni Sigurðsson.
ÞAÐ ER UNDARLEGT með
niyndlistarsýninguna, sem opn
uð var í fyrradag, hve marga
myndlistarmenn. vantar. þar.
Hvernig stendur á hví? Af
hverju er þar tii dæmis engin
mynd eftir Jón Engilberts, ein
hvem mest^ og kuitiveraðasta
málara, sem við eigum nú, og
er þó öðrum listamönnum sýnd
full viðurkenning. Finnur Jóns
son á þar heldur ekki neina
mynd, og svo maetti Iengi telja.
Skýringar þarf að gefa á þessu
furðulega fyrirbæri.
GUNNLAUGUR KRIST-
MUNDSSON sendir mér eftir-
farandi: „Þakka bréf séra Árna
Sigurðssonar og hlýleg ummæli
i minn garð. Út af hinu ágæta
bréfi Jóns biskups Vídalíns til
stiptamtmannsins yfir íslandi
um eyðingu skóga o. fl., vil ég
segja: Ljóst hefur honum verið
þeim mæta manni, hvert stefndi
með gróður landsins, sorglegt
var að honum entist ekki aldur
til að koma umbótum sínum í
framkvæmd. Meistari Jón Vída
lín dó, rányrkjan hélt áfram og
skógar eyddust upp af Eystra-
hreppi og í Þjórsáraal. Um þá
skóga ritar Hákon Bjamason
skógræktarstjóri í ársrit Skóg
ræktarfélags íslands árið 1937,
og vísast til þeirrar ritgerðar.
f LÝSINGU ÍSLANDS eftir
Þorvald Thoroddsen og mörg-
um heimildum, sem hann vitn
ar þar í, má finna margbreytt
an fróðleik um biskupsstólinn
í Skálholti og búrekstur þar.
Bregður sumt af því, sem þar
er sagt, ljósi yfír kjör fátækra
leiguliða á stólsjörðunum.
Nokkrir innlendir ríkismenn
og höfðingjar, umboðsmenn
konungsvaldsins, klaustra,
klerka- og biskupavaldið með
bannfæringu að vopni og hans
heilagleika páfann í Róm að
bakhjarli, studdi allt að því, að
gera fátæka leiguliða mátt
vana og réttlitla. Síðast gomu
svo einokunarkaupmennirnir
með sína viðskipavog. Allt
þetta studdi að rányrkju.
f LÝSING ÍSLANDS, III.
bls. 21, segir Þ. Th., „Árið 1760
lágu undir Skálholt 459 býli og
149 eyðijarðir“. Af Jarðabók
A. M. og P. V. sézt, að stóls-
jarðir höfðu skógarhögg í skóg
arítökum Skálholtsstóls. Rán-
yrkjubúið í skógunum var ekk
ert smáræði, sem fylgdi Skál-
holtsstað. Annað fór eftir, beit
arnot í afréttum og heima í
héruðum t. d. Hestfjalli og víð
ar, veiðiréttur í ám.og vötnum,
ótal kvaðir voru lagðar á bænd
ur, róðrarkvöð í verstöðvum og
margs konar vinna og fríðindi
til stólsins, eftir því, sem hag-'i
aði til á hverjum stað. í sömu
bók bls. 29 segir Þ. Th.: Árið
1544 átti Skálholtsstóll 1.700
málnytju kúgildi á leigustöð-
um, staðarbúum og heima fyr-
ir.
EFTIR JARÐABÓK Kristjáns
Miillers 1699 voru landsskuldir
Skálholtsjarða tvö hundruð
hundraða 70 hdr. 87 álnir.
Landsskuldir voru greiddar í
lögeyri. Biskupsstóllinn lét auð
vitað ekki bjóða sér nema, það
bezta frá búi bóndans.
ENN SEGIR í Lýsing íslands
III. bls. 56: Eftir jarðabók
Kristjáns Miillers 1699 voru kú
gildaleigur Skálholtsstaðar
2.778 % fjórðungur af smjöri.
í sömu bók bls. 42 ræðir Þ. Th.
um landsskuldaskrá Gísla bisk-
ups Jónssonar, yfir jarðir, sem
iagðar voru til uppeldis prest-
um í Skálholtsstipti 1580 og
segir: Á seinni tímum hefur
verið vanalegt, að eitt kúgildi
fylgdi hverjum 5 jarðarhundruð
um, en í þessari skrá fylgir
vanalega kúgildi 3—4 hundruð
um. Það hefur verið hert að
sultaról bændanna, þegar kröf
ur konungsvaldsins til biskups
stólsins uxu. Árið 1646 varð
Brynjólfur biskup Sveinsson
að afhenda Jens Sörensen fó-
geta frá stólnum 23 geldneyti
| fimm vetra, 4 þrevetur og 22
i tvævetur, samtals 49 naut.
Varla mun sá mikli búmaður
hafa gert það með fúsum vilja.
ÞVÍ MEIR, sem bændur urðu
að inna af hendi, því fastara
urðu þeir að erja jörðina, fæst
ir þeirra höfðu annað af að lifa
en rányrkjuna. Búskapurinn
byggðist á beitarpeningi, sem
oft féll, þegar hart var í ári;
það gerði fénaður í Skálholts-
búunum líka. Skálholt bar
stundum hæst í horfellir eins
og öðru. Það er beitilandið,
(Fih. Á 7. síðuJ
eða fylgzt með henni frá ár-
dögum alþýðusamtakarna
hér á landi. Hún hefur verið
háð í verkalýðssamtökunum
og á alþingi þjóðarinnar.
Grundvöllurinn að sigri þeirr
ar baráttu hefur verið lagður
í striti og örn alþýðustétt-
anna og forustumanna þeirra
á síðustu áratugum. Alþýðu-
sambandið og Alþýðuflokkur
inn hafa verið höfuðvígi
verkalýðsins í þessari sókn
og þessari baráttu. •— Þegar
styrjöldin síðari kom til sögu
hafði geysilega mikið áunn-
izt og þá hafði verið lagður
grundvöllur að þeim sigrum’
er síðan hafa unnizt. Styrj-
öldin gerbreytti atvinnuhátt-
.um og atvinnumöguleikum
þjóðarinnar í heild, og þá
fyrst og fremst verkalýðsins.
Þá var sóknini fyrir hækkuðu
kaupi og styttri vinnutíma
enn hert með miklum árar.gri
af því .að þá var unnt að bera
fram nýjar kröfur-af viti og
samigirni.
*
En hlutur kommúnista í
þessari baráttu var sannar-
lega ekki til að miklast af-
Þeir voru fram eftir árum fá-
ir og smáir, en hinir littu
kraftar þeirra fóru fyrst og
fremst í það að veikja al-
þýðusamtökin, og þeir börð-
ust við hlið andstæðinganna
gegn mörgum hinum merk-
ustu hagsmunamálum alþýð-
unnar, þegar Alþýðusamband
Laugardagur 20. nóv. 1946.
LEIKFÉLAG EEYKJAVÍKUR
Sunn.u'dag kl. 3.
Miðasala í -dag frá M. 2—4.
•eftir JÓHANN SIGURJÓNSSON
Suimudag kl. 8.
Míðasaia í dag frá kl. 4—7.
Ingólfscafé.
í Alþýðuhúsinu í kvöld klukkan 9.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 5 í dag. —
Gengið inn frá Hveríisgötu. — Sími 2826.
6 manna hljómsveit spilar.
ÖLVUN BÖNNUÐ.
NÝTT-NÝTT
Hraðfryst
Hvítakál
Blómkál
Gúrkur
í pökkum, fæst í fléstum kjötverzlunum.
Sölufélag ga rðyrkjumann a
Einholti 8, símar 5836 og 5837.
Aiþfðubíaðið
vantar ungling eða fullorðinn mann til
að bera út blaðið í
Hlíðahverfi.
Talið við afgreiðsluna.
Aiþfðubiaðið. Simi 49110.
ið og Alþýðuflokkurinn brutu
ísinn. Hið breytta ástand
stríðsáranna var heldur ekki
þeim að bakka fremur en öðr
um innlendum aðilum. En
hing má minnast, að þeir
lögðust gegn því, að íslend-
inga ryr.nu á vegum brezka
setuliosins þangað til morg-
uninn fræga, þegar heimur-
ingar ynnu á vegum brezka
ler hafði svikjð vin sinn Stal-
in og Þjóðverjar hafið innrás
í Rússland.
En þegar grun dvöllurj nn
hafði verið lagð.ur og sigrarn-
ir urnir, brutust kommúnist-
ar tiflL valda í Alþýðusamband
inu með svikum og brögðum.
Þeir hafa ekki starfað þar
með hagsmuni alþýðunnar
fyrir augum eins og dæmin*
sanna. Þeir hafa verið þar
þjór.ar og handbendi hinna
pólitísku húsbænda sinna í
miðsijórn Kommúnistaflokks
ins.
Það er því síður en svo
kommúnistum að þakka, að
íslienzk alþýða á við betri
kjör að búa en verkalýður
nokkurs annars lands í Ev-
rópu. Játning Þórodds Guð-
munössonar var góð, svo
langt sem hún náði- En hún
var aðeins byrjunin. Hitt er
fyrirgefanlegt, þótt manni,
sem er j afn ósýnt um meðferð
sannlejkans og Þóroddi, auðn
aðíst ekki að segja hann allan
í fyrsta sin-n, sem hann álpast
til þjónustu við málstað hans-