Alþýðublaðið - 22.02.1949, Qupperneq 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriðjúdagur 22. febr. 1949.
HOFUÐLAUS ENGILL
Dr: Alfur
Orðhengils:
FYRIRSPUKNUM SVARAÐ.
Allmargir hafa orðið til þess
að senda mér fyrirspurnir, einlc
um varðandi uppruna oroa,
svo og'hvað talizt géti rétt mál
eða rangt. Mun ég nú leitast
við að svara spurningunum
nokkuð.
U. M. spyr: Hvað þýðir orðið
músik og hvernig er það mynd
að?
Svar: Já. Iivað þýðir orðið?
Það getur sannarlega þýtt sitt
af hverju. Allt frá aumasta
jazzvæli upp í orkesterdrunur,
sem í útvarpi þekkjast vart frá
truflunum. Sumir vilja tak.
markabinda merking orðsins
þannig, að einn stakur tónn sé
að vígu ekki músik, en öll hljóð
önnur. Sumir hafa viljað. ís-
lenzka „músik“ með orðinu
hljómlist eða tónlist, sem er al
rangt, því að þeir, sem fram
leiða hljóma, annað hvort með
sjálfum sér, eða öðrum tilfær
ingum, þurfa ekki að vera nein
ir listamenn, — eru það og oft
ast ekki, og framleiðslan þarf
heldur ekki að eiga neitt skylt
við list, — enda er hún það
sjaldnast, — en það má alltaf
kalla slíkt músik og er líka oft
ast gert af nánustu aðstandend
um.
Uppruna orðsins má rekja til
þeirrar eðlishneigðar kvenna
að æpa við óskaplega, þegar
þær sjá mús í nánd. Var það
siður þeirra áður fyrr meir, eða
á rneðan stólar frá húsgagna-
smiðum voru mannbærir, að
þær (konurnar) stukku upp á
stóla og æptu og grenjuðu:
, Mús í kött!“ „Mús í kött!“ Og
áttu það að vera nokkurs konar
álagaorð. En sökum óttans og
skelfingarinnar heyrðist seinni
hluti síðasta orðsins oft ógreini
lega hjá kvinnunum, og heyrð
ist þá mönnum þær veina:
„Músík! Músík!“ (Mús-Lkött).
JÞahnig festist þessi upphrópun
við öll þau' vein, er á hana
minntu, enda fullyrða sumir
tónlistarfræðingar, að sópran.
söngur sé tærasta og uppruna.
legasta ,,músíkin“. Má og geta
þess í þessu sambandi, að slík
ur niúsíkhljómur gengur eins
og rauður þráður gegn um flest
ar þessar frægustú symfóníur,
sem við heyrum kvölds kvöld-
lega í útvarpinu, enda þótt eldri
tónskáldin létu „karla og kQn
ur“, það er rómskær og róm-
dimm hljóðfæri, ýmist skiptast
á um að „kalla músina í kött-
inn“, eða grenja álagaorðin í
sameiningu. Hins vegar hafa
mörg nútíma tónskáld, þeirra á
meðal yngstu og efnilegustu
tónskáld vor, horfið aftur að
hinu óbrotna, langhljóma veini
konunnar, sem stendur skjálf-
andi á beinunum upp á stól,
heldur að sér pilsunum og rek
ur upp rokurnar. Þessu til sönn
unar nægir meðal annars að
benda á ýmiss þjóðlög vor í
endursamningu þessara tón-
skálda.
Sami spyr: Hvað þýðir orðið
,,ópera“ og hvernig er það sam
sett?
Svar: Þetta er orð, sem mað
ur ætti að umgangast varlega,
því það, ásamt orðunum sym.
fónía, fúga, oratorium og svíta,
hefur gert fleiri menn og kon
ur að ósannindamönnnum, he,ld
ur en öll önnur orð í tungupni;
til samans, — að minnsta kosti
er afar sjaldgæft að hitta þá
menn eða konur, sem ekki telja
sig hafa yndi af því að hlusta
á „óperur“, og sumt fólk geng
ur jafnvel svo langt í ósannind
unum, að það þykist hafa innt
af hendf þá óleysanlegu þraut
að skilja þær. Orðið „ópera
er samruni úr orðunum: „Óp í
eyra‘, samanber þegar skrækt
er eða baulað í eyra manns
Við almenningsnotkun hafa orð
in síðan runnið saman, en um
leið myndazt miðbrottfall, líkt
og í orðasambandinii „éttann.
sjálfur". Hvers vegna óperan
er kölluð ópera, ætti því að
skýra sig sjálft, þegar menn
vita uppruna orðsins og hafa
kynnzt því hávaðasama hug.
taki, sem það táknar.
Kveðjur!
Dr. Áífur Orðiiengiis.
Kaupum fusltií
Baldursgötu 30.
donan gerði sig líklega til að
falla í yfirlið í fangi mér.
Kvikasilfur, hugsaði ég, þegar
ég lagði liana í rúmið hennar og
skildi við hana þar með sítrónu-
sneið í gapandi munninum, svo
að hún líktist mest soðnum,
skreyttum laxi, því að hún hafði
makað þykku lagi af ljósbleikri
andlitsmálningu yfir þeldökkt
hörund sitt í hinu hátíðlega til-
efni af komu okkar.
Þegar ég hafði lagt kalda
bakstra yfir augu hennar fór
ég að klæða mig eins og Feli-
pe hafði lagt fyrir. Ég fór háif
nauðug í stífan, íburðarmikinn,
hárauðan glitvefnaðarkjól, eins
og ehn var verið í við spönsku
hirðina, fléttaði >hár mitt og
vafði því eins og kórónu um
höfuð mér, og kófsvitnaði um
leið. Það var ekki einungis, að
þessi þungi búningur væri
mjög óhentugur þarna í hitan
um, heldur fannst mér þetta
smekklaust glys, því að ég hafði
verið alin upp í umhverfi, þar
sem allt tildur var álitið al.
múgalegt og hlægilegt.
„Af hverju allt þetta skraut,
Felipe? Af hverju viltu ,að ,ég
klæði mig eins og ég væri að
fara á dansleik? Finnst þér það
sæmandi fyrir mig að koma
hattlaus og útbúin eins og leik
kona í umferðarleikflokki?“
,Að byrgja þessa gullnu kór
ónu þína? Ertu galin, ljósálfur
inn minn! Láta alla Mexikó
sjá, hvað þú ert ljóshærð og
hvít. Og gleymdu því ekki, að
þú ert prinsessa núna og það
býst við, að þú klæðir þig eftir
því.
Við þessu gat ég aðeins and
varpað. Það var satt, ég var
prinsessa nú. Ég hafði nýtt vega
bréf, löglega fengið, og trúlega
stimplað og undirritað. Marie
Claire Pantignac prinsessa, dótt
ir Edonard Laurent Pantignac,
prins af Pantignac sur—Butte
Auvergue, Era’kklandi.
Hinn hlægilegi atburður, þeg
ar Edonard Laurent Pontignac
prins hafði löglega ættleitt mig
sem dóttur sína, hafði farið
fram í Nýju Orleans, meðan við
voru að bíða eftir skipi, sem
átti að' ílytja okkur yfir flóann
til Vera Cruz. Ég vissi, að við
skipti af þessu tæi voru ekki
óvenjuleg og margur fátækur
franskur innfiytjandi hafði ekk
ert á móti þyí að ættleiða ein-
hvern titilsjúkan mann - fyrir
hæfilega þóknun. En ég var
fædd af greifaættinni Zu
Werra, ,en þó að ég hefði ekki 1
haft á móti því að ferðast sem
Babetta Schmielz, þá , fannst J
mér þessi keypta aðalstign hin 1
mesta lmeysa og smán. Ég hafði
grátið, beðið og barizt — og
að lokum hafði ég tapað og gef
izt upp. Vandræðin voru að
Felipe skildi mig alls ekki, en
ég skildi hann bara alltof vel.
Þar sem hann gat ekki kynnt
mig. með mínum rétta ititli,
þá hafði hann viljað sjá um,
að ég kæmi ekki til Mexikó
sem hin auvirðilega lagskona
hans, heldur sem prinsessa,
kona af háum stigum og enn
fremur hið brjóstumkennanlega
fórnarlamb frönsku stjórnar-
byltingarinnar og eðlilegur ,ó-
vinur Napoleons, en nafn hans
var 'fyrirlitið af öllum rétt-
þenkjandi mönnum á Nýja
Spáni.
Og nú beið ég í rauða glit-
vefnaðarkjólnum með þetta
glæsilega vegabréf -til þess að
vera í samræmi við þennan
óekta titil. Ég þoldi ekki leng
ur við þarna niðri og fór upp
á þilfar til að leita að Felipe.
,,'Hvar er húsbóndi þinn,?“
spurði ég Domingo, sem var að
leiðþeina tveim svertingjum
með farangur okkar. Indíáninn
ypp.ti aðeins öxlum. Mér léidd
ist það, að Domingo skyldi
aldrei tala við mig, aldrei svara
spurningum mínum né horfa
framan í mig. Ef til vill var
það fyrir neðan virðingu hans
að tala við réttan og sléttan
kvenmann.
Ég gekk út að borðstokknum
og horfði forvitnislega á þenn
an hóp af innfæddum mönn-
um, sem flykktust utan um
Corazón de Jesúz eins og flug
ur á haug. Allt var brúnt þarna
niðri, hlæjandi andlit, upprétt
ar hendur sölumanna með all
ar tegundir af ávöxtum og fiski,
brún segl, brún net, sem sveifl
að var-upp.
Allt í einu kom ég auga á
skærbláan blett innan um allt
þetta brúna; bátur með háfermi
af pokum, og tveir menn sem
voru að stjórn,a honum. Pokarn
ir voru bláir, brjóst mannanna
voru blá, handleggir, hendur og
andlit.
,,Indigo“, sagði Licenciado
Arrellano. „Indigo frá Guate-
mala, sem á að flytjast til Spán
ar“. Ég hafði ekki tekið eftir
því, að ungi Mexikóbúinn hafði
komið upp að hlið mér við borð
stokkinn.
„Yður kann að sýnast Vera
Cruz hélf auvirðileg höfn, frú,“
hélt hann áfrarn. vEn meir en
helmingi auðæfa heimsins er
skipað út hér. Það er biturt að
hugsa til þess, að því meir sem
Spánn fær af gulli og silfri frá
nýlendum sínum, því fátækari
verður hann. Níðþungir skatt
ar, mútur .einokun, óréttlæti
og spilling! Ó, já, frú. Mexikó-
er hin sterka, unga dót-tir mjög
gamal-lar, lasburða og slæmrar
móður“.
Ég var að velta fyrir mér,
hvernig ég ætti að losna undan
þessum pólitísku ræðuhöldum,
sem mér fundust mjög. leiðin
leg, og ósmekkleg, þegar Feli
pe, til allrar guðslukku, kom
allt í einu í ljó,s.
„Ertu tilbúin að fara í land?“
kallaði hann til mín; hann var
ijómandi iaf ánægju, og. hitinn
virtist ekki hafa minnsty. áhrif
á hann. En þegar hann sá Mes.
tizann við hlið mér, ygldi hann
sig og Arrellano vék hið skjót-
asta burt frá mér. „Yðar þjónn,
frú“, sagði' hann kuldalega.
„Hasta luego, Senor Contreras.“
Mér leið mjög illa í magan
um, þegar Felipe leiddi mig nið
ur stigann og niður í bátinn;
til allrar hamingju hafði vind-
inn lægt og það smásléttist úr
öldunum, meðan við rérum að
ströndinni, það brakaði í árun
um og ræðararnir sungu undir
hljómfalli áranna. Að lokum
komumst við þangað. sem vatns
flöturinn var rennsléttur, og'
þar voru siglutrén á fiskibátun
um eins og þéttur skógur, og
fáum mínútum síðar var búið
að binda bát okkar við bryggju.
Á torginu fyrir utan borgar
múrana var hópur manna rétt
í þessu að búa sig til að taka
á, móti Donu Filomenu, með
mikillí viðhöfn, og hjálpa henni
inn í burðarstól. Sumir' þeirra
voru í einkennisbúningum,
aðrir í forntízkulegum j'ökkum
með gullupptorotum og gljásilki.
buxum eins og Felipe sjálfur,
og allir báru þeir duft í hár
sér eða jafnvel hárkollu, að
hætti þeirra, sem óttuðust og
hötuðu Jakobína. Það var einna
iíkast því að stíga á land- í Mexi.
I kó og vera fluttur um fímmtíu
r aftur í tímann., á tím.abil, ,
< MYNÐASAGA ALÞÝÐUBLAÐSINS:
ÖRN ELDING
OG NÚ hefst trýíitur flótti og eftir.
för ýfir þök og stræti. — — —
MÚGURINN: Eltum þá!---