Alþýðublaðið - 11.12.1949, Blaðsíða 3

Sunxutdagur 11. des. 1949.
ALÞYÐUBLAÐÍÐ
FRÁ MORGNITIL KVOLDS
Fimmtugur á morgum
I DAG er sunnudagurinn 11.'
desember. Fallinn Karl XII.
konungur Svía viff Friðriks-
steinskSstala áriff 1718. Fæddur
Robert Koch þýzkur læknir ög
sýklafræffingur árið 1843.
Randaríkjamenn segja Þjóðverj
unj og ftölum stríff á hendur ár-
iff 1941.
Sólarupprás er 10,09. Sólar-
lag verður kl. 21,33. Árdegishá-
flæður er kl. 9,10. Síðdegishá-
flæður er kl. 21,33. Sól er hæst
á lofti í Reykjavík kl. 12,21.
Helgidagslæknir: Friðrik Ein
arsson, Efstasundi 55, sími 6565.
Næturvarsla: Lyfjabúðin Ið-
ur.n. sími 1911.
Næturakstur í nött: Bifrsiða-
stöð Reykjavíkur, sími ; 1720
aðra nótt: Bifreiðastöðin Hreyf
511, sími 6633.
Sklpafréttir
Laxfoss fer frá Reykjavík kl.
8, frá Borgarnesi kl. 12, frá
Akranesi kl. 14, frá Reykjavík
kl. 16, frá Akranesi kl. 18.
Brúarfoss kom til Amsterdam
5/12., fer þaðan til Rotterdam,
Antwerpen, Hull og Reykjavík-
ur. Fjallfoss kom til Kaup-
mannahafnar 5/12. fer þaðan
væntanlega 11/12. til Gauta-
borgar og Reykjavíkur. Detti-
foss er á Ólafsfirði í dag 10/12.,
lestar frosinn fisk. Goðafoss kom
til New York 9/12. fer þaðan
væntanlega 15/12. til Reykja-
víkur. Lagarfoss kom til Reykja
víkur 10/12. frá Kaupmanna-
höfn. Selfoss fór frá Reykjavík
8.12. vestur og norður. Trölla-
foss fór frá New York 6/12. til
Reykjavíkur. Vatnajökull fór
frá Reykjavík 8/12. til Vest-
mannaeyja og Hamborgar.
Hekla fer frá Reykjavík kl.
19 í kvöld austur um land í
hringferð. Esja er væntanleg til
Reykjavíkur í dag að austan úr
hringferð. Herðubreið er í
Reykjavík. Skjaldbreið er á
Húnaflóa á norðurleið. Helgi fer
frá Vestmannaeyjum annað
kvöld til -Reykjavíkur.
Foldin fór frá Hull síðdegis á
föstudag áleiðis til Reykjavík-
ur. Lingstroom er í Amsterdam.
Arnarfelli er á Akureyri.
Hvassafell er í Gdynia.
Úfvarpsskák.
FYRIR meira en átta árum
síðan var ég, ásamt með tveim
1. borð: Hvítt: ReykjayíK Jón kunningjum mínum, á ferð
Guðmundsson og Konráð Arna- ■ norgur f landi um fagran sum-
s°n. — Svart: Akureyrú Jón ar(jag_ yig höfðum gist höfuð-
Þorsteinsson og Jóhann si;ag Norðurlands og vorum
Snorrason. komnir upp í áætlunarbifreið,
sem átti að fara til Mývatns-
sveitar. Okkur var glatt í geði,
spaugsyrði hrutu af vörum, lík-
lega ekki öll sem gáfulegust, en
þó í léttum tón. Lítinn gaum
ætla ég samt, að velflestir sam
ferðamenn í bílnum hafi gefið
spjátri okkar, kímni og kringil-
yrðum. Sumir þeirra brostu í
laumi, líklega af vandlætingu.
En þrír farþeganna tóku létt
á gasprinu í þessum farand-
fuglum, kunningjum mínum

Hvítt:
11. Ra3xc4
12. o—o
13. e4—e5
14. Dc2—e4
15. Hal—cl
16. Hfl—dl.
Svart:
e7—e6
Bf8—e7
Rf6—d5
o—o
Dc5—a7
Einar Ól. Sveinsson.
Bendir það ekki til þess, að
Svíar hafi orðið fyrir vonbrígð-
um að hlýða á hann í Uppsöl-
um.
Þó að einungis þessi tvö dæmi
séu nefnd um kynningarstarf
Einars prófessors erlendis, mun
þar vera af meiru að taka, sem
mér er þó ókunnara, og sleppi
ég því af þeim sökum. En sem
dæmi um það álit, er hann hef-
ur aflað sér meðal fræðimanna,
sem þekkja hann utan við poil-
inn, og sönnun fyrir vinsældum
þar, sums stáðar að minnsta
kosti, vil ég í fám orðum segja
frá viðtali, sem ég átti við iskr-
an háskólakennara í Dyflinni
síðast liðinn vetur, Sá heitir
prófessor Belargy,. er sérfræð-
ingur á sviði þjóðsagna, tungu-
málamaður mikiU, kann meSal
annars íslenzku.svo vel, að hon-
um eru íslenzkar þjóðsögur og
ævintýri og fleiri bókraennta-
greinir vel skiljanlegar á frum-
málinu. Hann liefur ferðazt
víða um heim, kynnzt fjölda
fúiks, er inannþekkjari mikill,
skarpgáfaður og hinn mætasti
maður.
Rétt er að geta þess, að
Delargy hefur dvalið hér á
Náttúrugripasafniff; Opið kl.
13.30—15.00.
Safn Einars Jónssonar: Opið
ki; 13,30—15,30.
Skemmtaoir
ECVlKM YND AHÚS:
Austurbæjarbíó (sími 1384).
,,Gleym mér ei“. Benjamino
Gigli. Sýnd kl. 7 og 9. „Lög-
régluforinginn Roý Rogers“.
Sýnd kl. 3 og 5.
Gamla bíó (sími 1475): —
„Uppnám í óperunni“ (ame-
lisle, Allan Jones. Sýnd kl. 3,
5, 7 og 9.
. Hafnarbíó (sími 6444): —
„Ást leikkonunnar“ (frönsk).
Vivanne Romance. Sýnd kl. 5,
7 og 9. „Hetjur
icl. 3.
Nýja Bíó (sími 1544): —
„Óður hjartans“ (þýzk). Benja
mino
Sýnd kl. 5, 7 og 9. „Vér héld-
um heim“. Sýnd kl. 3.
Stjörnubíó: (sími 81936): —
„Enginn vill deyja“ (tékknesk).
Karel Höger, Florence Marly
og mér, íyrirgáfu allan glanna-
skap undireins og kynntu sig hans hafi veitt honum ómctan-
fyrir okkur af hæversku og al- legan stuðning í því starfi,
úð og fóru áður en varði að beinlínis og óbeint. Hitt má eigi
taka þátt í samræðum okkar, : heldur í þagnargildi liggja, hví-
gamni og' glensi. Þetta voru líkra vinsælda Einar .Óiafur ^ landi um tíma. í áður nefndu
þau doktor Einar Ólafur Sveins nýtur hjá ölkim þorra útvarps- j viðtali við mig sagði hann ým-
| son, frú Kristjana Þorsteins- hlustenda þessa lands. Þaer . ig]egt urn þjóðsögur, okkar, mál -
j dóttir kona hans og Sveinn son- hygg ég, að séu einsdæmi.
■ ur þeirra. Við urðum öll sam- j Um vísindastörf og fræði-
ferða kringum Mývatn og ofan mennsku Einars Glafs verður
í Reykjadal, þar sem leiðir hér ekki dæmt. Verða sjálfsagt
skildi í bráð. Hjónin og son-
ur þeirra fóru heim að Lauga-
skóla, en við þrír héldum út i
Aðaldal. Fáum dögum síðar
urðum við öll sex, af tilviljun,
samferða þaðan norður í Keldu-
hverfi, að Ásbyrgi.
Ári seinna eða tveim höguðu
atviðin því einnig þannig, að
ég varð samferða doktor Eiri-
ari, frú Kristjönu og Sveini
austur í Skaftafellssýslu. Og
skemmtilegra né betra sam-
ferðafólk hef ég aldrei haft,
í hernaðU. Sýnd h™rki né síð*r’ f ÖUÍ3Ín
öðrum olóstuðum. For þar sam-
an græskulaus gamansemi,
fyndni, alúð og fróðleikur.
1 Þí;kldn? Einf3 2lafs á Skafta:
aðrir, og mér miklu færari, til
að minnast .. þei.cra. svo og
kennslu hans við háskólann, á
þéssu fimmtugsafmæli prófess-
orsins. Getið var áður bókar
hans Um Njálu. Síðar skrifa'ði
hann aðra bók um sama lista-
verk: Á Njálsbúff, sem hreií
mig mjög. Hygg ég varla of-
mælt, að enginn maður hafi
lagt jafndrjúgan skerf, til skiln-
ings og rannsókna á þessu önd-
vegisriti íslenzkra bókmennta
og prófessor Einar Ólafur
Sveinsson, enda er hann við-
efni og menn, sem hann hafði
kynnzt hér, svo mæta vel at-
hugað, að ég hef ekki viíað
íslenzka menn hitta betur nagl-
ann á höfuðið, er þeir dæma
eigin málefni og samborgara
sína. Hann var einarður cg
hreinskilinn, sagði kosti og löst
á Islendingum hlífðarlaust, en
var þó sanngjarn, minntist
margra, er hann hafði kynnzt
hér og hafði séð allt með glögg
um gests augum. Lofaði hann
margt og marga, en engan svp
sem Einar Ólaf, eins og
Delargy nefndi hann ávallt,
titlalaust.
Hrósyrði þessa valinkunna
írska fræðimanns um hinn ís-
Fundir
Kvennadeitd Slysavarnafé-
lagsins í Hafnarfirði heldur
fund á þriðjudaginn kl. 8,30 í
Alþýðuhúsinu. Kaffidrykkja og
skemmtiatriði.
fellssýslu í fortíð og nutíð né
önnur fjölltynngi hans kom
mér að vísu síður en svo á ó-
vart. Ég hafði lesið eftir hann
Um Njálu og fleiri ágæt
Svnd ktir? fræðirit;En hitt vissi. ig/kki’
að doktormn væri laínfram-
úrskarandi ferðafélagi og hann
Putalandi“. Sýnd
Gulliver
kl. 3.
Tjarnarbíó (sími 6485)
..Bæjarstjórafrúin baðar
(þýzk). Will Dohm og Heli, h3alPss^ur oðlmgur, mgi síð
reyndist mér: hrókur alls
fagnaðar, leiðbeinandi og
Sýnd kl. 3, 5, 7
Finkenzeller
og 9.
Trípolíbíó (sími 1182): —
„Merki krossins“ (amerísk).
Fredric March, Elissa Landi,
Claudette Colbert, Charles
Laughton. Sýnd kl. 9. „Röskur
strákur“ (amerísk). Sýnd kl. 3,
5 og 7.
Bæjarbíó, Hafnarfirffi (sími
9184): „Flóttinn úr kvennabúr- j
inu (ungversk). Paul Javor,
Maria Tasmady. Sýnd kl. 7 og 1
9. ,,Kappakstur“ (amerísk).
Sýnd kl. 3 og 5.
20.20 Einleikur á fiðlu (Josef
Felzmann).
20.35 Auglýst síðar.
21.00 Tónleikar: Donkósakka-
kórinn syngur kirkjuleg
lög (plötur). „Víkingar fyrir Iandi“ (ame-
21.10 Upplestur: „Með eilífð- ! rísk). sýnd kl. 7 og 9. „Gög og
arverum:1; bókarkafli j Qokke í leynifélagi“. Sýpd kl.
(Þórbergur Þórðarson . 3 0g 5.
rithöfundur). j
21.30 Tónleikar: Píanókonsert LEIKHÚS:
ur á hálum og breiðum braut-
um samtímans en í myrkviðum
fyrnsku og miðalda. Yitanlega
át-tu þau frú Kristjana og
Sveinn ómetanlegan hlut í að
gera þetta ferðalag ánægju-
legt. Hafi ég áður gefið nýti-
lega bendingu um örnefni eða
því um líkt í Þingeyjarþingi,
. I sem ef asamt er, þá f ékk ég það
nú endurgoldið með ríkulegum
vöxtum.
Eftir þetta hef ég oftar en
tölu verði á komið notið „góðra
í Es-dúr (K482) eftir
Mozart (plötur).
22.00 Fréttir og veðurfregnir,
22.05 Danslög (plötur).
23.30 Dagskrárlok.
Blaffamannafélag íslands held
ur fund í dag kl. 2 á I-Iótel Borg.
Söfn og sýningar
Þjóðminjasafnið: Opið kl. 13
—15.
galdra og gamanrúna“ Einars
Ólafs og frábærrar gestrisni á
‘ J , , 1 heimili hans og fru Kristjonu.
Síðan við áttum samleið „norð-
ur í ,,nóttleysunni“ og um
„sólheimalöndin sunnan jökla",
hafa þessi sæmdarhjón varla
mátt svo af mér vita, að eigi
nyti ég hjá þeim góðgerða i
orði og verki. Og þvílíkan vitn-
isburð geta sjálfsagt allir mál-
vinir þeirra borið þeim. En
tugþúsundir manna, sem aldrei
hafa séð Einar Ólaf og frú
Kristjönu standa líka í óbættri
þakkarskuld við þau. Á ég þar
fyrst og fremst við bækur þær,
er prófessorinn hefur samið og
náð hafa viðurkenningu og
hylli. Grunur minn er, að kona
Óperettán l^iti kápan ,verð-
ur sýnd í kvöld kl. 8 í Iðnó.
Leikféíag Reykjavíkur.
SAMKOMUHÚS:
Gófftemplarahúsiff: SKT —
gömlu og nýju dansarnir kl. 9
síðd.
Hótel Borg: Hljómsveit leik-
ur frá kl. 9 síðd.
Ingólfscafé: Eldri dansarnir
kl. 9 síðd.
urkenndur sérfræðingur á því, ]enzka starfsbróður sinn verða
sviði- ... hér hvorki endurtekin né ís-.
Og Einar Ólafur veit á fleiru ]enzkuð. Ég býst ekki við., að
skil. Hann hefur samið ræki
legasta og bezta rit, að ég hygg,
um íslenzkar þjóðsögur. Mér
finnst ekki úr vegi, að leik-
menn eins og ég færi vísinda-
mönnum heiihuga þakkir fyrir
þeirra fræðirit, enda þótt und-
irritaður geti eigi fært vísinda-
leg rök fyrir máli sínu. En
fleira á og rétt á sér, svo sem
smekkur og sérstök viðhorf.
Ætti ég að.velja þrjár íslenzkar
bækur að lífsförunautum og
væri eigi um fleiri að gera.,
mundi ég kjósa Sæmundax
Einar Ólafur kæri sig um það.
í þeim efnum verður líka, að
gæta hófs, þegar prentsverian
á í hlut, ekki fyrir það, að ég
væri eigi Delargy fyllilega sam
mála. En „oft má satt kyrrt
liggja“, jafnt um mæti manna
sem ávirðingar. Þó vil ég til-
færa eina setningu, sem
Delargy sagði um Einar Ólaf:
„He has a poet's voice“ —
hann hefur rödd skálds.
Þetta er satt. Þarna er eia
af skýringunum á því, hvers
i vegna öll þjóðin hlustar, þegar
eddu, Njálu og Þjóðsögur Jóns Einar ólafur talar, ef hún a
Árnasonar. Enginn fræðimað- annað borS á þess kost
ur hefur gert tveim síðast En það er meira en Einar Ól-
nefndum bókum drengilegri afur eigi rödd skálds. Hann er
skil en prpfessor Einar Ólafur. skáld, eitt af beztu núlifandi
Fyrir það hvort tveggja er ég gkáldum þjóðarinnar, bæði í
honum eilíflega þakklátur. Um burldnu og óbundnu máli. Menn
fleiri fræðirit tala ég ekki, þó lesi bók Einars „Á Njálsbúð“
að vert væri. ... ! og dæmi sjálfir um. Þar eru
Með þessu er þó eigi nema kaflar með því bezta, sem ritað
hálf sagan sögð. Orðstír þessa befur verið á íslenzku, að hug-
mikils virta fræðimanns er
eigi aðeins bundinn við ísland.
Frægð hans hefur borizt suð-
arflugi, skyggni og fágun.
Rúmsins vegna er ekki hægt
að finna þessum orðum stað
ur um sjó. Eigi alls fvrir löngu ; meg tilvitnunum, því að örð-
var prófessor Einar Ólafur Ug.j- er ag taka smákafla út úr,
svo að þeir njóti sín, án þess að
fenginn til að halda fyrirlestra
við „Universitý College, Dubl-
hv“, stærsta háskóla írlands, um
íslendinga sögur. Af viðtölum
við Iærða og leika þar í landi
er mér kunnugt um, að fyrir-
lestrar Einars Ólafs vöktu ó-
skipta hrifningu áheyrenda, og
hann varð þjóð sinni til mikils
sóma. Síðast liðinn vetur fór
Einar Ólafur til Svíþjóðar, í
boði Uppsalaháskóla, til þess að
flytja fyrirlestra. Að því búnu
tafðist honum í Stokkhólmi og
Gautaborg í sömu erinduni.
samhengið slitni.
En svo vel vill til, að eftir Ein
ar Ólaf liggja smærri verk að
vöxtum, en gimsteinar að gæð-
um, ljóð, sem þola fyllilega
samanburð við bundið mál
öndvegishöfunda íslenzkra.
Máli mínu til sönnunar ieyfi ég
mér að taka eftirfarandi kvæði;
það heitir: Er sem allt íslenzkt,
lætur ekki mikið yfir sér,. en
lumar á að efni og íormi. Þar
(Frh. á 1. siða.)