Alþýðublaðið - 23.12.1949, Qupperneq 5

Föstudagur 23. des. 1349.
ALÞÝÐURLAÐ8Ð
5
Finnur Jónsson:
í PÓLLANDI fóru kommúnistar að alveg á sama hátt og
í Tékkóslóvakíu og Ungverjalandi. Þeir fóru í samfylkingu við
bændur og verkaruenn. Ekki voru þeir stærri fiokkur en svo,
að þeir kröfðust 31% þingfulltrúa. Byrjað var að útrýma for-
ustumönnum bænda, síðan kom röðin ag forustumönnum jafn-
aðarmanna. Nú eru kommúnistar allsráðandi í Póllandi.
Eins og öllum er kuilnugt,
féðist rauði herinn inn í Pól-
land að austan haustið 1939,1
jafnframt því sem Hitler hóf
innrás sína að vestanverðu. Að
farir nazistanna, fjöldamorð,
þrennur og eyðingarstarf í
fangabúðum eru alkunnar og
svo hryllilegar að engin orð fá
lýst. Hinu hefur minna verið
haldið á lofti, hvernig aðfarir
Bússa voru, þótt þær væru
engu betri en nazistanna. Alls
er talið að Rússar hafi í þessari
árás, auk þeirra, sem féllu í
bardögum, flutt burtu úr Pól-
landi 1 500 000 pólskra ríkis-
borgara. Meðal þeirra var f jöldi
fnanna af Gyðinga- og Ukrainu
ættum. Menn þessir áttu fæst-
ir afturkvæmt. Allur þorri
þeirra lét lífið í hinum hrylli-
legu fangabúðum kommúnista
í Síberíu.
Svo sem nærri má geta var
hiikið verk að sortera fólkið,
en það höfðu Rússar lengi und-
írbúið. Hin pólska deild rúss-
tiesku leynilögreglunnar ann-
aðist verkið. Foringi hennar
þét Boleslav Krasnodebski, og
hafði hann gegnt því starfi í
þrjú ár. Hann hafði dvalið
tvisvar í Rússlandi við undir-
þúning. Fyrst árið 1923, á hin-
Um svonefnda Leninskóla, sem
útskrifað hefur nokkra íslenzka
kommúnista, og síðar á árunum
1933—1936. Boleslav fékk rúss-
íieskan borgararétt og mikla
tiltrú foringjans. Hann tók sér
nafnið Boleslav Bierut og er
hú forseti hins pólska ríkis.
Þegar upp úr slitnaði vin-
áttu Hitlers og Stalins hóf
Bierut leynistarf í þeim hluta
Póllands, er Þjóðverjar her-
sátu, og stofnaði kommúnista-
flokk, er hann nefndi pólska
Verkamannaflokkinn. Áður
hafði hann unnið að því sama
í þeim hluta landsins, er Rúss-
ar hertóku.
Starf Beiruts gekk mjög erf-
iðlega í fyrstu, því hvorki voru
Rússar né kommúnistar vel
eéðir í Póllandi, .svo sem skilj-
anlegt er. Þegar hann sá, hve
íitlu hann fékk áorkað, hóf
hann því samninga við jafnað-
armenn um samfylkingu og
komst að samningum við nokk-
urn liluta þeirra undir forustu
Josefs Cyrankiewicz, en annar
hluti flokksins með Zygmunt
Zulawski í fararbroddi neitaði
eamfylkingunni.
Þegar rauði herinn rak flótta
Þjóðverja í Póllandi 1944, var
stofnuð pólsk kommúnista-
stjórn með íhlutun einvaldans
í Moskvu. Kallaðist hún síðar
„bráðabirgðastjórn pólskrar
þjóðarsameiningar“ og settist
að í Varsjá. Hinir þrír miklu
ókváðu á fundinum í Yalta að
Viðurkenna stjórn þessa með
því skilyrði, að í hana bættust
landflótta stjórnmálamenn.
Varð að samkomulagi, að einn
þátttakandi pólsku útlaga-
stjórnarinnar í London, bænda-
foringinn Mikolajczyk, tæki
embætti varaforsætisráðherra.
Á fundinum í Potsdam 1945
varð síðan samkomulag milli
stórveldanna um að frjálsar og
óháðar almennar kosningar
! kvldu ráða um framtíð hinnar
pólsku ríkisstjórnar.
Jafnaðarmenn höfðu í flestu
haft forustu í frelsisbaráttu og.
útlagastjórn Póllands. Margir.
þeirra neituðu allri samvinnu
við kommúnista og dvöldust á-
fram í útlegð. Eftir að Miko-1
lajczyk kom heim hófst mikil ^
ósátt milli hans og kommún-
istum og gerði samfyikingar- j
ista og tók nokkur hluti jafn-
cowski afstöðu með kommún- j
istum og gerði samfylkingar- ,
samning við þá. Skyldu þeir
berjast sameiginlega gegn aft-
urhaldinu og bændaflokki Mi-
kolajczyks. Báðir flokkarnir
rkyldu þó virða sjálfstæði
hvors annars.
Landið logaði í innanlands-
óeirðum og kom sér vel fyrir
kommúnista að hafa leynilög-
reglu, sem æfð hafði verið á
rússneskan hátt. Yfirmaður
þessarar lögreglu heitir Rad-
kiewicz og er talinn hafa feng-
ið æfingu í Moskvu, á sama
hátt og Bierut. Var lögreglunni
beitt svo harkalega gegn
bændaflokknum og öðrum and-
stæðingum kommúnista, að
Bevin utanríkismálaráðherra
Bretlands fann sig knúðan til
að bera fram opinber mót-
mæli gegn hinum taumlausu
ofsóknum og pólitísku morð-
um.
Samfylkingin var í fullum
gangi.
Kommúnistar og samfylk-
ingarmenn úr flokki jafnaðar-
manna buðu nú hinum flokk-
unum upp á sameiginlegan
lista við kosningarnar, sem
fram áttu að fara 19. janúar
1947, en þá voru 12 ár liðin
frá því næstu kosningar þar
áður höfðu farið fram. Full-
írúum átti að skipta þannig:
Kommúnistar 31%
Jafnaðarmenn 31%
Bændaflokkur (samfylk-
ingarsinnar) 28%
, Lýðræðisflokkurinn 10%
Mikolajczyk neitaði þessu
boði og krafðist 30% fulltrúa
fyrir flokk sinn. Hófust nú
enn harðari ofsóknir gegn
flokki hans. Fangelsanir, mann
dráp og húsleitir voru daglegir
viðburðir. Kosningarnar voru
*:krípamynd. Stjórnarlistinn
fékk 80% atkvæða. Lýðræðis-
flokkurinn 10% og aðrir flokk-
ar 10%.
Stjórnarstörfum var skipt
þannig, að jafnaðarmenn fengu
forsætisráðherrann, Cyrankie-
wicz, og 7 aðra ráðherra. Kom-
múnistar fengu 5 ráðherra, þ.
á m. öryggislögregluna og ut-
anríkismálin, menntamálin og
iðnaðarmálin.
Öryggislögregla kommúnista
hélt að kosningunum loknum
úfram fangelsunum á flokks-
mönnum Mikolajczyks og í
júní 1947 vor.u síðan hafnar
árásir á forustumenn jafnaðar-
manna. Voru þeir ákærðir fyr-
ir að sýna ríkisstjórninni óvild,
fyrir skemmdarverk og sam-
vinnu við leynifélagsskap út-
lendinga. Meðal hinna hand-
teknu var Kazimiers Puzak,
höfuð forustumaður og stofn-
andi félags, er myndað hafði
verið til þess að berjast gegn
nazistum í ófriðinum. Allir
íiinir handteknu voru úr þeim
armi jafnaðarmannaflokksins,
':em hélt uppi baráttu fyrir
■jálfstæði flokksins, og beitt
hafði sér gegn listabandalagi
við kommúnista.
Jafnframt því að handtök-
urnar hófust sagði forseti jafn-
aðarmannaflokksins af . sér og
enn fremur formaður þing-
flokks jafnaðarmanna. Hann
hafði í ræðu mótmælt ritskoð-
un ríkisstjórnarinnar á ræðum
þingmanna og var af þeim á-
rtæðum stimplaður sem íhalds-
sinni.
Þegar hér var komið hófu
blöð kommúnista harða hríð
að jafnaðarmannaflokknum og
ásökuðu hann um að veita mót
töku ýmsum af fylgismönnum
Mikolajczyks. Blað jafnaðar-
manna mótmælti þessum ásök
unurn, en viðurkenndu þó, að
verið gæti nauðsyn á að losna
við eitthvað af hægri mönn-
um, enn fremur nauðsyn á
nánari samvinnu við Rússa í
utanríkismálum.
Kommúnistar hófu nú hreins-
un í sínum eigin flokki, til þess
að gefa hinum gott fordæmi,
og losuðu sig við „drykkju-1
menn og aðra siðspillta menn“. |
Jafnaðarmenn hófu þá einnig
hreinsun og losuðu sig við alla
pem áberandi höfðu barizt fyr-
ir sjálfstæði flokksins. Þeirra
á meðal fjölda manna, sem
barizt höfðu í andstöðuhreyf-
ingunni gegn Þjóðverjum.
Þegar brottrekstrarnir stóðu
rem hæst komst varaforsætis-
ráðherrann Gomulka, sem þá
var einn af leiðtogum komm-
únista, en er nú fallin í ónáð,
svo að orði í ræðu, að brýna
nauðsyn bæri til að sameina
þessa tvo verkalýðsflokka.
Kröfur þessar voru síendur-
teknar í blöðum kommúnista.
Þrátt fyrir þetta héldu jafn-
nðarmenn enn fram sjálfstæði
sínu. Forsætisráðherra flokks-
ins lýsti því yfir í ræðu 1. maí
og tveim mánuðum síðar sam-
þykkti framkvæmdastjórn
flokksins, að halda áfram sam-
vinnu við kommúnista, en á
sjálfstæðum grundvelli jafn-
aðarmannaflokksins.
Um miðjan desember 1947
var 27. ársþing jafnaðarmanna
kvatt saman í Breslau. Go-
mulka, kommúnisti sá er áður
getur, var gestur þingsins. Við
þingsetninguna hélt hann ræðu
og hvatti mjög sterkum orð-
um til sameiningar flokkanna.
Þrír höfuðleiðtogar jafnað-
armanna vísuðu kröfu Go-
mulka á bug í ræðum sínum,
en hvöttu jafnframt mjög til
aukinnar sam'vinnu og sam-
íylkingar við kommúnista.
í samþykkt, er flokksþing-
ið gerði, var ákveðið að halda
áfram samvinnu við kommún-
ista á grundvelli samningsins
:"rá 1946, en í honum var á-
kvæði um sjálfstæði beggja
"iokkanna.
Enn kröfðust blöð kommún-
ista sameiningar og eftir að
,,sameining“ hafði farið fram
í Tékkóslóvakíu tóku forustu-
menn jafnaðarmanna að linast
í andstöðu sinni.
Hinn 18. marz 1948 lýsti
Cyrankievicz því yfir, að
stjórnir flokkanna væru að
undirbúa samninga um sam-
einingu. Fregn þessi vakti
(Frh. á 7. ciöa.)
Eftir KRISTMANN GUÐMUNDSSON.
Leikmanns þankar
SELST UPP I DAG
Bækur og rifföng h.f.
Austurstræti 1. — Sími 1651. — Laugavegi 39.
Hrafnisfa
blað dvalarheimilis aldraðra sjómanna.
verður selt á götunum í dag.
Sölubörn komi í Bókfell, Hverfisgötu 78,
klukkan 1 e. h.
HÁ SÖLULAUN.
Vegna íbuðarhúsa Reykjavíkurbæjar við
Bústaðaveg óskast tilboð í 100 litla miðstöðvar-
katla fyrir olíukyndingu, og kyndingartæki fyrir
þessa katla.
Útboðslýsing fæst á skrifstofu Vatns- og
hitaveitunnar, Pósthússtræti 7, gegn 50 króna
skilatryggingu.
Reykjavík, 22. des. 1949.
HELGI SIGURÐSSON.
eru vinsamlega beðnir að láta
afgreiðsluna vita, ef þeir hafa
ekki fengið jólablaðið.
Afgreiðsla Álþýðublaðsins