Alþýðublaðið - 03.01.1950, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 3. janúar 1950.
ALt>ÝÐUBLAf)IÐ
ER ÉG RENNI HUGANUM
yfir árið, sem nú er liðið, árið
1949, vil ég fyrst nota tækifær-
ið til þess að endurtaka þakkir
mínar fyrir það traust, sem mér
hefur verið sýnt, er ég á árinu
var endurkjörinn forseti um
nýtt kjörtímabil, án atkvæða-
greiðslu.
A árinu var alþingi rofið og
efnt til nýrra kosninga rúmu
misseri áður en lokið var kjör-
tímabilinu. Þjóðinni gafst tæki-
færi til þess að gefa nýkjörn-
um alþingismönnum nýtt um-
fooð til þeirra ábyrgðarmiklu
starfa sem á alþingi 'hvíla.
Þrátt fyrir orð og ummæli,
sem falla í blöðum og á fund-
um við undirbúning slíkra
kosninga — og sum þeirra fela
því miður ekki í sér skýringar ^
á málunum og rök fyrir rétt-
um málstað — þá gefst þó sér- I
stakt tækifæri, við undirbún- |
íng alþingiskosninga, til þess ,
að varpa ljósi á áhugamálin og
vandamálin frá fleiri hliðum 1
en einni. Hugsandi menn fá ,
með því betra tækifæri en oft
ella til þess að mynda sér rök- j
studda skoðun um velferðar- I
xnál þjóðarinnar. Sú skoðun, ;
sem hver einstakur kjósandi1
myndar sér með hugsun og
nokkurri fyrirhöfn, ætti að
vera meira virði en ef menn j
ganga beint af augum í trölla- j
trú á það, að fyrirhafnarminnst
sé að láta aðra menn, hérlenda
eða erlenda, hugsa fyrir sig.
Að vísu hvílir það á forustu-
mönnum á stjórnmálasviðinu,
að halda málum vakandi og
foenda á færar leiðir. En algert
frelsi kjósendanna til þess að
velja og hafna á vissu árabili,
er traustur grundvöllur undir
sönnu lýðræði. Og þrátt fyrir
ýmsa annmarka á lýðræðis-
stjórn, eins og vér búum við,
virðist ekkert stjórnarfyrir-
komulag betra eða öruggara
um almenn mannréttindi og
um réttindi og skyldur ein-
stakra þjóðfélagsborgara en
þetta lýðræði.
Mörgum hefur orðið tíðrætt
rnn árferðið 1949. Haustið var
að vísu gott. En veturinn var
harðari og lengri en um mörg
ár undanfarið; sumarið vot-
viðrasamt, hér sunnan lands
og vestan í öllu falli. Síldveið-
in norðan lands brást enn þá
einu sinni. Ótti fyrir verðfalli
á framleiðsluafurðum til út-
flutnings. En þar við bætist
verðbólga og dýrtíð, og svo
það, sem mönnum er nú tamt j
að nefna vöntun á jafnvægi í
fjármálum og efnahagsmálum
þjóðarinnar. Leiðir af þessu að
minningarnar um liðna árið
verða ekki eins glæsilegar og
margir mundu óska.
Vér vitum og öll, að fram-
wndan eru fyrir oss íslendinga
eins og aðrar þjóðir átök, sem
mikið veltur á hvernig oss
tekst um. Meiri framleiðsla,
aukin vinna á því sviði, meiri
sparnaður éinstaklinga og þess
opinbera. Slík orð má heyra
úr öllum átíum um skilyrði
þess að koma málum svo að
öryggi skapist um afkomuna
í framtíðinni. Ég hygg að fyr-
ir oss liggi að ganga líkar
forautir. Og ég vona það og
óska, að vér reynumst ekki
eftirbátar annarra þjóða um að
koma skipulagi á efnahagsmál
vor og fjármál inn á við og út
á við.
Það er verkefni stjórnar og
þings að finna leiðirnar, og
mun ég ekki fara út í þá sálma.
En við þetta tækifæri á ég
sérstaka ósk. Hún er sú, að
landbúnaðurinn megi skipa
þann sess, sem oss er nauð-
synlegt að hann geri í því upp-
byggingarstarfi, sem er fram-
undan.
Fyrir 40 árum var ég í klefa
með brezkum manni í járn-
brauíarlest í Englandi. Við
tókum tal saman og bar ýmis-
legt á góma. Hann lagði m. a.
fyrir mig þessa spurningu:
Hvern teljið þér vera aðalat-
vinnuveg brezku þjóðarinnar,
þann, sem flest fólk vinnur við
og hefur afkomu sína af? Ég
gat upp á fleiru en einu. Hann
hristi höfuðið; en sagði að ég
væri ekki fyrsti útlendingur-
inn, sem flaskaði á þessu. Nei,
það er landbúnaðurinn, sem
veitir flestu fólki atvinnu í
Bretlandi og er aðalmáttar-
stoðin. Þetta kom þá dálítið
flatt upp á mig, því mér var
kunnugt um að Bretar fluttu
inn mikið af landbúnaðafurð-
um. Síðar hef ég veitt því at-
hygli, að í langflestum menn-
ingarlöndum er landbúnaður-
inn aðalstoð þjóðfélagsbygg-
ingarinnar, bæði í þeim lönd-
uum, sem eru sjálf sér nóg eða
meira en það um landbúnað-
arafurðir, og í þeim, sem þurfa
að kaupa slíkar vörur frá öðr-
um löndum. Sennilega á þetta
við um menningarlandið ís-
land eins og önnur lönd, þótt
áður hafi verið talið af sum-
um að land vort væri á mörk-
um, þar sem hægt væri að
rækta jörðina með hagnaði og
reka arðvænlegan landbúnað.
Atvikin hafa skipað því svo
að ég hef búið í sveit síðustu
8 árin, og haft búskap fyrir
augum daglega, þótt ég reki
ekki sjálfur búið á Bessastöð-
um eða stjórni því. Þetta hef-
ur ósjálfrátt rifjað ýmislegt
upp fyrir mér um það, sem ég
hafði fengið nasasjón af í öðr-
um löndum, m. a. er ég dvaldi
langdvölum í því mikla land-
búnaðarlandi, Danmörku.
Með mínum leikmannsaug-
um séð, fer því fjarri að mér
finnist skilyrðin svo miklu
verri hér til reksturs búskapar
en í Danmörku, sem ég hafði
haldið og hef heyrt marga
halda. Auðvitað er munur
vegna hnattstöðu, lengdar sum
arsins o. fl. En ég hugsa að
mörgum skjátlist, ef þeir halda
að danski bóndinn þurfi að
hafa miklu minna fyrir lífinu
en sá íslenzki. Og þó á hann
aðgang að miklu meiri þekk-
ingu um danskan landbúnað,
vísindalegri þekkingu og ann-
arri, en íslenzku bændurnir
eiga um íslenzkan landbúnað.
Danmörk hefur um aldaraðir
verið vel ræktað land, og er
skilað svo að segja fullrækt-
uðu af forfeðrunum í hendur
núlifandi bændakynslóð. En
núlifandi bændakynslóð á ís-
landi hefur tekið við sínu landi
svo að segja óræktuðu.
Góður vinur minn, sem þá
var einn af fremstu vísinda-
mönnum Dana um rannsóknir
á gróðurmold, ferðaðist til ís-
lands fyrir 20 árum. Hann at-
hugaði gróðurmoldina, tók
sýnishorn af henni frá ýmsum
stöðum hér sunnan lands og
komst fljótt að þeirri niður-
stöðu, að íslenzka gróðurmold-
in væri engu síðri en gróður-
mold er yfirleitt í Ðanmörku.
Eins og aðrir tók hann eftir
vöntun á þekkingu hér, bæði
um ræktun og annan búrekst-
ur.
Um líkt leyti kynntist ég dá-
FORSETI ÍSLANÐS, Sveinn Björnsson, ávarpaSi
þjóðina í útvarpi frá Bessastöðum á nýársdag, eins og
venja er. Birtir Alþýðublaðið ávarp hans hér, orðrétt.

SVEINN BJORNSSON FORSETI.
ingshafta og án rekstrar-
styrkja, heldur einnig til út-
flutnings, þá tel ég markið rétt
sett. Leiðin að því er aukin og
betri ræktun, byggð á vísinda-
legum grundvelli, ræktun gróð
urmoldar, ræktun og kynbæt-
ur húsdýra, útrýming hvérs
konar illgresis, lækning og út-
rýming húsdýra- og jurtasjúk-
dóma. Auk þess þarf að batna
þekking á vélum og verkfær-
um, meðferð þeirra, viðháldi
óg viðgerðum.
I „Rómaborg var ekki byggð á
einum degi“, segir gamalt mál-
tæki. Sú breyting, sem þarf í
íslenzkum Iandbúnaði, verður
ekki á einu ári eða fáurn ár-
um.
Sumir munu telja það of
mikla bjartsýni, að hér sé hægt
að reka svo hagnýtan nýtizku-
búskap, sem ég á við. Ég hef
minnzt á álit merkra erlendra
manna á gæðum gróðurmold-
arinnar og hvað megi rækta
hér, sem hefur ekki verið rækt
að áður eða aðeins nýbyrjað
á Þá mun verða nefnt af þeim
svartsýnu, að veðráttan hér á
landi sé erfiðari en víða ann-
ars staðar. Það er rétt, að veðr-
áttan er erfið, en hún er þó
ekki mikið erfiðari en í sumum
öðrum lc-ndum, fyrir ýmsan
búrekstur. Og á sumu má sigr-
ast. Veturinn síðasti var hár'ð-
ari og lengri en mörg ár und-
anfarin. Sumarið óþurrka-
samt, sífelldar rigningar síð'aii
hlutann, allt fram í október
hér á Suðurlandi. Samt var
hlaðan full hér á Bessastoð-
um af þurru heyi, enda eru hér
súgþurrkunartæki. Allar súr-
heysgryfjur fullar. Bygg og
hafrar fullþroskaö, þótt seint
yrði. Kartöfluuppskeran á-
gæt. Ég skýri hér frá stað-
reyndum sem dæmi, en er
ekki að miklast af því. Encla
lítið brezkum manni, sem þá
stjórnaði gagnmerkri búnaðar-
tilraunastöð í Bretlandi, Rot-
landið, hnigu í líka átt. Þessi er aíraksturinn bústjóranum
en ekki mér að þakka. Þótt
maður var sérfróður, hafði, _ „ . ,
faríð til ýmissa landa og rann- I veðrattan geti venð þreytanch
hamstead. Ég lagði fyrir hann sakað þar gróðurskilyrði. í er hun ekkl, „sa Þra11011^ 1
hann Gótu, sem ekki megi taka
slíkum jarðvegi.
Við vitum öll hvílík óra-
flæmi af móum, melum og
söndum eru óræktuð hér á
spurningu um efni, sem marg-
ir voru þá í vafa um. Ég spurði
hann hvort hægt mundi að
rækta korn á íslandi með góð-
um árangri. Mér er minnis-
stætt hverju hann svaraði.
Svarið var: Auðvitað er hægt
að rækta korn á Íslandi, ef
valdar eru réttar tegundir.
Það er aðeins peningaspurs-
mál, hvort það borgar sig eða
ekki, hvort of dýrt verður að
búa jörðina undir ræktun og
veita henni þann áburð, sem
hún þarf. I ágústmánuði síðast
Iiðnum rakst ég í ensku blaði
á frásögn, um ræðu þess sama
manns við setningu árlegs
fundar í „The British Assoei-
ation for Advancement of Sci-
ence“, en hann var þá for-
seti þessa merka vísindafé-
lags. í ræðunni sagði hann m.
a.: „Það er von um að hægt sé
að auka mikið matvælafram-
leiðslu landbúnaðarins, ef lítt
ræktuð lönd eru ræktuð bet-
ur, ef betur er borið á, ef bætt-
ar eru framkvæmdir um kyn-
bætur búfjár og fóðurjuría, ef
betra eftirlit er haft með heil-
hrigði búfjár og fóðurjurta“.
Hann sagði enn fremur: „Því
eru engin takmörk sett, hve
mikið er hægt að gera með
framförum vísindanna á þessu
sviði“. Ég vil undirsírika
tvennt í þessum tilfærðu um-
mælum. Hann talar um að gera
betur en áður hefur verið gert.
Hann leggur áherzlu á vísinda-
legan grundvöll þess, sem gert
er.
Ummæli embættismanns í
landbúnaðarráðuneytinu í
Washington, sem kom hér í
sumar og ferðaðist allvíða um I verndartolia eða innflutnings-
Norðurálfunni þekkti ________
þetta af eigin sjón á Norður- , fangbrogðum, með von uxn
löndum, í Stóra Bretlandi og í, n°kkurn arangur.
írlandi. Honum leizt að mörgu i ®Jtt viðfangsefni er er&tt,
leyti vel á ræktunarskilýrði Það er knstnaður við nægúega
hér. Meðal þess, sem haml varanlegar byggmgar.
sagði, var þetta: Þið hafiðj En ver Þurfum að auka aö
tvenns konar gróðurmold á ís-
landi, steinefnamold (mineral
soil) þ. e. móa, mela og sanda,
og jurtaefnamold (bog soil) þ.
e. mýrar og mýrlendi. Stein-
efnamoldin er mun betur fall
| mun vísindalegar rannsóknir
fyrir landbúnaðinn og til-
: raunastöðvar.
j Nú erum vér að eignast
hæfa vísindamenn á þessu
; sviði; þeim þarf að f jölga og
m til ræktunaÉ * Ræktunin f3 Þeim Þarf að hlúa'• °g koma
sjálft oft ódýrari og næringar- ' Þarf UPP tilraunastoðvum svo
gildi jurta yfirleitt meira í
mörgum sem þarf til þess að
þær hafi gildi fyrir bændur í
öllum landshlutum.
Ahugi er vakinn fyrir auk-
inni ræktun og úmbótum og
landi. Og það er hörmung að ymsar framkvæmdir eru hafn-
hugsa sér, hve mikið af þessari, ar' Það sem eS ottast er ~bað
gróðurmold hefur fokið burtu I eitt’ að ver setjum ekki raark-
og er enn að fjúka. Vonandi .lð noSu hatt> að ver fylgjumat
verður hindrað, að þessi góða ekki noSu vel með timanum-
gróðurmold verði vindinum að , °ðrum Þfðum er Það nu
bráð hér eftir. |að landbunaður^ verður að
byggjast alveg a vismdaieg-
Af hverju er ég að tala um I
þetta? Af því ég- hefi, síðan ég ;
varð sveitamaður, fengið vax-
andi írú á því, að landbúnað-
urinn eigi áfram að vera önd-
vegisatvinnuvegur á Islandi.
En til þéss að svo megi verða
þarf ýmsar gagngerðar breyt-
um grundvelli. Það sama hlýt-
ur að eiga við oss íslendinga,
ef tækni nútímans á að korna
að fullu. gagni.
Ég víldi óska þess, að unga
fólkið hér á landi mætti koma
auga á þ'að, hve mikið bíður
þess í þessu góða landi, sem
iagar fráþví, sem áSur var og hefur haWið lífinu £ íslenzku
þjóðmni í meira en þúsund ár,
er enn þá, umfram það, sem '
þegar hefur komizt í fram- j
kvæmd. Ef vér setjum oss það
mark, sem ég hygg eþki vera
neinar öfgar að minnsta kosti
alllviða á landinu, að hér verði
landbúnaður rekinn svo, að af-
urðir hans séu ekki eingöngu
samkeppnisfærar við afurðir
annarra landa innanlands, án
þrátt fyrir allar þær hörmung-
I ar, sem yfir hafa dunið á mörg
um og löngum öldum. íslenzka
gróðurmoldin hefur beðið þess
í þúsund ár að vel væri með
hana farið. Nú er kostur á
þekkingu vísindanna og góðri
tækni íil þess að gera þetta
(Frh. á 7. síðu.)