Alþýðublaðið - 25.02.1950, Síða 5

L.augardagur 25. febrúar 1950
A' ÞÝÐUBLAÐEÐ
5
VIKUNA, sem hófst 23. júní,
var róstusamt í Berlín og loft
allt lævi blandið. Sokolovsky
lét boð og tilkynningar út
ganga og hópar kommúnista
reyndu ao stofna til múgæs-
inga. Rússar freistuðu að skjóta
Berlínarbúum skelk í bringu
með vopnaglamri. Þeir komu
þeim orðrómi á kreik, að her-
sveitir víggrimmra Mongóla
væru í þann veginn að halda
inn fyrir au.sturlandamæri her
námssvæðisins. Rússneskar
hersveitir gengu fylktu liði við
landamæri hernámssvæðis
þeirra í Berlín, þar sem ekki
gat hjá því farið, að borgarbú-
ar á svæði bandamanna veittu
þeim athygli.
Sokolovsky tilkynnti að mat-
vælaforðinn í borginni hrykki
aðeins til hálfs mánaðar, . og
R.ússar myndu aðeins sjá borg-
arbúum á sínu hernámssvæði
fyrir matvælum. í blöðum
þeim, er út komu undir hand-
arjaðri þeirra, var sagt frá því,
að þegar Rússar tækju öll völd
í fcorginni í sínar hendur,
myndu fjölskyJdur Bandaríkja-
manna, er þar dveldust, verða
kyrrsettar, unz „ákvörðun,
varðandi þær, hefði verið tek-
in“. Allar samgöngur á Elbe
\oru stöðvaðar. Rafmagnssam-
bandið við Vestur-BerJ.ín var
rofiö og hernámssvæði okkar í
borginni var skyndilega orðið
eins konar eyland, einangrað
og afskekkt, 100 mílur inni á
rússneska hernámssvæðinu.
Rússum — og flestum öðr-
«m — var ókunnugt um það,
að við höfðum þegar undirbú-
ið varnarráðstafanir. Þann 25.
marz, þrem mánuðum áður en
samgöngubanniö hófst fyrir al-
vöru, höfðu sérfræðingar á mín
um vegum og í samráði við
mig, unnið að ráðstöfunum,
gegn einmitt slíkum aðgerð-
um. Okkur var að vísu ekki
fyllilega ljóst með hvaða hætti
þær aðgerðir yrðu, en vildum
verá við öllu búnir. Meðal
annars komum við upp nokkr-
um byrgðum af matvælum og
kolum og skipulögðum hagnýt-
ingu þeirrar litlu raforku, sem
framleidd var í Vestur-Berlín.
Þegar ég bauð brezku og
frör.sku hernámsráðsfulltrúun-
unum heim til mín og sýndi
þeirn með mestu leynd þær
áætlanir, er ég hafði látið gera,
hlutu þær misjafnar undir-
tektir. Þegar franski hershöfð-
inginn Ganeval hafði kynnt
sér þær, sagði hann: ,,Ég trúi
því ekki fyrr en ég tek á, að
Rússar sýni af sér slíka
grimmd, en ekki er það óhugs-
andi, og er ég því fegnastur,
að þessar áætlanir skuli hafa
verið gerðar“.
Hins vegar varð brezki hers-
höfðinginn Herbert agndofa af
undrun, þegar hann hafði at-
hugað áætlanirnar okkar. ,,Þeir
gera það aldrei!“ hrópaði hanu,
,,en fari svo. verðum við skjótt
að láta undan“. Undir niðri
bjóst hann fastlega við því, að
Rússar myndu hrekja okkur úr
Berlín um eða eftir 1. október.
Hann gat með engu móti fall-
ízt á að við gæutm haldizt við
í borginni, ef til samgöngur
banns kæmi, enda þótt ég sýndi
honum það svart á hvítu, að
við hefðum byrgðir af matvæl-
um, kolum og lyfjum, sem
ættu að geta enzt borgarbúum
unz okkur hefði tekizt að skipu
leggja flutninga í lofti. í raun
Endurminningar Fíank Howley herhöfðingja:
réttri höfðum við yfir forða til
34 daga að ráða, þar á meðal
200 smálestir af niðursoðinni
mjólk og 50 tonn venjulegrar
mjólkur. An þess forða myndu
sex þúsundir þýzkra barna
hafa fallið úr hungri og harð-
rétti, þegar fyrstu dagana, sem
samgöngubannið stóð.
,,Loftbrúin“ tók til starfa 26.
j.úní. Við það, sem þegar er
frá þeirri starfsemi sagt, hef
ég litlu að bæta, enda þótt það
þrekvirki flugmanna vorra
verði seint fullrómað. Þeir
létu hvorki myrkur né storma
hindra sig í hinu hættulega
starfi og allmargir þeirra týndu
lífinu. Þeir voru hetjur, og
þeir björguðu Berlín.
rlið fyrsta, sem ég beyrði um
hina fyrirhuguðu loftbrú var
það, að Clay hershöfðingi kall-
aði mig á fund sinn bann 25.
júní og sagði: „Frank, ég hef
lagt svo fyrir að nokkrar flug-
vélar kæmu hingað. Þær verða
ekki margar, en þetta kemur.
Getur þú annazt affermingu
þeirra, og hvaða vörur eru það,
sem þú telur okkur vanhaga
mest um?“
Eg játa, að ég var vantrúað-
ur á loftbrúna. Ég gat ekki
skilið, hvernig flestar lífsnauð-
synjar handa 920 þúsund fjöl-
skyldum yrðu fluttar loftleiðis.
En ég svaraði: „Við skulum
sjá svo um að flugvélarnar
verði. affermdar jafnskjótt og
þær lenda, og okkur vanhagar
mest um mjol“. Ég bað um
mjölið fyrst og fremst vegna
þes, að auðvelt er að matreiða
það á margan hátt og það hefur
mikið næringargildi.
Fyrstu flugvélarnar, sem
komu, voru gamlar herflugvél-
ar, C 47, flestar þeirra enn
felumálaðar. Þær lækkuðu
flugið' yfir húsarústunum um-
hverfis Tempelhofflugvöllinn
og fluttu okkur fyrstu 200
smálestirnar. Og smátt og
smátt fjölgaði C 47 flugvélun-
um yfir borginni; stærri vélar,
C 54, bættust í hópinn og auk
þess brezkar flugvélar, unz
flugvélagnýrinn varð að sam-
felldum hávaða yfir borginni,
nótt og dag. Þegar nóvemhcr
og desember voru liðnir, mán-
uðirnir, þegar flugskilyrðin eru
verst, varð okkur ljóst, að loft-
brúin var bjargráð, sem óhætt
var að treysta.
Svona fór það. Hinn full-
komni glæpur, sem Rússar
undirbjuggu af ýtrustu ná-
kvæmni, reyndist ekki full-
komnari en slíkir glæpir hafa
jafnan reynzt. Enda þótt þeim
tækist að hindra allar sam-
göngur og aðflutninga um
land — og vatnaleiðir, gleymd-
ist þeim í Kreml, að „vegur
var yfir“. Við gerðum hins
vegar allar nauðsynlegar ráð-
stafanir til þess að loftbrúnni
yrði haldið áfram til ársins
1950, — og lengur, ef með
þyrfti.
Samt sem áður sátu Rúss-
arnir furðulengi við sinn keip.
Þeir höfðu fastráðið að hrekja
okkur brott úr Berlín, hvað
sem tautaði.
Þetta voru örðugir tímar.
Þegar veturinn gekk í garð,
kom í Ijós, að berklaveiku börn
in í sjúkrahúsunum skorti á-
breiður og hlýjan rúmfatnað.
Á heimilunum ríkti kuldi og
myrkur. Við gátum ekki látið
hverri fjölskyldu í té meira en
50 kg. af kolum vikulega. Við
urðum að skipta rafstraumin-
um milli borgarhverfa, þannig,
að hvert hverfi fékk rafmagn
tvisvar sinnum á dag, tvær
klukkustundir í einu. Konurn-
ar urðu oft að fara ofan klukk-
an þrjú að nóttu til þess að
elda matinn. Berlínarbúar liðu
neyð, en þeir báru sig vel. Þá
dáðist ég að Þjóðverjum í
fyrsta skipti á ævinni.
Þrátt fyrir alla samninga,
máttum við sífellt eiga von á
því að Rússar gripu til enn
róttækari aðgerða og beittu
valdi. Ég hafði þungar áhyggj-
ur vegna konu minnar og
barna. En ekki augði að flýja
af hólmi; við urðum öll að sýna
það í verki, að bandamenn
væru staðráðnir í að láta ekki
hrekja sig úr borginni, hvern-
ig sem allt veltist. Éinkum
mundi það hafa haft miður
æskileg áhrif á kjark Borgar-
búa, ef fjölskylúur háttsettra
Bandaríkjamanna hefðu skyndi
lega verið fluttar brott úr borg-
inni. Rússar spöruðu heldur
ekki að koma þeim kviksögum
á kreik, að nú heíði konu mína
bilað kjarkinn og væri hún á
förum frá Berlín. Það var ósatt
með öllu, enda þótt við hjón-
in óskuðum þess oft, . að hún
rnætti hverfa á brott með börn-
in.
Kona mín horfðist í augu við
staðreyndirnar og lét engan
bilbug á sér finna. „Ef í harð-
bakkana slær,/1 sagði hún við
mig eitt sinti, og ekki gremju-
laust, „munu rússnesku her-
mennirnir hafa mig sér til
dægrastyttingar“. „Ég veit
það“, svaraði ég. Annað var
ekki við því að segja.
Við tókum atburðunum eins
og efni stóðu til. Ég svaf með
skammbyssu undir koddanum.
Þótt við kviðum ekki 'neinlín-
is neinu, sakaði ekki að vera
við öllu búinn.
Og í raun réttri höfðu Rúss-
ar þegar beitt valdi, ó þann
eina hátt, sem þeir þorðu að
beita því. Með þvingunarráð-
stöfunum sínum höfðu þeir
skipt Berlínarborg í tvö her-
námssvæði, og þess utan gerðu
þeir allt, sem þeir máttu til
þess að skjóta borgarbúurn
skelk í bringu.
Borgarstjórn Berlínar hélt
síðasta fund sinn í ráðhúsi
borgarinnar, en það stendur á
rússneska hernámssvæðinu, 16.
september. Þeir í borgarstjórn-
inni höfðu áður fengið að kenna
á bellibrögðum Rússa; leiguþý
þeirra höfðu hvað eftir annað
gert tilraun til að hleypa upp
fundum þeírra, og þóttust þeir
því ekki geta mætt til þessa
fundar án þess að heirn væri
var það að páverandi yfiiborg-
arstjóri, dr. Friedensburg, sendi
í því skyni 46 óeinkennisbúna
menn úr legregluliði Vestúr-
Berlínar til ráðhússins.
Þegar meðlimir borgarstjórn
arinnar voru í.þann veginn að
hefja fundinn, ruddist þúsund
nianna h'ópur, leiguþý Rússa,
að ráðhúsinu, sprengdu upp
dyrnar, ruddust inn í salinn,
æpandi og bölvandi, og hrakti
meðlimi borgarstjórnarinnar út
úr ráðhúsinu. Því næst kom
rússneska lögreglan á vettvang
og tók að leita uppi lögreglu-
mennina frá Vestur-Berlín, en
þeir höfðu leitað skjóis fyrir
árásum múgsins og íundið at-
hvarf í skrifstofum Bret.a.
Frakka og Bandaríkjamanna.
Þetta var ljótur leikur, sð
ekki sé sterkara aö orði kve'ð-
io. 23 lögregluþjónar frá Vest-
ut Berlín voru handjárnaðir og
dregnir, kveinandi af otta, út
ur skrifstofum bandarísku
sendisveitarinnar, en yfirmað-
ur skrifsfofunnar mátti ekkert
aðhafast, þar eð sveit rúss-
neskra lögregluliða, vopnuð
léttum hríðskotabyssúm, hafði
umkringt hann á meðan á
þessu stóð. Hinir lögregluþjón-
arnir, 26 talsins, dvöldust í
skriístofum frönsku og brezku
sendisveitanna um nóttina, en
lögreglulið Rússa hafði um-
kringt bygginguna.
í heilan sólarhring dvöldust
þeir í byggingunni, en um nótt-
ina, þann 7. september gaf
Sokolovsky marskálkur yf-ir-'
manni franska hernámsliðsins,
Koenig hershöfðingja, loforð
um að lögreglumennirnir
sltyldu fá að hverfa aftur til
Vestur-Berlínar. Ganeval her-
fcringi náði sambandi við Koti-
kov herforingja og sagði hon-
um, hver loforð Sokolovsky
hefði gefið. Kotikov hét því,
að kalla rússneska lögreglulið-
ið þegar frá byggingunni.
Ganeval sendi tvær franskar
herbifreiðir þegar til þess að
sækja þýzku lögreglumennina.
Rússneska lögregluliðið um-
kringdi þá enn bygginguna og
neitaði harðlega að leyfa þeim
þýzku að hverfa á brott, Gane-
val reyndi þá að ná aftur sam-
bandi við Kotikov og tókst það,
en ekki fyrr en klukkan fjög-
ur síðdegis eftir margar árang-
urslausar tilraunir. í það skipt-
ið hét. Kotikov því við dreng-
skap sinn, að þýzku lögreglu-
mennirnir skyldu fá að hverfa
heim til sín óáreittir. í trausti
á það drengskaparheit og lof-
orð Sokolovskys marskálks,
gengu þýzku lögreglumennirn-
ir út úr byggingunni, en rúss-
nesku lögregluliðarnir hand-
séð fyrir einhverri vernd. Því tóku þá óðara og óku með þá
í dánabúi Guðmundar Guðmundssonar, sem bjó á Braga-
götu 24, hér í bænum, og andaðist 5. jan. 1950, verður
haldinn í skrifstofu borgarfógeta í Tjarnargötu 4, mánu-
daginn 27. þ. m. kl. 1014 f.h., og verða þá teknar ákvarö-
unir um meðferð eigna búsins.
Skiptaráðandinn í Reykjavík.
24. febr. 1950.
Kr. Kristjánsson.
Orgel
(Liebsmanns).
Sófasett og tvíbreiðúr svefn-
dívan meo höfðagafli til sölu
á Barónsstíg 10 B.
íil leigu
gott herbergi í miðbænum
samur miðaldramaður kem-
í rólegu húsi. Aðeins reglu-
ur til greina.
Tilboð til Alþýðublaðs-
ins fyrir næsta miðvikudag,
merkt 343 A.
í fangelsi. Þannig reyndist það
að treysta loíörðum og dreng-
skaparheitum rússnesku jTir-
mannanna.
Þrjá af lögregluþjónunum
þýzku dæmdu .Rússar til all-
langrar fangelsisvistar, en hin-
um var sleppt úr haldi að
nokkrum tíma liðnum.
Þessi atburður hafði mikil
áhrif á Berlínarbúa, og haíi
Rússar gert sér vonir um, að
atferli þeirra yrði til þess að
veikja viðnámsþrótt borgarbúa,
munu þeir hafa orðið fyrir
verulegum vo’nbrigðum. Þann
9. septeinber söfnuðust um það
bil 300 þúsundir borgarbúa
fyrir framan ríkisþinghúsið
gamla og mótmæltu harðlega
þessu atferli. Fyrst í stað var
mannfjöldinn tiltölulega ró-
legur, en þeg'ar hann hafði
hlýtt á nokkrar eldheitar mót-
mælaræður, fór að bera á nokk
urri ákyrrð. Skyndilega beind-
ust augu allra að Brandenborg
arhliðinu, sem nú var landa-
mærahlið rússneska hernáms-
svæðisins. Nokkrir unglingar
voru teknir að klífa upp súlur
hliðsins, en uppi á hliðbogan-
um blakti rauði fáninn.
Þegar unglingarnir náðu
upp á bogann, rifu þeir rauða
iánann niðui og vörpuðu hon-
um til jarðar. í sama bili bar
að sjö rússneska hermenn, sem
staðið höfðu vörð yið rússneska
styrjaldarminnismerkið. Þeir
náðu fánanum af múgnum,
sem hugðist brenna hann og
skutu síðan á mannfjöldann.
Kvað þá við þúsundradtiað
öskur múgsins, sem virtist
reiðubúinn til alls. Er óvíst,
hver vandræði hefðu af þessu
iiiGtizt, hefði ekki brezkur for-
ingi gengið til rússnesku her-
mannanna, rólegur og öruggur,
e;ns og ekkert væri um að
vera, og rekið þá með spansk-
reirspriki sínu einu að vopni
inn á rússneska hernámssvæð-
ið. Rússneska bifreið, hlaðna
hermönnum, bar þarna að, en
mannfjöldinn hrakti hana á
brott með grjótkasti. Nokkrir
fleiri árekstrar urðu, sagt var
að einn maður hefði fallið, en
allmargir særzt hættulega. Síð-
an slotaði storminum jafn
skyndilega og hann hafði skoll-
ið vfir. Berlínarbúar höfðn
látiö álit sitt í ljós, svo að
ekki varð um villzt.
Jafnvel þegar flutning’abann-
ið olli okkur sem ' mestum
vandræðum, hitti ég Kotikcv
oft, og ofta-st var það hann,
sem átti erindi við mig, vegna
eins og annars, sem hann
skorti, en ég gat látið honum
í té. Og enda þótt- Rússar hefðu
Framhald á 6. siSu. i