Alþýðublaðið - 19.10.1950, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 19. október 1950
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Augíýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: AÍþýðuhúsið.
: Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Löggjsfarmál eða
samningsmál!
TÍMINN er ákaflega hneyksi
aður yfir því í gær. að Al-
þýðuflokkurinn skuli hafa
lagt fyrir alþingi frumvarp til
laga um tólf stunda hvíld á
sólarhring á togurunum; og
telur Framsóknarblaðið þetta
kapphlaup eitt við kommún-
ista. „Afstaða Framsoknar-
flokksins til þessa máls er sú“,
segir Tíminn, ,,að þetta eigi
að vera samningsmál útgerð-
arfélaga og sjómanna, eins og
önnur atriði, er snerta kaup og
kjör á togurunum“.
*
Það er rétt, að þetta hefur
verið afstaða Framsóknar-
flokksins til kröfunnar um lög
boðna lengingu hvíldartímans
á togurunum eftir stríðið; og
er þess skemmst að minnast,
að hann Iagðist á eitt með í-
haldsflokknum á alþingi síð-
ast liðið vor um að vísa hvíld-
artímamálinu frá öllum að-
gerðum þess, einmitt með þeim
ummælum, að það ætti að vera
samningsmál milli útgerðar-
manna og sjómanna. Og hafa
menn nú séð, í sambandi við
verkfallið á togurunum hve
heppileg sú afgreiðsla alþingis
var á því máli, eða hitt þó
heldur; því að engum bland-
ast hugur um það, að deilan
um hvíldartímann hefur vald-
ið mjög miklu um það, hve
erfiðlega hefur gengið að
leysa togaradeiluna og hve
gífurlegu tjóni hún hefur
valdið þjóðarbúinu þess vegna.
En þó að afstaða Framsókn-
arflokksins sé n ú sú, eins og
Tíminn segir, að hvfldartím-
inn á togurunum eigi að vera
samningsmál útgerðarfélaga
og sjómanna, eins og önnur at-
riði, er snerta kaup og kjör á
togurunum, þá hefur hann, því
betur, ekki alltaf verið þeirr-
ar skoðunar. Sú var tíðin, að
Framsóknarflokkurinn átti
heiðarlegan og virðingarverð-
an þátt í því, með Alþýðu-
flokknum, að alþingi setti lög
um hvíldartímann á togurun-
um, fyrst um sex stunda
hvfld, en síðar um átta stunda
hvfld á sólarhring. En það var
að vísu fyrir tuttugu til þrjá-
tíu árum, þegar Framsóknar-
flokkurinn bar nafn sitt enn
með sóma og skildi nauðsyn
félagslegrar löggjafar, meðal
annars löggjafar um lágmarks
hvfldartíma á togurunum.
*
En síðan hefur að vísu margt
breytzt. Hvfldartími hefur ver
ið styttur í flestum atvinnu-
greinum í landi, en togarasjó-
menn orðið að una sínum
gamla lágmarkshvíldartíma,
enda þótt krafizt sé af þeim
sívaxandi afkasta. Það er því
sannarlega ekki ófyrirsynju né
vonum fyrr, að togarasjómenn
fara nú fram á það, að hvfld-
aftími þeirra verði með lög-
um Iengdur upp í tólf stundir
á sólarhring.
En þá kemur í ljó.s, að ein
sú breyting, sem orðið hefur
síðan alþingi setti gömlu tog-
aravökulögin, er sú, að Fram-
sóknarflokkurinn er nú orðinn
íhaldsflokkur . og neitar að
standa með Alþýðuflokknum
að löggjöf um lengingu . hvíld-
artímans á togurunum í stað
þess leggst hann nú á sveif
með Sjálfstæðisflokknum, sem
aldrei vildi lögbjóða neinn
hvíldartíma á togurunum, og
vísar málinu með honum frá
öllum aðgerðum alþingis á
þeim forsendum, að þetta
mannréttindamál togarasjó-
mannanna eigi ekki að vera
löggjafarmál, heldur samn-
ingsmál við útgerðarmenn!
Svo langt er Framsóknar-
flokkurinn kominn frá upp-
hafi sínu. Svo skilningslaus er
bann orðinn á nauðsyn fé’ags-
legrar löggjafar á okkar tím-
um. Nú vill hann láta það vera
undir náð útgerðarmanna
komið, hvort togarasjómenn
njóta nauðsynlegrar hvíldar,
hafi þeir ekki bolmagn til þess
ao knýja hana fram með sam-
takamætti sínum!
Nei, tólf stunda hvfld á tog-
urunum á ekki að vera neitt
camningsmál milli útgerðarfé-
laga og sjómanna, heldur lög-
fest mannréttindi. Og það er
alveg sama. hver niðurstaða
verður af átökunum um þetta
mál í sambandi við lausn. tog-
aradeilunnar: Alþingi á, — al-
veg án tiflits til þess, — að
lögbjóða tólf stunda hvíld á
togurunum. Annað er því ekki
sæmandi; enda -mun málið að
öðrum kosti verða síendurtek-
ið deflumál með togarasjó-
mönnum. og útgerðarmönnum
í sambandi við samninga um
kaup og kjör á togurunum, og
útgerðarmenn nota - það til
þess að reyna að þröngva kosti
togarasjómannanna í öðrum
camningsatriðum, eíns og þeir
hafa gert, þjóðinni til ómetan-
legs tjóns, í togaradeilunni,
sem nú stendur yfir.
Það er ekki af neinu ,,kapp-
hlappi við kpmmúnista", sem
Alþýðuflokkurinn knýr nú á
um sómasamlega afgreiðslu
þessa máls a,f hálíu alþingis.
Hann hefur áðeins, — í mót-
setningu við Frarnsóknarflokk
inn — haldið tryggð við sínar
gömlu hugsjónir, og skilur nú,
engu síður en á árum barátt-
unnar fyrir gönT.u togaravöku-
lögunum, nauðsyn þess, að bu-
ið sé að togarasjómönnum á
þann hátt, sem möguleikar
gera unnt og tímarnir krefj-
ast.
Ókeypis íögfræði-
þjónusla fyrir efna -
litla í Bretfandi

Ávísun hinna
Stétíaskiþtm meðal
fullorðnu. — Tillaga um félagsheimili. —
Áskorun til hinna fullorðnu.
UNGUR REYKVIKINGUR
skrifar mér á þessa Ieiff: „Mér
ckilst, að til séu tvö stig svo-
kallaðra ,,baróna“. „Barónarn-
:'r“ í Hafnarstræti eru einhvers
konar yfirstétt, og ég tala ekki
um þá, sem venja komisr sínar
á Arnarliól. Meffal þessara
manna eru menn á öllum aldri
og allmargt kvenna. f undir-
ctéttinni virffast hins vegar
vera unglingar. sem venja
komur sínar á ,,harina“ í
Austurstræti, Aðalstræti og
víðar í bænum.
NÝ LÖG um lögfræðilega
aðstoð \dð efnalitla borgara
komu nýlega til framkvæmda í
Bretlandi. Samkvæmt lögum
þessum er öllu efnalitlu fólki í
landinu trjrggð mjög ódýr eða
algerlega ókeypis lögfræðileg
þjónusta, ef viðkomaridi hefur.
gildar ástæður til að hefja mál-
sókn eða verja sig fyrir rétti
eða leita ráða lögfræðings.
Brezka rikið rnun leggja fram
eina milljón sterlingspunda ár-
lega til þess að kosta þessa
þjónustu. Meðal. þeirra mála,
sem viðurkennd eru otr hægt er
að fá aðstoð vio, eru skilnaðax-
mál, og var eitt slíkt mál hið
fyrsta, þar sem málshefjandi kaupa fyrir miklar. vritingar,
naut ókeypis aðstoðar lögfræð- bg nú, eftir að farið er að draga
nigs. tvr peningaflóðinu, ekkert fé.
ÞAíí ER ÁGÆTT hjá hinum
fullorðnu áð velja æskulýð sín-
um þessi nöfn •— og virðist það
vera eina ávísunin, sem unga
vóklið fær frá þeim, nokkurs
konar vísbending um það, hvert
leiðin liggur — og jafnframt
ieiðbeining. Er það og í full-
komnu samræmi við það for-
dæmi, sem hinir fullorðnu hafa
gefið æskufólki í Reykjavík á
umliðnum tíu árum.
EN SVO AÐ ÉG 'TALI í fullri
aivöru um þetta raál, þá, vil .ég
segja þetta; Hvert. eiga ungir
piltar og. ungar stúlkur að leita
á kvöldin, sem þrá félagsskap
jafnaldra sinna.? Mikill fjöLdi.af •
þessu unga fólki á ekki: fé til að
Tímabœr þingsályktunartillaga
ALÞÝÐUFLOEKURINN flutti
fyrir helgina þingsályktun-
artillögxx, um að alþingi skori
á ríkisstjómina að skipa
fimm manna nefnd til þess
ag kynna sér atvinnuástand
og atvinnuhorfur í kaupstöð-
um og kauptúnum og gera svo
fljótt sem unnt er rökstudd-
ar tillögur um ráðstafanir til
atvinnuaukningar, þar sem
þess er talin þörf. Á nefnd
þessi að leita álits og tillagna
verkalýðsfélaga, aridnnurek-
enda og sveitarstjóma á við-
komandi stöðum, en skipun
hennar að vera með þeim
hætti, að Alþýðusamband ís-
lands tilnefni tvo og Vinnu-
veitendafélag íslands tvo, en
einn verði skipaður án til-
nefningar.
TILLAGA ÞESSI er sannar-
lega þörf og tímabær. At-
vinnuástandið í kaupstöðum
og kauptúnum hefur aldrei
verið eins alvarlegt og nú frá
því á kreppuárunum. Sí’d-
veiðarnar brugðust fyrir
Norðurlandi, hraðfrystihús-
in hafa víða verið lokuð mán-
uðum saman og fiskafli stop-
ull. Önnur vinna hefur einn-
ig minnkað að miklum mun.
Húsabyggingar hafa víðast
lagzt niður, og iðnaðarmenn
berjast í þökkum. Athugun í
kauptúnunum úti á landi leið
ir í ljós, að víða er stórfellt
atvinnuleysi. þegar komið til
sögunnar, og þó gefur að
skilja, að vandinn. aukist enn
að miklum mun. Heimilisfeð-
ur, sem komu heim af síld-
arvertíðinni eftir aflabrest
sjötta sumarið í röð. höfðu að-
eins fengið helming kaup-
tryggingar sinnar greiddan
og eiga ekki bost á því að láta
innheimta afganginn. Við
heimkomuna bíður þeirra svo
atvinnuleysi og jafnvel ör-
birgð. Það er því furðulegt,
að ríkisstjórnin skuli ekki
hafa hlutazt til um það fyrir
löngu, að hafizt yrði handa
um að greiða fram úr erfið-
leikum þessa fólks. Hún hefur
látið þetta vandamál alger-
lega afskiptalaust til þessa.
Nú kemur til kasta alþingis
að beita sér fyrir, að atvinnu-
leysisvofunni verði bægt frá
dyrum alþýðuheimilanna í
landinu.
t ÞESSU SAMBANDI verður
ekki hjá því komizt að benda
á, að ríkisstjórnin virðist
hafa ærið lítinn áhuga á at-
vinnulífi landsmanna Stór-
virkustu atvinnutæki þjóðar-
ínnar eru ónotuð, og mánuð-
um saman hefur ríkisstjómin
látið svo sem hún vissi ekki
af þessari staðreynd. Þó verð-
ur naumast um það deilt, að
henni hafi borið skvlda til a5
láta þetta mál til sín taka,
þótt hún sé ekki beinn aðili
að togaraverkfallinu. Það
eina, sem hún virðist hafa
frétt' af öngþveiti atvinnu-
■lífsins, er af óþurrkasvæðinu
Þetta unga fólk getur ekki sótt
kvikmyndahús eða dans-
skemmtanir, nema sjaídan.
Þess vegna leitar það félags-
skapar á „börunum", jafnvel þó
að það.geti ekki keypt neitt.
UNDANFARIN ÁR hefur
mikið verið rætt um æskulýðs-
höll. Til munu vera samtök um.
það mál. Ég, sem að vísu cr
ekki nema tvítugur, hef litla
trú á slíku bákni. Það mun
kosta milljónir króna, það
munu líða tugir ára þar til hún
kemst upp — og hún mun verða
of stór og of mikið tildur í s.am-
bandi við hana.
ER-LENDIS og þó sérstaklega
í Svíþjóð eru til félagsheimili í
flestum bæjum, jafnvel smá-
bæjum. Þetta fer mjög i. vöxt
þar í landi og eru heimilin
geysimikið sótt af æskulýðnum.
Það kostar ekkert að koma
þangað, þar þarf maður ekki að
kaupa dýrar veitingar. Þar get-
ur maður labbað ,inn á kvöldin
og hitt einhvern kunriingja
sinn, Þar eru blöð og tímarit,
töfl og ýmisskonar spil, en jafn
framt. f astar og. ákveðnar regl-
ux til að fara eftir.
ÉG HEF dálítið kyhrizt svona
félagsheimilum' í Svíþjóð, óg ég
er alveg viss' um að það eru
eínmitt svona heimili, sém eiga
við hér. Hér í Reykjavik eiga að
rísa upp fjögur til fimm slík
heimili. Og ég er sannfærðúr um
að það mundi í framtíðinni
borga sig fyrir bæjarfélagið og
landið að láta æsku sinni í té
slík heimili. Það má ekki kosia
neitt að koma þar inn, en heim-
ilin eiga að standa opin fyrir
þann æskulýð, seni labbar út á
kvÖIdin og lan.gar að hitta' jafn-
aldra sína.
ÉG SÉ að Reykjavíkurbær
hefur komið upp einföldum hús
um og sett á stofn í þeim dag-
norðan lands og austan. Og heimili fyrir börn. Það eru hús
þá stóð ekki á því, að hún
seildist ofan í ríkiskassann
með örlæti í huga.
EN SAMTÍMIS ÞESSU reyn-
ir ríkisstjómin ekbi að bæta
úr vandræðum þeirra, sem
komið hafa slyppir og snauðir
heim af sfldveiðunum og eiga
eftir að fá helming kaup-
tryggingar sinnar greiddan.
Hún virðist ekki hafa hug-
mynd
hefur þegar haldið innreið
sína í kauptún og kaupstaði
landsins og að hættan á ör-
birgð vofir yfir alþýðuheim-
jlunum. Það er því sannar-
lega nauðsynlegt og tíma-
bært, að alþingi láti þessi mál
til sín taka. Þingsályktunar-
tillaga Alþýðuflokksins styðzt
við staðreyndir, sem eru svo
alvarlegar, að enginn hugs-
andd maður getur lokað aug-
unum fyrir þeim.
ATVTNNULEYSIÐ er böl, sem
reyna verður að sigra strax
,og þess verður vart. Ella
getur það hægk-ga orðið að
a borð við þetta, sem ókkur
vantar og þannig eru æskulýðs-
heimilin víða í Svíþjóð. Þarna
á ekki að vera neiim clans, að-
eins þægilegt að koma og rabba
saman, leiktæki, eins og ég hef
áður sagt, yfirleitt að opna
möguleika fyrir unga fólkið til
að . hittast við heilbrigðar. að-
stæður án þess að það.kosti
neitt. Þó er ég ekki að segja, nð
ekki mætti selja til dæmis, mán_
um, að atvinnuleysið! aðarkort til að tryggja aðgang
að svona heimii,l en mánaðar-
kortin mega þá ekki . kosta
meira en tíu til fimmtán 'krón-
’framk á 1. síðu-
ólæknandi þjóðfélagsmeini á
skömmum tíma. Reynsla
kreppuáranna ætti að' vera
ískndingum svo minnisstæð,
að þeir létu ekki hjá líða að
ráðast til atlögu gegn at'vinnu
leysinu, þegar þess verður
vart, í staðinri fyrir að bíða
hinna hörmulegu afleiðinga.
Þá getur reynzt um seinan
að ætla að bæta úr vandan-
um. .