Alþýðublaðið - 17.06.1951, Qupperneq 4

I
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. júní 1951
Útgefandi: Alþýðirflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Auglýsingastjóri: Emilía Möller
Ritstjórnarsími: 4901 og 4902.
Augiýsingasimi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Á þjóðhátíðardaginn
í DAG eru liðin sjö ár frá því
að íslenzka lýðveldið var end-
urreist á alþingi við Öxará og
aldarlöng barátta íslendinga
fyrir stjórnarfarslegu fullveldi
til lykta leidd. Þann atburð ber
hæst í samtíðarsögunni. Fá-
menn smáþjóð, sem aðeins var
mikil af afrekum fornrar menn-
ingar, sá þann dag fegursta og
þráðasta draum sinn rætast.
Fu’lveldið er fengið, en
sjálfstæðisbaráttan er ævar-
andi. Hún á að vera háð
af sérhverjum íslendingi,
hvar sem hann stendur í stétt
og hvaða störf sem hann vinn-
ur. Engin “þjóð fær varðveitt
fullkomið sjálfstæði, nema hún
sé starfsöm, menntuð og vönd
að virðingu sinni. Og meti ein-
hver þjóð annað meira en frels-
ið. þá glatar hún frelsi sínu. Svo
víðtæk er sjálfstæðisbaráttan,
svo margir þurfa liðsmenn
hennar að vera. Baráttan fyrir
fullkomnu sjálfstæði er einnig
barátta gegn fátækt, afturhaldi
og órétti. Hún er stjórnmálaleg
barátta eigi síður en þjóðernis-
leg og menningarleg og fé-
lagsleg eigi síður en efnahags-
leg.
*
Viðhorfin í veröldinni hafa
breytzt til mikilla muna á
skömmum tíma. Tækninni hef-
ur fleygt fram með slíkum
hraða, að vikuferðir fortíðar-
innar eru nú orðnar da^’eið-
ir. Lönd, sem áður voru ein-
angruð og afskekkt, eru kom-
in í þjóðbraut. ísland er í
þeirra tölu. Fjarstaða þess er
úr sögunni og einangrun þess
rofin.
ísland er eyja í miðju At-
lantshafi, en einnig hólmi í
ólgusjó heimsviðburðanna.
Þetta er staðreynd, hvort sem
mönnum líkar það betur eða
verr. Og íslendingar hafa orðið
að taka tillit til þessarar stað-
reyndar vegna sjálfra sín og
vinsamlegra nágrannaþjóða.
Þetta hefur leitt til miki’la og
margvíslegra samskipta okkar
við aðrar þjóðir, og sú þróun
hefur gerzt með ævintýraleg-
um hraða. Hún hlýtur að halda
áfram, og henni fylgja vanda-
mál, sem íslendingum ber heil-
ög skylda til að glöggva sig á.
Þjóðhátíðardagurinn er kjörin
stund til að hyggja að þeim af
raunsæi og alvöru.
Baráttan fyrir eflingu og
varðveiz’u máls okkar og
menningar hefur sennilega
aldrei verið brýnni en einmitt
nú. í því efni er ný sjálfstæð-
isbarátta framundan eða fram-
hald hinnar fornu. Hún verður
háð við ólíkar aðstæður að
flestu leyti, en tilgangur henn-
ar er óbreyttur og nauðsyn
hejinar meiri en nokkru sinni
fyrr. Að þessu er vikið nýlega
í ritstjómargrein tímaritsins
Skinfaxa, málgagns ungmenna-
félaganna, sem prentuð er á
öðrum stað hér í blaðinu í dag.
Alþýðublaðið vill hvetja a’.la
lesendur sína til þess að kynna
sér þá athyglisverðu og tíma-
bæru grein rækilega. Þar er
þetta mál rætt með þeim hætti,
að ekki geta orðið skiptar skoð-
anir um, að rétt sé að farið.
Þar er heitið á samvinnu allra
ábyrgra íslendinga til eflingar
og varðveizlu á því sem okkur
er dýrmætast, máli okkar og
menningu. Það ávarp verða
a’lir sannir íslendingar að
heyra, þeirri eggjun ber okkur
öllum að gefa gaum, en fyrst
og fremst æsku la'ndsins, fé-
lagssamtökum hennar sem ein-
staklingum og einstaklingum
hennar sem íélagssamtökum.
Vissulega ættum við að vera
vaxnir raun þessarar nýju
sjálfstæðisbaráttu. Við byggj-
um mál okkar og menningu á
gömlum og traustum grund-
velli. Fræðslumál okkar þykja
í farsælu horfi. Við höfum fyrir
hendi allt það, sem dugði kyn-
slóðum fortíðarinnar bezt í
sams konar baráttu og þeirri,
er nú fer að. Og við stöndum
tneira að segja betur að vígi
um flest eða allt. En tækin eru
ekki örugg til sigurs í neinni
baráttu. Áhugi liosmannan.ua,
köllun þeirra og hugsjón skipt-
ir mestu máli. Þess vegna ríður
á því, að þjóðleg vakning komi
til sögunnar á íslandi. Ekki
öfgafull sýndarmennska, sem
hreykir sér hátt til falls, heldur
skipulögð vörn og markvís
sókn ábyrgra manna og
kvenna, er strengja þess heit
að skila landinu betra og menn-
ingunni fullkomnari í hendur
kynslóðum framtíðarinnar.
Bókmenntir okkar hljóta að
verða öflugasta virkið í þessari
baráttu. Mál og menning sér-
hverrar þjóðar er jafnan í ó-
rofa tengslum við lifandi bók-
menntir, fagran skáldskap og
þjóðleg listaverk. ís’endingar
hafa getið sér ódauðlegan orð-
stír fyrir afrek sín á sviði bók-
menntanna og halda vel í horf-
inu En áhugi almennings fyrir
bókmenntunum þarf að verða
meiri en nú er. Skólarnir verða
að gefa aukinn gaum að þess-
um lífsþræði máls okkar og
menningar. Æskulýðurinn, sem
hafsjór erlendra áhrifa skellur
á af vaxandi þunga, verður að
fá leiðsögn til helgilinda ís-
lenzkrar tungu, íslenzkra erfða
og íslenzkrar sögu. Málinu og
menningunni ber ekkj að líkja
við gull, er nokkrir valdir varð-
menn fái gætt, heldur tekju af
þjóðarakri. Þess vegna er þörf
fyrir alla til sáningar, aðhlynn-
ingar og uppskeru, þátttöku í
hinni andlegu sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga, sem alltaf kall-
ar að og aldrei má linna.
Þjóðhátíðardagurinn á ekki
aðeins að vera vettvangur
glæsilegra minninga. I helgi-
dómi hans ber þjóðinni að
treysta heit sín og fylkja liði
til varnar og sóknar. Þannig
verður bezt og raunhæfast
minnzt hinnar stóru stundar
íslandssögunar, serri upp rann,
þegar lýðveldið var endurreist
á a’þingi við Öxará fyrir sjö
árum.
Mikfar kröfugöngur
í Teheran í fyrradag
Einn ráðherranna
varar við erlendum
flugumönnum
í landinu.
MIKILAR KROFUGONGUR
fóru fram í Teheran á föstu-
daginn. Er talið að 40 000 manns
hafi tekið þátt í þeim. Kröfð-
ust ræðumenn, sem töluðu fyrir
þessum mannfjölda, þess, að lög
ín um þjóðnýtingu olíuvinnsl-
unnar yrðu látin koma til fram
kvæmda tafarlaust.
Nokkuð hefur borið á fjand-
skap í garð brezkra starfs-
manna Anglo Tranian olíufélags
ins í Abandan síðustu dagana,
og minntist einn sem talaði í
Teheran á föstudaginn, á þetta.
Varaði hann Ianda sína við öllu
ofbeldi og sagði, að þeir mættu
ekki láta flugumenn erlends
valds, sem að verki væru í
landinu, æsa sig til neinna ó-
happaverka.
Sumarbaðsfaðurinn
í Nauthólsvík
opnaðurí dag
BAÐSTAÐURINN í Naut-
hólsvíkinni verður opnaður fyr
ir almenning í dag og verður
framvegis opinn alla daga kl.
1—7 síðdegis, en á þeim tíma
verður þar sérstakur eftirlits-
maður, eða baðvörður, og er það
Karl Guðmundsson íþróttakenn
ari.
Samkvæmt upplýsingum, sem
blaðið fékk hjá borgarlækni í
gær, hefur baðstaðurinn við
Nauthólsvíkina aldrei verið í
Okkar á milli sagt;
ÁSKELL LÖVE er nú orðinn prófessor við Manitoba-
háskóla í Winnipeg. ’!l * * Ef einhvern norrænumann langar
til að feta í fótspor hans, þá eiga umsóknir um hinn nýja
kennarastól í íslenzku þar að berast til háskólaritara þar vestra
fyrir 9. júlí.
ÝMIS IÐNFYRIRTÆKI eru farin að finna fyrir sam-
keppni frá hinum mikla innflutningi, og liefur frétzt um
samdrátt og jafnvel yfirvofandi mannauppsagnir hjá ullar-
dúka- og skóverksmiðjum; og ótrúlegt er, að ekki þrengist
verulega hagur hreinlætisvöruframleiðenda, sultugerða og
efnagerðanna með búðingana sína.
VIKUTÍÐINDIN réðust harðlega á prófessora norræmi-
deildarinnar nýlega fyrir lítinn andlegan skörungskap, sem
þ’aðið telur að stafi aðallega af Nordalsótta. * * * Blaðið segir,
að nær allir æðstu menntamenn þjóðarinnar séu svo andlega
hóglífir, að þeir séu líkastir alisvínum, sem ekki mundu nenna
að bjarga lífi sínu, þótt þeim væri velt ofan í óstætt vatn eða
sjóðandi leirhver.
ÞAÐ MÁ BÚAST VIÐ að strætisvagnastjórar uni því illa,
að mega ekki fara úr vögnunum á Lækjartorgi, nema bráð-
nauðsynlegt sé, og fólk að koma að lokuðum vögnum; en þó
ber þetta allt vott um ti’raun til fastari sjórnar. * * * Pen-
ingapottarnir eru góð tæki, en mjög frumsæðir. Fást slíkir
baukar erlendis mjög fullkomnir og þykja það bezta við inn-
heimtu gjalda af farþegum. * * *
Nefnd hefur verið skipuð til þess að rannsaka áfram
möguleika á notkun rafmagnsstrætisvagna hér. * * * Vonandi
verður næsta skrefið að leggja Lækjartorg niður sem aðal-
stöð vagnanna.
ANDRÉS Á SÍÐUMÚLA á ekki að verða þingmaður
nema þetía kjörtímabil, ef hann heldur Mýrasýslu fyrir
Framsókn, sem þó er mjög vafasamt. * * * Hinn rétti erfingi
Bjarna Ásgeirssonar cr kornungur bóndasonur, Magnús Sig-
urðsson á Gilsbakka, sem á að fara fram við næstu venju-
legar kosningar. * * * Það er þetta öílu frekar en framboð
Andrésar, sem Daníel á Hreðavatni reiddist. * * * Daníel
mun sennilega ekki styðja Berg, heldur skila auðu.
SKÝRSLU BARNAVERNDARNEFNDAR, sem nýlega var
gerð opinber, var allt of lítill gaumur gefinn, því að hún gaf
vissulega ti’efni til alvarlegrar íhugunar um uppeldismál
Reykjavíkur.
ÞAÐ ER VERIÐ að undirbúa teikningar að húsnæði fyrir
verknámsdeild við Gagnfræðaskóla Vesturbæjar * * Hús-
næðið er að Hringbraut 121.
íþróttabandalag Reykjavíkur neitar að veita Ungmenna-
félagi Reykjavíkur aðstöðu við hátíðahöldin 17. júní til jafns
við íþróttafélögin.
Búið er að skipa nefnd til þess að greiða úr bygginga-
málum iðnfyrirtækja í bænum, meðal annars lóðamálum; og
stendur til að úthluta fyrirtækjum lóðum án þess að þau hafi
fjárfestingarleyfi.
SVO ER SAGT, að sendinefndin, sem fór til Sovét, sé
hætt að segja ,,Guði sé lof“, og segi nú „Stalin sé Iof“, eins
og þeir gera fyrir austan tjaldið. * * * Þegar Stalin deyr,
er hins vegar búizt við, áð menn verði að taka aftur upp
gamla siðinn og segia „Guði sé lo£“!
betri hirðu og nú.
Þá tók borgarlæknir það
fram, að þar sem flugvallarhó-
Ólíkt aðhafzt par og hér
telið væri nú lokað, gæti fólk að
sjálfsögðu haft með sér nesti að
baðstaðnum, en það jafnframt
tekið fram, að þess væri vænzt
að fólk gengi hreinlega um stað
inn og fleygði ekki frá sér um
búðum af matvælum eða öðru
slíku, enda verður komið fyrir
sérstökum kröfum, sem ætlast
er til þess að fólk láti rusl í.
UNDANFARNA DAGA hafa
borizt fréttir af því, að verið
sé að herða mjög á verðlags-
eftirliti í Bandaríkjunum
vegna hættunnar á verðbólgu
og dýrtíð af völdum endur-
vígbúnaðarins. En strax eftir
áramótin síðast liðinn vetur
má segja, að Bandaríkja-
stjórn hafi breytt um stefnu
í þessum efnum og byrjað að
byggja upp verðlagseftirlitið
á ný; en á því hafði verið
mjög slakað eftir stríðið.
FYRIR NOKKRUM DÖGUM
gaf Truman forseti það í
skyn, að þær ráðstafanir, sem
gerðar hafa verið til aukins
verðlagseftirlits síðan í vet-
ur væru þó ekki nema byrj-
unin á því, sem gera þyrfti
til þess að fyrirbyggja verð-
bólgu og dýrtíð, því að
hann boðaði enn rótttækari,
ráðstafanir til þess að halda
verðlagi í landinu í skefjum;
og komst hann svo að orði,
að ef það tækist ekki, ættu
Bandaríkin hrun á hættu á
sviði atvinnulífsins, sem þýða
myndi stórsigur fyrir kom-
múnismann í heiminum án
þess að hann þyrfti að skjóta
einu einasta skoti. Svo alvar-
legum augum lítur Banda-
ríkjaforsetinn og stjórn hans
á hættu dýrtíðar og verð-
bólgu þar vestra; og svo hik-
Iaust er þar gripið til róttæks
verðlagseftirlits á ný til þess
að fyrirbyggja hana.
EN Á SAMA TÍMA og þetta
gerist í Bandaríkjunum er
ríkisstjórn íha' dsflokkanna
hér norður á íslandi önnum
kafin við það að rífa niður
það verðlagseftirlit, sem hér
hefur verið. Síðan hún tók
við völdum hefur hver varan
og þjónustan eftir aðra verið
undanþegin því. Síðast liðinn
vetur náði þetta ábyrgðar-
leysi áður óþekktu hámarki,
þegar verðlagseftirlitið var
afnumið með öllum vörum,
sem fluttar eru inn fyrir hinn
svokallaða „frjálsa gjaldeyri“
eða bátagjaldeyri. En þó er
ástæða ti’. að óttast, að áfram
verði haldið á þessari óheilla
braut, því að ríkisstjórnin lét
starblindan meirihluta sinn á
alþingi veita sér heimild til
þess í þinglok, að afnema allt
verðlagseftirlit í landinu. Og
er öll þessi vitleysa framin
undir kjörorðinu „frjáls
verzlun"!
AFLEIÐINGARNAR eru þá
og eins og við var að búast.
Dýrtíðin magnast dag frá
degi, og vísitala framfærslu-
kostnaðarins, sem ákveðiu
var 100 fyrir rúmu ári síðan,
þegar gengi krónunnar var
fellt, er nú komin upp í 140!
Og þetta er árangurinn af
starfi þeirrar stjórnar, sem £
upphafi taldi sig til þess kall-
aða að vinna bug á verðbólgu
og dýrtíð! En við hverju er
líka að búast, þegar heildsali
er settur í viðskiptamálaráðu
neytið, og sérhagsmunir
braskaranná eru settir yfir
þjóðarhag?
ÞAÐ ER ÓLÍKT, sem að er
hafzt í Bandaríkjunum og
hér hjá okkur í þessum efn-
um. Þar er verðlagseftirlitið
tekið upp á ný og róttækari
ráðstafanir boðaðar en
nokkru sinni áður til þess að
fyrirbyggja dýrtíð og verð-
bólgu. Hér er allt kapp lagt á
það að rífa verðlagseftirlitið
niður og magna dýrtíðina!