Alþýðublaðið - 20.11.1951, Qupperneq 5

ÞriSjudagrur 20. nóvemJber 1951
ALÞÝÐUBLAÐIf)
Fyrirliggjandi
Svört miðstöðvarrör, hálf tommu.
Birki, ókantskorið, fuilþurrkað.
Timbur.
BYGGIR H.F. Sími 6069.
Bækur og höfundar:

66
im hún hefur náð fö
Viðtaf við Minnu Breiðfiörð, setn ieikur
nú aðafhfotverk í „Dorothy eignast sen
’elrJiftarunnenda
I hefur það jafr.an þótt nokkr-
um tíðindum .sæta, þegar leik
j urum utan af landi er boðið
að taka að sér hlutverk á sviði
höfuðborginni, enda hefur
I ■
Jön Björnsson: Valtýr á
grænni treyju. Skáldsaga.
Bókaútgáfan Norðri. Prent-
verk Odds Björnssonar. Ak-
ureyri 1951.
ÞJÓÐSAGAN af Va'.tý á
grænni treyju er svo fagurt og
áhrifamikið listaverk, að það
þarf mikinn stórhug til að gera
hana að uppistöðu í skáldsögu.
En vogunin er auðvitað nauð-
synleg hverjum þeim, sem vill
áfram og lengra, ofar og
hærra. Og Jón Björnsson hef-
ur aukið hróður sinn að mikl-
um mun með þessari nýju bók
sinni. Þetta er samfelldasta og
svipmesta skáldsaga hans og
svo skemmti’eg', að lesturinn
verður manni nautn og yndi.
Höfundurinn notar þjóðsög-
una sem ramma bókarinnar,
en gefur síðan ímyndunarafl-
inu lausan tauminn, og sagan
nær manni þegar á vald sitt.
Margvísleg þjóðfélagsöfl marka
rás viðburðanna, og sakamála-
sagan verður rökrétt og auð-
skiljanleg. Lesandanum finnst,
að svona hljóti þetta að hafa
verið í raunveruleutanum. Og
fyrr en varir hefur sagan brot
ið tímamörk sín. Mál samtíð-
arinnar eru komin á dagskrá
hennar. Dómsmorðið á Valtý
bónda á Eyjólfsstöðum er sami
eldurinn og brennur í dag á
tugþúsundum karla og kvenna.
Tilefnislaus tortryggni endar
í hróplegu óhæfuverki. Spillt-
ir valdsmenn vinna níðings-
verk í þeirri trú, að réttlætið
sé hættulegt og ranglætið und
ankoma. Þannig þreyta þeir
flóttann frá sjálfum sér, sann-
leikanum og skyldunni. Jón
Arngeirsson verður samnefnari
þessara ógæfumanna, sem í
martröð öfga og ótta kalla yfir
sig saklaust blóð og fordæm-
ingu sögunnar. Og þessi við-
horf eru Jóni Bjömssyni svo
rík í huga, að þau verða mönd
. ull sögunnar. gæða hana þrótt-
mikium boðskap og listrænum
tvíleik. HöfundUrinn hefur
ritað bókina af köllun og sann-
færingu, raunsæi og alvÖTU.
Hann hefur unnið írækilegan
sigur og vakið vonir um enn'
meiri afrek.
Frásögn bókarinnar er svo
hröð og markvís, að lesandinn
bíður úrslitanna í eftirvænt-
ingu, þó að hann gangi að því
vísu, hvernig harmsögu Valtýs
á Eyjólfsstöðum muni ljúka.
En meginkostur sögunnar er
þó persónulýsingar hennar.
Þær eru flestar dregnar fáum,
dráttum, en svo skýrum, að,
myndin greypist manni í
minni. Eyjólfsstaðafeðgar, Ingi-
björg, séra Jón Stefánsson,
Jón Amgeirsson og frú Anna
— allt þetta fólk stendur les-
andanvun fyrir hugskotssjón-
Jón Bjömsson.
um líkt og reynsla lifandi lífs
væri annars vegar. Höfundin-
um mistekst naumast persónu-
lýsing í sögunni. Ahuginu og
a’.úðin segir hvarvetna til sín.
Sagan er rituð af svo skörpum
skilningi og ríkum skapsmun-
um, að sigurinn verður stærst-
ur, þegar vandinn er mestur.
Jón Björnsson ritar stíl, sem
reynzt hefur mörgum ofraun.
Hann hefur ekki verið vanda
hans vaxinn til þessa, en nú
munar mjóu, og framfarirnar
eru svo miklar frá síðustu bók
hans, að maður efast ekki um
fullnaðarsigur. Samtölin eru
hittin og spegla prýðisvel
hugsanir viðkomenda, einnig
þær, sem sagðar eru til hálfs
eða varla það. IVIálfar Jóns
vantar þó íherzlumun iþrótts
og fegurðar. En gallar þess eru
nú orðið aðeins sem ryðblett-
ir á góðu stáli. Prófarka’esar-
anum hefði sannarlega ekki átt
að vera ofætlun að leiðrétta
jafnaugljós pennaglöp og
„valdsmennirnir höfðu elt grátt
silfur saman“, að þetta
hneyks’anlega athæfi sonar
hennar fengi skjótan enda“,
„hvað hefði þeim munað um“,
„hann hafði valdið Wíum
sýslumanni iniki lar skapraun-
ar“ og ,,svo að enginn endi
verði á flaumnum". Sá góði
maður hefur hins vegar ekki
borið gæfu. til að. sjá ýmsar
minni villur, sem. flestum
fermingarbQrnum ættu þó að
liggja í augum uppi, svo ,að
Jóni Björnssyni er lítill 'stvrk-
ur að honum. En áreiðanlega
verður skammt að bíða eftir
áminnztum herzlumun, ef Jón
heldur áfram eins og nú horfir.
„Valtýr á grænni treyju“
verður langlíf saga. Maður
óskar höfundinum til hamingju
og játar. að hann kemúr hér
skemmtilega á óvart. Viður-
kenningin skal með gleði í té
látin: Jón Björnsson er á
grænni grein.
Helgi Sæmundsson
það ekki oft átt sér stað. Slíkt
heimboð er álitið talsverð við-
urkenning á hæf'leikum gests-
ins og kunnáttu, því að enda
þótt vitað sé, að leiklistin hafi
oft staðið með miklum blóma
í ýmsum kaupstöðum og kaup
túnum ’andsins, hefur hún frá
upphafi vega verið ta’in ris-
hæst í höfuðborginni, og er
það ekki nema eðlilegt.
I haust bauð stjórn Leikfé-
lags Reykjarikur frú Minnu
Breiðfjörð Thorberg hlutverk |
í sjónleik, sem félagið hafði:
ákveðið að taka til meðferðar,
hlutverk Dorothy í gamanleikn
um „Dorothy eignast son“, eft-
ir skozka skáldið Roger Mac
Douga’.l. Er hlutverk þetta
fyrir margra hluta sakir hið
erfiðasta í leiknum, en fyrst
og fremst vegna þess, að leik-
konunni veitist ekki tækifæri
til að koma fram á sviðið, held
ur verður að treysta á radd-
brigðin ein til leiks. Það hefut
nú komið á daginn, að leik-
konunni tekst að Ieysa þessa
þraut á þann hátt, að dómi
allra leikgagnrýnenda, að telja
verður henr/i mikilsverðan
sigur, — og ekki auðunninn.
„Ég kom fyrst á leiksvið í
Hafnarfirði", segir leikkonan,
þegar ég inni hana frétta af
leiklistarferli hennar. ,,Það var
í sjónleiknum „Kinnarhvols-
systur“, í hlutverki Jóhönnu.
Ég hafði þá þegar mesta yndi
af að fást við leikstörf, en
nokkru síðar, þegar ég var svo
heppin, að mér bauðst tæki-
færi til að koma fram á leik-
sviði í Reykjavík, sá ég fram
á, að ég átti ekki annars kost
en velja milli leiklistarinnar
og öruggari framtíðar. Ég
valdi, en ekki leik’istina. Og
um nokkurt skeið lét ég hana
lönd og leið, vegna annars,
sem mér varð kærara“.
,,En — hafi Ieiklistin einu
sinni náð tökum á manni, þá
sleppir hún þeim aldrei til
ful’s. Það er að minnsta kosti
mín reynsla. Ég fluttist með
manni mínum til Vestmanna-
eyja. Og áður en langt um
leið, var ég farin að taka nokk
urn þátt í leiklistarstarfsemi
þar, þrátt fyrr heimilisannir.
Þar hefur leiklist verið iðkuð
um margra áratuga skeið,
þrátt fyrir mik’a örðugleika,
og áhugi manna þar á henni
{er mikill. Á síðari áruní hafa
j verið fengnir þangað leikstjór
j ar og leikarar héðan ur Reykja
vík til þéss að setja sjónleiki,
mmí !frax
Minna Breiðfjörð Thorberg.
á svið, og neíur starf peirra
borið mikinn og góðan árang-
ur. Meðal þeirra má nefna
Arndísi Björnsdóttur, Hildi
Kalman, Einar Pálsson og
Rúrik Haraldsson; en Rúrik
er Vestmannaeyingur, ■—- og
meðal helztu sjónleikjanna,
sem þessir gestir hafa sett á
svið má telja „Lénharð fógeta“,
„Grænu lyftuna“, „Kinnar-
hvolssystur11, „Ærs’adraug-
inn“ og nú síðast sjónleikinn
„Öldur“, eftir séra Jakob Jóns
son“.
„Leikstarfsemin þar í Eyj-
um á að vísu góðan samastað
þar sem Samkomuhús Vest-
mannaeyja er, en atvinnuhætt
irnir skapa henni hins vegar
mikla örðugleika. Þrátt fyrir
það hafa margir leikarar þar
unnið undir merkjum hennar
um áratuga skeið, og nú á síð-
ustu ámm hafa nokkrir ungir
og efnilegir leikarar bætzt í
hópinn, sem líklegt má telja,
að láti það merki ekki faila“.
— Og hvernig fellur yður
svo að leika fyrir höfuðstað-
arbúa?
„Ágætlega; enda þótt hlut-
verkið, sem ég hef fengið, sé
örðugt viðfangs, þá hefur allt
gengið vonum framar, og víst
er um það, að móttökumar,
sem ég hef hlotið, eru betri
he’dur en ég þorði að gera mér
vonir um“.
— Og þegar aftur kemur til
Eyja, — bú:zt þér þá ekki yið
að ha’da leiklistarstarfseminni
áfram?
„Ég veit ekki; — en eins og
ég sagði áðan: hafi leiklistin
einu -sinni náð tökum á manni,
þá s’eþpir hún- þeím aldrei
t:l ful’s ....“
Og það mun orða sannast.
Reykvískir leiklistarunnendur
mega telja sér það happ. að
leiklistin sleppti ekki til fulls
tökunum á þessu herfangi
sí.nu, og enda þótt það valdi
Tilboð merkt .Herbergi’
sendist afgr. blaðsins
fjuár n.k. fcstudag.
alltaf nokkrum söknuði a!j
vita góða hæfileika. sem ekki
fá að njóta sín til fu’ls vegna
annríkis og skýldustarfa', þá
er það vel, þegar einhver hef-
ur hug og dug til að þroska þá
eftir mætt:, þrátt fyrir það þó
að ijóst sé, að sú þjónusta við
listina eeti aldrei orðið annað
en erfið ígripavinna, sem ekk
ert gefur í aðra hönd, arsnaö
en starfsglec'na. En sú gleði
er heidur ekki einskisvirði.
Vonandi er að frú Minna
Bre'ðfjerð. Tljprberg hafi hér
’anga viðdvöl. — leikhúsgest-
iinir munu sjá um það, — en
jþegar hún kveður og heldur
aftur til Ey.ja, rnunu þeir hin-
ir sömu kveðja hana sem kær-
an gest og þakka henni inri-
iega fyrir komuna.
fimmtugiir
Bifreiðin G—1157, stór sendiferðabifreið, af Renault-
gerð, er til sölu. — Bifreiðin er ekki ökufær.
Skriflegum tilboðum í lokuðum umslögum sé skilað
til fulltrúa míns, Jóns Finnssonar, Kefíavikurflugveili.
fvrir 26. þ. m. og veitir hann jafníramt allar nánari
uppiýsingar.
Sýslumaðurinn í Gullbringu-, og Kjósarsýslu,
17. nóvember 1951;
Guðm. í. GuSmundsson.
Svavar Hjaltested. >
SVAVAR HJALTESTEÐ,
framkvæmdastjóri vikublaðs-
ins ,.Fálkinn“, er fimmtugur
í dag. Hann er borinn og barn-
fæddur Reykvíkingur, sonur
hjónanna Soffíu Finsen, dótt-
ur Óla Finsen póstmeistara, og
Péturs Hja’.tested stjórnarráðc
ritara.
Svavar Hjaltested stundaði
verz’unarstörf þar til hanu
gerðist stofnandi og meðeig--
andi ..Fálkans“ ásamt Vil-
hjálmi Finsen og Skúla Skúla.
syni, og hefur hann verio
framkvæmdastjóri blaðsins
síðan, eða í aldarfjórðung.
Iiefur hann um leið verið nokk
urs konar þúsundþjala.smiður
blaðsins jafnframt. raunveru- .
legur ritstjóri þess meðan |
Skú’i Skúlason hefur dyalifi
langdvölum erlendis, blaða-
maður og ljósmyndari. Mun ^
ekkért blað géta sameinað í ’
'einum stai'fsmanni sínum svo
margvísleg verkefni.
Svavár Hjaltested er reglu -
maður með afbrigðum, orðheld
inn og samvizkusamur, yfir-
leitt maður, sem ekki má
vamm sitt vita í neinu. Hann
var um hrið starfsamur 'í
Blaðamannafélagi íslands, og
þá fyrst og fremst eftir að það
var endurreist og byrjunai'-
örðugleikarnir vóru mestir. Þá
tókst Svavari oft að jaftta á-
’ Framhald á 7. síðu.
O* vU.