Alþýðublaðið - 19.12.1951, Page 8

Jélaleikr
Álit dönsku handritanefndarinnar:
, en vill færa
ndrilunum
3 með því skilyrði, aðvið viður-
kennum um leið, að handritamál
inu sé þar með að fullu lokið..
-------4-------
DANSKA HANDRITANEFNDIN er í áliti sínu,
í - ,-.v , • , - , , • sem birt var í gær, sammála um þá skoðun, að ístencN
A ANNAN I JOLUM eru tiu ar lið.n fra- þvi að leikunnn. . . '*
„Éjuílná hliðið“, eftir D.avíð Stefánsson var sýndur í fyrsta sinn hc.ll engan lagalegan rett tll þess að \ . J9.
í Jðnó, árið 1941. Guðlaugur Rósinkranz þjóðleikhúsftjóri skýrði afhendingar hinna fornu íslenzku handrita í Dan-,
fréttamönnum frá því i gær, að ..Gullna hl:ð.ið“ hefði verið mörku. Samkomulag náðist hins vegár ekki úm nein'ar
! sameiginlegar tillcgur nefndarinnar um það, hvernig
~ “ ' snúazt skyldi við kröfum íslendinga; en í séráliti
! einstakra nefndarmanna kemur fram, a.ð mikiil meiri
jhluti þeirra vill, þrátt fyrií skoðanir sínar.. á lagalegri
hlið niálsins, láta koma til móts við óskir íslendinga
j með þv'í að færa þeim mikið eða jafnvel megiiúð aí
ALÞY9UBLADI9
Tíu ár eru liðin frá bví oð leikritið
var fyrst sýnt í Iðnó.
—-------4--------
20 hafa seif alla
senda miða
vaíið sem jólaleikrit þjóðleikhússins í ár.
'Gullna hliðið ér í hópi vin-* TTTv
sælustu íslenzkra leikrita og '
heíur verið sýht meir en
hundrað hinnu.m ’hér og ertsnd
ís. Alls hefur leikurinn verið
sý'ndur 66 sinpum í. Reykjavík.
Gullna hliðið, hefur verið þýtt
á þrjú erlend. . mát, finnsku,
sænsku og ensku. Árið 1945
var það sýnt í Norská Teatrst í
Ösló undir leikstjórn Lárusar
Pálssonar. Þá 'sýiídi Leikfélag
Peykjavíku'r Gullna • hliðið í
Helsingfors; síðan hefur léik-
ritið verið þýtt á finnsku og
\‘ar leikið fyrír nokkru í tveim
ur borgum þar í Íahdi, Abo og
Helsingfors. í Svíþjóð var
Gullna hliðið flutt i útvarþinu,
og líkaði það svo vei, að eftir
beiðni hliístenda var það flutt
x útvarpiriú í anrláð sinn. Þá
var leikurinn einnig fluttur i
Ediribbrg í Skotlaridi.
Lárus Pálsson annast leik-
stjórn og tjáði hanu fréttamönn
um, að aðalhlutverkin yrðu FrUIHVarp flutt á aljþingi UUl groíðslu á
TUTTUGU umboðsmenn
happdrættis Alþyðuflokksins
hafa selt úpp alla miða, sem
þeini hafa'verið isefidir. Sá tiítt'
úgasti' var Jóhami' Jónsson;
Hríse*y. ■ v -r : ■■ - ■ ••
um
Lagaselning lil viðreisnar

ákipuð sömu' leikéridum og áð
ur, þeim Arndísi Bjömsdóttur
og Brynjólfi Johsnnessyni.
Sjálfur sagðist Lárus leika
djöfulinn. í Gullna hliðinu
verður að þessi sinni ný María
mey, Gerður Hjörléifsdóttir, og
nýr erkiengill, Sigriður Haga-
lín. Þá verða örinur tjöld en
notuð hafa verið við leiksýn-
iíigar hér, og hefur Lárus Ing-,
'óifsson gert þau, eh buníngarn
ir eru gerðir_ af starfsfólki
þjóðleikhússins.
Hljómlistin er eftir dr. Pál
byggingarskuldum leikhússins og auk-
inn hluta þess af skemmtanaskatti.
-------4-------
MENNTAMÁLANEFND neðri deildir ber fram að beiðni
menníamálaráðherra frumvarp til laga um að ríkissjóður taki
að sér greiðslu byggingarskulda þjpðleikhússins og hluti rekstr-
arsjóðs þess af skcmmtanaskattinum verði aukinn úr 25% upp
í 42%. Frumvarpið var til fyrstu umræðu í gær og samþykkt
til annarrar.
Ölium skemmtana skattin-
um skal samkvæmt frumvarp-
inu varið þannig, að auk
ísólfsson og verður hún flutt af I riejrra 42%, sem rekstrarsjóð-
20 manna hjjpmsveit undir
stjórn tónskáldsins.
Aðgöngumiðar verða seldir á
venjulegu verði, þar eð leikur-
inn hefur verið sýndur hér áð-
ur.
HÆTT VI» SHAKESPEARE
LEIKRIT.
Það hafði verið ákveðið, að
leikrit Shakespeares, ,,As you
'Iike it“,- yrði sýnt á annan í jól-
um, en frá því ráði var horfið.
„Það er óforsvaranlegt að frum
sýna leikrit á anrián í jólum“,
sagði Lárus Pálsson, „meðal
aonars vegna þess, að síðasta
æfing verður þá að fara fram
þremur dögum áður en frum-
sýning er haldin, é£ ekki á að
hafa æfingar á aðfangadag og
jóladag, en slíkt yrði óhjá-
kvæmilegt, ef vel á að takast.
enda er það ekki siðUr hjá leik
húsum erlendis að frumsýna
leikrit á annan í jólum. Þá eru
venjulega sýnd leikrit, sem
leikhúsin hafa á takteinum og
sýnd eru ár eftir ár, éins og
tii dæmis _ Vermlendingarnir í
Svíþjóð, Álfhóll í Danmörku
og Jólastjarnan í Noregi".
Eins og áður hefur verið
skýrt frá í fréttum, verður leik
ritið „Anna Kristía“ eftir No-
belsverðlaunahöfundinn O’Neil
sýnt í þjóðleikhúsinu seinna í
vetur.
urinn fær ,skuli 15% renna í
ríkissjóð, unz byggingarskuld-
ir þjóðleikhússins eru greidd-
ar, en áður runnu 32% í bygg-
ing'arsjóð þjóðleikhússins; fé-
lagsheimilasjóður fái 35% og
lestrarfélög til kaupa á kennslu
kvikmyndum 8% eins og áður.
Þá er gert ráð íyrir því í
frumvarpinu, að innheimta
skuli skemmtanaskatt sam-
kvæmt lögunum frá 1927 og
viðaukum við þau með 10%
álagi ,og skuli það renna í rík-
issjóð vegna greiðslu á bygg-
ingarskuldum þjóðleikhússins,
en helmingi af þeim tekjum
megi ráðherra þó verja tíl sym-
fóníuhljómsveitarinnar. Hagn-
áður af viðtækjaverzlun ríkis-
•ins renni og í ríkissjóð árin
1951—1956 til greiðslu á bygg
ingarskuldunum. Heimilt sé,
að ríkissjóður taki innanlands-
lán til greiðslu skuldanna.
í greinargerð fyrir frumvarp
inu segir meðal annars:
„Samkvæmt upplýsingum frá
þjóðleikhúsráði og þjóðleikhús
stjóral, er gert ráð fyrir, að
rekstrarhalli leikhússins verði
a. m. k. 500 þús. kr. á ári, að
fengnum framangreindum tekj
um af skémmtanaskatti og
þrátt fyrir að leikhúsið sjálft
greiðir engan skemmtanaskatt.
Verður því að leita nýrra ráða
til að tryggja rekstur lekihúss-
handritunum að
Fléstir nefndarmennirnir vilja þó gera slíka gjöf því skil-
yrði háða, að íslendingar vi'áurkönni um leið og þeir fá hana,
aft handrþ.amá’.inu sé þar með lokift svo aft frekari kröfur verði
ekki gerðar í því. Enn fremur áð Danir fái Ijósmyndir af þeim
haridritum, sem þéir afhenda; en íslendingar þá einnig af hin-
sem eftir verði í Danmörku.
—-----———— '4. Álit dörisku iiandritaneíndar
innar er álirriikið rit. og’ nefnist
„Betænkning vedrörende de " i
Danmark . beroendp íslandske
hándskrifter 'og ’nuseumsgen-
stande“. Er handritamálið þar
rakið ýtarlegá frá sjóriarmiði
Dana„ hvernig íslenzk.u handrit
in komust til Danmerkur, hvaða
handrit það eru, nver þýðing
þeirra er frá bókmenntalegu og
vísindalegu sjónarmiði og hvað
Danir hafa gert til þess að gefa
handritiri ut. Því riæst eru rákt
ar fyrri kröfur um afhendingu
handrita úr Árnasafni, minnzt
á íslenzka forngripi í söfnum í
Danmörku og éfhendingu
nokkurra þeirra 1930, og aðénd
ingu eru kröfur íslendinga um
afhendingu hinna fornu, ís-
lenzku handrita yfirleitt gerð-
ar að umtalsefni.
Það kemur fram í hinu sam
eiginlega áliti nefndarinnar, að
hún telur ýmsar sanngirnisá-
stæður mæla með því að koma
til móts við óskir ísíendinga í
handritamálinu, enda þótt hún
viðurkenni ekki lagalegan rétt
þeirra til handritanna. Hún fel
ur það eðlilegt, að íslendingar,
sem séu fátækir að förnum minj
um, óski að fá slíka þjóðargripi,
sem handritin séu, afhenta og
flutta heim; en 'hins vegar
ber nokkuð á þeim ótta hjá
nefndinni, að viðurkenning
á lagalegum rétti íslendinga
til handritanna og afhending
þeirra á þeim grundvelli
myndi h'afá í för með óþægi
legar kröfur annarra þjóffa,
ekki hvað sízt Norðmanna,
um afhendingu liandrita og
fomgripa, sem geymdir eru
í Danmorku. Og að minnsta
kosti er nefndin sammála
um, að svo fremi að gengið
sé til móts við óskir íslend
inga í handritamálinu, þá
ætti að gera það með því að
færa þeitn meira eða minna
af handritunum að gjöf.
Hún er og sammálá urn það,
að handritamálinu verði að vera
lokið með þeirri lausn þess, sem
nú verði ákveðin.
ins. Stjórn leikhússins hefur
leitazt við að draga úr gjöld-
um eins og hún telur fært.
Verð aðgöngumiða verður ekki
hækkað frá því, sem nú er. —
Menntamálaráðuneytið telur, að
eigi beri að draga úr þeim kröf
um, sem gerðar eru til þjóð-
leikhússins, og sé því eigi að
svo komnu fært að íækka sýn-
ingum og reyna að draga úr
kostnaði á þann hátt“. . . .
„Byggingarskuldir ieikhússins
nema rúmlega 10,5 milljónum
króna. Þar af eru umsamin lán
kr. 6 057 350 00, vextir af þeim
allt lánstímabilið kr. 1 662 030
00, óumsamdar skuldir 2,7
millj. kr. og áætlaðir ársvextir
af þeim 162 þús. kr.“.
.SáSvandur piltur',
þýdd unglingabók
BOKAUTGAFAN HRONN
hefur gefið út unglingabókina
„Ráðvandur piltur“ eftir
Muncli-Steensgaard í þýðingu
Andrésar Kristjánssonar blaða
manns.
Bókin er 144 blaðsíður að
stærð, prentuð í prentsmiðjunni
Eddu, Munch-Steensgaard er í
sölu víðlesnustu og viðurkennd
ustu rithöfunda Dana, sem fyrir
unglinga skrifa. |
TILLOGUR NEFNDARFOR
MANNSINS OG ÞRIGGJA
ANNARRA.
Lengra nær sámeiginlegt
álit dönsku handritanefndarinn
ar ekki; og einstakir nefndar
Framhald á 7. síðu.
Tveir Einarar,
FÁIR KOMMÚNISTAR hér á
landi hafa verið gífuryrtari í
garð. Marshallaðstoðarinnar
en Einar Olgeirsson; enda er
' það annað hvort, að hann, for-
maður Kommúnistaflokksins,
láti ekki sitt eftir liggja, a'ð
framkvæma ,,línuna“ frá
Moskvu, seméins ög kunnugt
er leggur höfuðáherzlu á bar
áttu gegn Bandaríkjunum og
allri samvinhu við þau, efna-
hagslegri jafnt sem pólitískri,
Márshallaðstóðinni. jafnt sem
Atíantshafsbandalaginu. í
EINAR OLGEIRSSON hefur
og heldur ekki sparað hrak-
yrðin um Marshallaðstoðina
og fordæmingarorðin um þá
hjálp, sem yið höfum fengi-ð
á .vegum . hennar. ;■ Lævís aft-
f erð • Bandarík jaauð valdsinS
hefur þessi hjálp átt að vera-,
að hans dómi, til þess að kúga
okkur og beygja undir im-
períalistískt ■ ok 'þpss; og öllii
sjálfstæði þjóðarinnar höfurp
við -átt að. fyrirgera með þvs
að þiggja hana. ;■ •}
EN EINAR er ekki. aðein.s for-
mað.ur Kommúnistaflokksina
og sem slíkur erindreki Rúss-
lands; hann er líka stjórnar*
meðlimur Faxaverksmiðjunn-
ar hér ásamt ýmsum fínura
mönnum og’ talar þar og
breytir á bak við tjöldin allt
öðru vísi en hann gerir opin-
berlega sem formaður Kom-
múnistaflokksins. Hann skrif-
aði þar til dæmis nýlega, á-
samt öðrum stjórnarmeðlim-
úm verksmiðjunnar, undiB
samning við ríkistjórn íhalds-
ins um Mar-shaHlán til hánda
verksmiðjunni og gat þesa
ekkert í því sambandi, aS
nein hætta stæði af slíku
láni fyrir Faxaverksmiðjunai
hvað þá fyrir þjóðina!
ÞETTA HEFUR EKKI verið á
almannavitorði fyrr en ný-
skeð, að AB skýrðí frá því.
En fróðlegt verður nú a5
vita, hvernig Þjóðviljinn feri
að skýra þessa tvöfeldni Ein-
ars Olgeirssonar, og á hvor*
um Einarnum hinir óbreyttuí
liðsmenn hans taka nú meiral
mark, þegar um Marshallað-
stoðina er að ræða, formanni
Kommúnistaflokksins eða
stjórnarmeðlim Faxaverk-
smiðjunnar!
(Frmh. af 8. síðu.)
ur í fjárhagsnefnd, og bar hún
síðan fram tillögu um að fella
breytingu Gunnars niður. Al-
þýðuflokksménn voru á móti
bæði tillögunni og frumvarpinu
í heild. Tók Haraldur Guð-
mundsson það fram, að Alþýðu
flokkurinn teldi, að óhætt væri
yegna afkomu ríkissjóðs að af-
nema sölúskattinn, enda væri
nægur tími til að athuga nýj-
ar og sanngjarnari tékjuöflun-
arleiðir, þar eð þing héldi á-
fram nokkurn tíma eftir ára-
mót.
Annarri umræðu var að verða
lokið, þegar blaðið fór í prent-
un, og átti að ljúka þriðju um-
ræðu í nótt, og afgreiða málið
aftur til neðri deildar, en hvað
gerir Gunnar Thoroddsen og
órólega deildin í liði íhaldsins
þá? .. ,i