Tíminn - 18.02.1964, Side 13

Sjötugur í dag:
Jón Sörensson
formaður í Húsavík
Einn hinna kunnustu og dug-
mestu eldri formanna í Húsavík
er sjötugur í dag, Jón Sörens-
son í Setbergi. Jón er fæddur
á Máná á Tjörnesi 18. febrúar
1894, sonur hjónanna Sörens Ein
arssonar bónda og selaskyttu á
Máná og Sigurbjargar Friðbjarn
ardóttur. Föður sinn missti Jón,
er hann var sex eða sjö ára, og
ólst upp við þröngan kost með
móður sinni í stórum systkina-
hópi. Jón varð snemma vel að
manni, þróttmikill og áræðinn.
afburðasjómaður og sjálfsagður
til forystu á sjó. Hann fluttist til
Húsavíkur og kvæntist þar 1923
Guðbjörgu Jóhannesdóttur, hinm
ágætustu atgerviskonu. Þau
byggðu sér þar fljótlega myndar-
legt hús, Setberg, og hafa búið
þar síðan.
Jón stundaði jafnan hvers kon
ar sjósókn, varð kappsamur og
fiskinn formaður og ágæt sela-
skytta á þeim árum, sem þær
veiðar voru mjög stundaðar við
Skjálfanda.
Hann tók snemma að sér for-
mennsku á vélbátum, og alkunn-
ur og gifturikur varð þáttur hans
við síldveiðar, aðallega í reknet,
fyrir Húsvíkinga á stórum vél-
bát. Voru þær veiðar að mestu
til beituöflunar og því mikilvæg
unffirstaða fiskveiðanna í Húsa-
vík árum saman. Hér skal sjó-
sóknarsaga Jóns Sörenssonar
ekki rakin, en * það var allra
manna mál, að þar færi saman
óvenjulegt kapp og forsjá, enda
varð aflasæld og önnur gifta
hans meiri en almennt gerist.
En þrátt fyrir mikla sjósókn
á flestum tímum árs, stundaði
Jón nokkurn landbúskap, eins og
margir Húsvíkingar fyrr á árum,
átti kýr og kindur og hafði af
þeim yndi og góðan arð, þótt í
smáum stíl væri.
Þau hjónin eiga sjö börn á lífij
og eru þau þessi:
Jóhann kaupfélagsstjóri á Rauf
arhöfn, kvæntur Þórhildi Krist-
jánsdóttur. Sören, deildarstjóri
hjá SÍS, Reykjavík, kvæntur
Önnu Sigurðardóttur. Ingibjörg,
gift Sigurði Jónssyni bónda í
Sandfellshaga í Öxarfirði. Skúli,
kvæntur Freyju Sigurpálsdóttur.
Kristín Sigurbjörg, gift Krist-
jáni Björnssyni, Húsavík. Hafliði,
kvæntur Guðbjörgu Tryggvadótt-
ur. Sigrún, gift Þórði Péturssyni.
Öll eru börn þeirra hið mesta
myndarfólk.
Heimili þeirra Jóns og Guð-
bjargar í Húsavík hefur ætíð ver
ið á orði haft fyrir sérstakan
myndarbrag, gestrisni og hjálp-
semi, og mun vart hafa hallazt
á með þeim hjónum í því efni.
Eru þeir margir, bæði frændur
og fjarskyldir, sem þar hafa góðs
notið. Vart getur og traustari
borgar^ cða betri. í .allri’ sambúð
við samborgara eða ’í félagsstarfi.
Jón Sörensson hefur ætíð ver-
ið stórhuga maður, og sá stór-
hugur hefur jafnt komið fram í
störfum hans sem hjartahlýju.
Enginn maður er heilli eða hrein^
skiptari í öllum viðbrögðum. í
allri gerð hans er ekkert hálft,
heldur allt heilt og svo stórbrot-
ið, að stundum þótti sumum nóg
um. En enginn hefur-þé-siSgsi.sB
segja, að ekki hafi verið til nokk
urs árangurs að leita til Jóns
Sörenssonar, mætti hann þar Hð
veita, sem honum þótti þðrf á,
og ærið oft mun hann hafa átt
óbeðinn frumkvæði til hjálpar,
þar sem að svarf. Jón er greind
ur vel, ómyrkur í máli og enginn
vafningamaður.
Á seinni árum hefur Jón Sðr-
ensson orðið að draga úr víkinga
ferðum á sjó, enda mun hann
hafa lagt of hart að sér á fyrri
árum. Síðustu ár hefur hann
stundað mjög hrognkelsaveiðar
og sinnt störfum heima, og ekki
mun hann kunna því vel að vera
verklaus lengi.
Þeir munu margir, sem verður
glatt og hlýtt í huga, er þeir
minnast kynna við Jón Sörensson.
Þau kynni hafa engan svikið. Og
hlýjar óskir munu margar verða
sendar hjónunum í Setbergi á
þessu merkisafmæli húsbóndans.
V.
ÍSLANDSMINNI
Ætli það sé ekki hægt að
segia að við höldum þakklætis-
hátíð hér í kvöld? Við erum
sannarlega í þakklætisskuld við
þá sem settu Þjóðræknisfélag-
ið á stofn fyrir 45 árum. Til-
raunir okkar til þess að varð-
veita hinn dýrmæta arf er við
eigwm sem mðjar felands^ hefðu
sannarlega borið minni árangur
ef slíkt félag hefði ekki orðið
til. Ekki má gleyma því heldur,
ihve þýðingarmikið Þjóðræknis-
félagið hefur verið sem sam-
einingarafl. Eg á ekki bara við
þróun síðari ára, þar sem fé-
lagið hefur í vaxandi mæli orð-
ið áhrifamest í tengslum milli
þjóðarbrotsins hér vestra og
íslendinga heima á Fróni. Það
er þakkarvert og þýðingarmik-
ið starf út af fyrir sig. Þjóð-
ræknisfélagið hefur líka stutt
og eflt sameiningu meðal okk-
ar sem Vestur-íslendinga.
Gömul deilumál eru nærri
því gleymd. Eg varð meira var
við þetta, þegar ég fór, núna
um daginn, að skoða handritið
af fyrstu ræðunni sem ég flutti
á Þjóðræknisþingi — á Fróns-
mótinu fyrir nærri því þrjátíu
árum, hér í Winnipeg í febrú-
ar mánuði 1935. Eg talaði þá
um „ísland eins og það kom
mér fyrir sjónir“, úr því ég
hafði í fyrsta skipti á ævinni
heimsótt landið seint að sumri
1934. Þá voru deilur okkar
Vestur-íslendinga það ofarlega
í huga mínum, að ég kom með
þessa klaufeu í ræðunni:
„Það er margt í eðli Islend-
inga, sem vel mætti gleymast.
Ágreiningur, oft æstur og óum-
burðarlyndur, skiptir voru litla
þjóðarbroti í flokka. Heima á
fslandi er æsingin og rifrildið
í pólitíkinni lúalegur ósómi fyr-
ir landið, eins og oft vill verða
hjá okkur þessu megin hafsins.
(Þá var ég ungur og lítt reynd
ur í pólitíkinni!) Við Vestur
íslendingar höfum enga póli-
tík okkar á milli sem hægt er
að rifast um — svo í stað þess
rífumst við um trúmál, um
persónuleika, og — einu sinni
á hverjum þúsund árum — um
heimferðir. Slíkum tilhneiging-
um — ef þær eru í eðlisfari ís-
lendinga — væri gott að
gleyma sem allra fyrst.“
Það má náttúrlega segja að
„það siglir enginn í logni“.
Getur skeð að við þurfum að
rífast — rétt svona mátulega
— að halda fjöri og festu. En
gott er það, að sönnu, að sam-
einast um grundvallaratriðin.
Það gerum við — og það get-
um við framvegis gert — í
Þjóðræknisfélaginu.
Sagt er að góð vísa sé aldrei
of oft kveðin. Ekki má heim-
færa það upp á ræður — en
oft er höggvið í sama far og
margt má endurtaka, til á-
herzlu. Því þá ekki að ljúka
erindinu með einni tilvitnun
í viðbót, í uppáhaldshöfundinn
— í ræðuna sem ég flutti hér
á Frónsmótinu 1935? Hrifning-
in hélzt enn þá af dvöl minni
á íslandi, fyrir þrjátiu árum,
núna að sumri. Svona voru þau
orð, í febrúar 1935:
„Eg flutti erindi í útvarpinu
skömmu áður en ég fór frá
íslandi í september í fyrra. í
því minntist ég á baráttuna hér
hjá okkur vestra að reyna að
halda íslenzkunni við. Þar gat
ég ekki annað en viðurkennt
að málið sjálft deyr nú, ein-
hvern tíma fyrr eða síðar, hjá
okkur. En samt er engin nauð-
syn á því að gefast alveg upp.
Þó að málið í daglegu tali sé
á förum, þarf ekki að fara að
smíða líkkistu þess eða ráðstafa
útförinni alveg strax.“
Sem innskot mætti ég segja
núna, nærri þrjátíu árum
seinna, að Ingibjörg ritstjóri,
skammar mig alltaf fyrir svart
sýni i sambandi við varðveizlu
íslenzkunnar í Vesturheimi —
en við hjónin, sem tölum ís-
lenzku saman daglega oftar en
ensku, verðum að játa það að
erfitt er í stórborg, nú á tím-
um, að láta börn okkar skilja
Anton Valgeir Halldórsson
UM ÞAÐ LEYTI, er ég var að
fara í yfirstandandi ferð, á skipi
því, sem ég er á, fékk ég frétt um,
að Anton Vaigeir Halldórsson
væri látinn. — Mér vannst ekki
timi til að skrifa um hann á þeim
rauma tíma, sem ég hafði yfir að
ráða. Um hann hafa verið skrif-
aðar margar greinar og væri því
kannski óþarfi að fara að bæta
þar við- En ég mun samt skrifa
hér nokkrar línur, það er að
segja örfá kveðjuorð, og er ástæð-
an sú, að enginn sem skrifað hef-
ui um hann, né presturinn sem út-
förina annaðist (en um gegnum
öldur ljósvakans hlustaði ég á út-
fararathöfnina) minntist á eitt atr-
iði, sem hinn látni vann að, en
Anton Valgeir var einn af þeim
mönnum, sem mest unnu að stofn
un Matsveina- og veitingaþjónafé
Jags íslands. Þann 12. febrúar
1927 komu 5 framreiðslumenn og
2 matreiðslumenn til fundar í
Reykjavík, og var umræðuefnið að
siofna verkalýðsfélag fyrir starfs
greinar þessar, og var hinum
látna falið ásamt öðrum manni
(Ólafi Jónssyni, fyrsta formanni
lélagsins) að semja lög fyrir félag
ið, og fleira til undirbúnings þess
ari félagsstofnun, og var endan
iega gengið frá félagsstofóuninni
4 marz sama ár, og var Anton
Valgeir kosinn fyrsti gjaldkeri fé
íagsins. og gegndi hann því starfi
íyrstu 3 árin. — Af þeim 7 mönn
um, er til stofnfundar komu, er
Valgeir sá fimmti, sem kveður
þennan heim, en aðeins tveir eru
nú á lífi, þeir Davíð Þorláksson
og Sæmundur Þórðarson. Þeir sem
á vundan eru farnir eru Ólafur
Jónsson, Kristinn Sigurðsson,
Steingrímur Jóhannesson og Gunn
ar Gunnarsson.
Anton Valgeir skildi vel nauð
syn þess, að st.ofna slíkan félags
skap, og vann hann ötullega að
nenni, eins og fram kemur hér að
L aman, og eftir að ég fór að starfa
tyrir þennan félagsskap, leitaði ég
oft upplýsinga og aðstoðar til
t:ans, og vil ég á þessari stundu
færa honum beztu þakkir.
Þegar félagið var stofnað, vann
Anton Valgeir við matreiðslustövf
5 Hótel Heklu í Revkjavík, síðan
vann hann í eitt ár sem búrmaður
á gömlu Esju, unz hann gerðist
bryti á vinnuhælinu á Litla Hrauni
— en þar mun hann hafa starfað
i 17 ár.
Vegna atvinnu sinnar gat Anton
Valgeir ekki starfað lengi fyrir
stéttarfélagið, en hann hefði sjálf
sagt viljað það, ef unnt hefði ver
ið. En brautryðjenda-starf hans,
ei það mikið, að stéttarfélagar
lians, er þá voru, og við, sem síðar
komum undir merkið. getum ekki
þakkað honum á þann hátt, sem
vert væri. En þessar örfáu línur
eiga að koma i þess stað. Veit ég,
að ég tala í rafni stéttarsamtak
anna, þegar ég færi honum beztu
tveðjur _og þakkir á þessari
stundu. Ég þakka honum kunn
mgsskapinn, sem að vísu var ekki
riáinn, en þó mikill. Eftirlifandi
honu hans, börnum og öðrum ást
vinum færi ég innilegustu samúð
arkveðjur, við fráfall hins mikla
drengskaparmar.ns.
Hvíli hann í friði.
Staddur á Austfjörðum 12. febr.
1964.
Böðvar Steinþórsson.
(Framhald á 9 síðu)
þá nærri alla svo næma fyrir
fegurð ljóða. Til eru undan-
tekningar. Eg man þegar ég
las í Sameiningunni fyrir mörg
um árum ritdóm um nýjasta
Almanak Ólafs Þorgrímssonar.
Ein setning hefur verið mér
minnisstæð: „í almanakinu að
þessu sinni eru, Guði sé lof,
engin ljóðmæli!"
Stefán G. skyldi manna bezt
þessa virkilegu þrá íslendinga
að túlka tilfinningu sína í ljóði,
þegar hann orti á þessa leið
um skáldskap:
Undarleg er íslenzk þjóð!
Allt, sem hefur lifað,
hugsun sína og hag í ljóð
hefur hún sett og skrifað.
Hlustir þú og sé þér sögð
samankveðna bagan,
þér er upp í lófa lögð:
landið, þjóðin, sagan.
©itthvað íslenzkuna, hvað þá
að tala hana.
Jæja, áfram með tilvitnunina
í orð ræðumannsins 1935: „Þeg-
ar ég kvaddi landa okkar í
þessu útvarpserindi, minntist
ég í niðurlaginu á föðurarfinn
sem við tölum ævinlega svo
mikið um, og líka á þau áhrif
sem ferðin hafði haft á mig.
Með leyfi, ykkar öllum þakk-
látur fyrir ánægjulega og
skemmtilega samveru, ætla ég
að ljúka máli mínu í kvöld
með sömu orðunum sem ég
notaði þegar ég lauk erindinu
á fslandi:
„Ef lítið væri varið í þennan
föðurarf, ef það væri bara
þungt og málfræðilega erfitt
mál sem ekkert fylgdi, eða ef
endurminningarnar væru um
ómerkilega sögu og ófrítt land
þá mundi það engan mun gera,
þó að hann gleymdist strax. En
þar sem hinn andlegi arfur okk
ar Vestur fslendinga er eins
dýrmætur eins og hann er, þá
finnst mér það beinlínis skylda
fyrir skynsamt fólk að varð-
veita hann og viðhalda honum.
„Það ér hægt að stunda
margt sjálfum sér til mennt-
unar og fróðleiks. Það er hægt
að víkka sjóndeildarhringinn
og auka þekkinguna á mörgum
sviðum, sjálfum sér til upp-
byggingar og gagns. En þar
sem svo dýrmætar gjafir liggja
alveg fast við fætur manns,
finnst mér það auðveldast og
gagnlegast að snúa sér fyrst að
íslenzka arfinum. Þorsteinn
Erlingsson, skáldið sem elskaði
svo heitt þetta land og gaf
þjóð sinni svo marga fagra
gimsteina í Ijóðum sínum, lét
í ljós nákvæmlega sömu hug-
myndina með ,sinni venjulégri
málsnilld og hjartanlegri til-
finningu, þegar hann orti:
Og samt á auðnan ekkert haf
sem oss er tryggt að beri
í trúrra faðm, en gæfan gaf
og Gunnari aftur sneri.
En þótt mætti af sonum sjá,
hún sekkur ei til grunna,
þú bíður, móðir, manna þá
sem meira þora og unna.
Og mjög af tímans tötrum ber
þín tign í sögn og ljóði,
hver geislinn verður gull á þér,
ef glampar ljós í óði.
Og sittu heil með hópinn þinn
og hnipptu við þeim ungu.
Þeir ættu að hirða um arfinn
sinn
sem erfa þessa tungu.
fátæklingar
Framhald af 7. síðu.
laun en hvitir menn og atvinnu
leysi er helmingi meira meðal
þeirra en hvítra manna. 22%
bandarískra fátæklinga eru
svertingjar, en það er tvöfalt
meira en vera ætti, miðað við
hlutfallstölu þeirra af heildar
íbúafjöldanum. Að tölunni til
er mikill meiri hluti fátækling
anna hvítir menn.
Fátækt er ekki einkennandi
fyrir neitt byggðarlag. Hún er
sjálfsagður hlutur í öllum land
búnaðarhéruðum, einkennir
hinn vonlausa straum, sem
flæðir til borganna og er kol-
grafið mein í sérhverri stór-
borg í landinu.
Spónlagning
Spónlagning
og
veggklæðning
Húsgöcjn oq innréttinqar
Ármúla 20 Símj 32400
TÍMINN, þriðjudaginn 18. febrúar 1964 —
13