Alþýðublaðið - 09.08.1953, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Sunnudaginn 9. ágúst 1953
Aiþfðufiok&’arinn. RitstJóri og ábTrgOatrmx0tsv;
Hannlbai Vaídimarssoii. Meðritstjóri: Helgi Sæmundnon.
Frétta»fjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Loftur Gu0-
mundsísan og Páll Beck. Auglýsingastjóri: Ernma Mðler.
RitgUórnaríímai: 4901 og 4S02. Auglýsingatími: 4906. Ai-
grtlðslusimi: 4900. Alþý ðuprentsmið j an, Hverfisgötu E.
Áskriítarverð kr. 15,00 á mán. I lausasölu kr. 1,00
Gylii Þ. Gíslðson um íslenzk utanríkismál, VI:
Eru radarstöðvar herstöðvar ?
YFIR þvi liefur engin laun-
ung hvílt, að Ramíaríkjamönn
iam væri heimiit nð koma upp
radarstöðvum á þrem stöðum á
landinu.
Hlutverk þessara stöðva á
að vera það að i'ylgjast með
ferðum flugvéla til landsins. Á
friðartímum hefur siíkt eftirlit
auðvitað enga þýðingu, en á ó
friðartímum mundti flestir Is-
lendingar telja, að slík sjáandi
augu út yfir hafið gætu verið
til aukins örj’ggis hér á landi,
en engum íslenzkum hagsmun-
um til tjóns eða miska.
I síðasta stríði komu hernað-
arflugvéíar óvinaþjóða hvað
eftir annað yfir íslands. Stund
um var ekki um þær vitað fyrr
en þær voru svo að segja yfir
höfuðborginni, og naumur tími
gafst til að lóta fóík forða sér í
næsta loftvamabyrgi. Og það,
sem hefur gerzt, getur endur-
tekið sig. Mun leitim á þeim ís-
lendingi, sem ekki hefði talið
æskilegra, að hægt hefði verið
að fylgjast með ferðum þeirra
langt austan úr hafi og aðvara
um aðsteðjandi hættu með góð
um fyrirvara.
Ef til vill hefðtt þó einhverj-
ir ofstækisfyllstu nazistarnir
verið á móti því, að njósnir
bærust af sfíkum fíugvélum,
en margir tugir Islendinga
hefðu bó naumast fyrirfundizt
með slíku innræti.
Eins verður að ætla að þetta
sé nú. Það er varla bugsanlegt.
að nokkrir Islendmgar séu and
vígir því, að hér á íandi séu til
tæki, sem á stríðsíímum geri
mögulegt að sjá íií ferða óvina
flusrvéla og Itoma þanníg í veg
fyrir, að slíkir gestir kornizt
öílum að óvörum jfir íslenzk-
ar byggðir.
Verði slíkir óvinir aldrei á
ferð, sem við skulum vona,
hvaða skaði er þá skeður við
tiíveru þessara öryggistækja?
Rök þelrra manna vorn skilj
anleg, sem sögðu: Ekkert sýnir
betur, að Bandaríkjamemi
sjálfir óttast ekki yfirvofandi
styrjöld — en einmitt það, að
þeir hafa nú í full tvö ár Iátið
undir höfuð leggjast að hefja
byrgingu radarstöðvanna. —
Þeir, sem túíka viWu málið af
lítillí vinsemd í garð Randa-
ríkjamanna sörðu jafnvel sem
srvo: Þarna sjáið bið: Þeir láta
þær framkvæmdir sitja á hak-
arsuin oy bxða, sem helzt gætu
orðið íslenflinynm til aukins
ör.vggis á' stríðstímum.
En nú, berar bygging radar
stöðva er hafin vestur í Aðal-
vík, norður á HeiðarfialJi á
Langanesi og austur á Stokks-
nesi við Homafjörð. eru önnur
.,rök“ á taktcixmm. Og bau eru
vissulega ekki eíns auðskilin og
þan, sem fvrr voni fram færð,
a. m. k. ekki út frá íslenzkum
sjónarmiðum — íslenzkum
hagsmunum.
Nú er bara æot upp: Her-
stöðvar! Herstöðvar! Þrennar
amerískar herstöðvar. Her-
stöðvar fyrir vestan, austan og
norðan. Amerískar herstöðvar
í öllum landshlutum!
Enginn vafi er á þvx, að til-
finninganæmu fólki er ætlað
að skelfast og tryllast við þenn
an ógnarboðskap. Með homnn
,á að útiloka rólega yfirveguit
og skynsamlega íhugun.
En einmitt þess vegna er á-
stæða til að skírskola til dóm-
greindar fólks og spyrja það:
Mundir þú vera andvígur því,
að lýðræðisþjóðir 'Vcsturheims
og Vestur-Evrópu hefðu hér
viðbúnað til varnar, ef til
stríðs kæmi mílli stérveW-
anna, sem nú skipta heiminum
í tvær andstæður. Og í annan
stað: Mundir þú undir slíkum
kringumstæður andvígur því,
að til væru í landinu ratsjár-
tæki til að fylgjast með ferð-
um óvinaflugvéla í nánd við
ísland?
Þetta eru atriði, sem full á-
stæða er til að hugleiða og
ræða bæði manna á meðai og í
blöðum og útvarpi. O'g hví
ekki að gera það?
Radarstöðvar með slxku
langdrægi, sem þessum stöðv-
um er ætlað að hafa, eru mikil
mannvirki, og verða því ekki
byggðar í einu vetfangi. Ekki
getur neinn haldíð þvx fram,
að þær séu árásaríækí eða
morðtæki. Nei, slíkar stöðvar
eru einungis öryggis- og vam-
artækí, sem aðeins hafa sitt
gildi, ef aðrir hefja árás á ls-
land.
Til gæzlu þeirra þarf tæknx-
lega menntaða menn. Og hví
skyldum vér ekki krefjast
þess, að stöðvarma verði gætt
a£ sérmenntuðum í.slendxng-
um, en ekki af eríenáu liði?
Það er miklu þýðingarmeira
átriði og viturlegri afstaða en
i óp og upphrópanir móti radar-
stöðvunum sjálfum. — Exnnig
verður að kref jast þess, að ís-
lenzk stjómarvöld sjái m það
frá byrjun, að ekki sé traðkað
á rétti íslenzkra manna, eigna-
rán frarnið og verðmætum
spillt á þeim stöðum, sem
stöðvunum hafa vcrið valdir.
En þvf miður hefur þetta vilj-
að við brenna, a. m. k. í Aðal-
vOt, og er það enn ein söxmun
þess, að núverandi stjóm hef-
ur annaðhvorí ekki hugsun á
eða djörfung til að gæta ís-
lenzkra Iiagsmuna gagnvart
Bandaríkjamönnum. Það er
sorgarsaga, sem sífellt endur-
tekur sig.
En kjami þessa máls er sá,
hvort íslendingar eigi að beita
sér móti radarstoðvunum sjálf
um, af því að þær séu viður-
sívggilegar amerískar herstöðv
ar, eða þyort þeir eigi að líta á
þær sem öryggis- ©g vamar-
tæki, og leggja höfuðáherziu á
að íslenzkir mena verði sér-
menntaðir til gæzlu þeirra og
taki þannig að sér þá varð-
stöðu, sem þama verfcr að
halda uppi, þegar siöðvarixar
taka til starfa.
r
VITUR maður sagði fyrir
nokkrum árum, að sjálfstæðis
barátta smáþjóðar væri ævar
andi. Það er rétt, en á raunar
ekki við um smáþjóðir einar,
eins og málum er komið í heim
inum. Um hugtakið sjálfstæði
á við hið sama og mörg önnur
■grundvallarhugtök í stjórn-
um og félagsmálum, að merkál
um og félagsmálum, ekki
síður en siðfræði og trú-
málum. að merking þess
er- afstæð, háð kringum-
stæðum og öðrum hugmynd-
um, líkt og hugtökm frelsi og
lýðræði.
Flestir munu vera um það
sammála,. að helzta marikmið ut
anríkisstefnu þjóðar, sem vill
vera sjálfstæð. hlýtur að vera
að tryggja henni sjálfstæði.
Slíkt sjálfstæði kunna þjóðir
hins vegar að vilja tryggja sér
af nokkuð ólíkum ástæðum.
Sumar hafa barizt fyrir sjálf
stæði til að komast undan kúg
un og arðráni af hálfu annarra
þjóða. Stundum hefur það ver
ið aðalatrioi að geta setið ein
að auðlindum lands síns og
bætt þannig kjör sín. Enn aðr
það. Afleiðingarnar fyrir
stjórnmálasjálfstæðið hlutu þó'
að vera augljósar. Þjóð, sem
getur ekki lifað í landi sínu
án'viðskipta við aðra þjóð eða
þjóðir, kann að teija það skyn
samlegt og jafnvel neyðast til
að hegða sér öðruvísi en hún
mundi gera, ef hún ættí líf sitt
eikki undir skiptum við aðra.
NÝJAR HUGMYNDIR
UM SJÁLFSTÆÐI
Ég ætla hér ekki að ræða
það, hvernig þessi mál horfa
við frá sjónarhól stórþjóðá.
En miðað við núverandi kring
umstæður virðist mér það sjálf
stæði, sem smáþjóðir hljóti að
keppa að, vera í'ólgið í því, að
þær hafi fullkomin skilyrði til
bess að varðveita þjóðerni sitt
og njóta menningar sinnar, að
þær geti ráðið sjálfar hagný-t-
ingxx allra auðlinda sinna og
tékið sjálfar allar ókvarðanir
sjólfstæðis, sem nefna mætti- um skiptingu þeirra gæ'ða, sem
hernaðarsjálfstæði. Fyrr á öld^Iaiid þein-a og starf gefur af
um taldi sig sú þjóð ein sjálf ] sér, og ,að þær cigi þess kost að
stæða, sem trey.sti sér til þess hafa sjálfstæð áhrif á fram,-
að verjast árás nágranna. Þeg- , vindu heimsmála innan lýðb
HERNAÐARSJALFSTÆÐI
Nokkuð svipaða sögu er að
segja um þann þátt h;ns algera
ar veldí eins ríkis vairð svo ræðissinnaðra alþjóðasamtaka
mikið, að önnur töldu sig og efla þar þær hugsjónir, sem
knúða til bandalags til þess að þær aðhyllast. Smáþjóðir geía
geta staðið því að sporði. var ekki nú á tímum öðlazt þess
hernaðarlegt sjálfstæði hinnar konar sjálfstæði, sem gerði
síðar nefndu í raim veru úr þeim kleift að búa algjörlega
sögunni eða a.m.k. skert. Nú að sínu í viðskiptatilliti, og
á tímum er augljóst, • að eng- þær geta ekki trevst örýggi
in þjóð er sjálfstæð í hernaðar sitt svo, að þær yrðu ekki á
legu tilliti. Jafnvel Bandarík- valdi eins eða fleiri stórvelda,
in og Sovétríkin gætu ekki stað ef þeim byði svo við að horfa.
izt árásir og haldið velli, ef. Afleiðing þessa er sú, að þær
öll nágrannaríki þeirra sam-! verða að taka tillit til fleiri
ar þjóðir hafa háð sjálfstæðis. „ „ ,
baráttu sína til bess fyrst og, einuðust gegn þeim. Önnur hagsmuna en sjalfra sín eða e.
fremst að varðveita þjóðerni | stórveldi svo sem Bretland og'^ t. v. öllu heldur að þær verða
og sjólfstæða menningu, jafn Fra-kkland .hefðu enga von til a5 telja hagsmuni armarra
vel þótt augljóst værir að það þess að geta staðizt árás ann-|sumpart hagsmuni sjálfra sírx,
tilliti. Oft og einatt hafa og
allir þessir þættir blandazt
saman, allar þessar ástæður leg
ið til sjálfstæðisbaráttunnar.
HEÐ „ALGERA“ SJÁLF-
STÆÐI.
En hver svo sem undirrót
baráttunnar er, verður hun
jafnan að hafa eitthvert skýrt i sjáfstæði, sem keppa ber
.. . 1 r—é o -r*t r.-il rwp-.
Alþýðublaðinu
kos.taði fórnir í sfnahagslegu ars hvors aðalstórveldanna, | bæfti í viftskiptatilliti og hera
hvað þá smærri ríki. Og það er aðartilliti. í þessu er fólgm
orðið algengt. að ríki, sem þó.nokkur skerðing á hinu algera
telja sig sjálfstæð, hafi erlendar' sjálfstæði, þ. e. óskoruðumi
herbækistöðvar innan vébanda ’. rétti þjóðar til þess að taka
fánna. og á það t. d. bæði við hverja þá ákvörðun um mál
um Bretlahd og Frakkland, auk sín. sem hún telur samrýmast
márgra annarra rikja. eigin vilja og hagsmunum. En
TT -t j. ___þessi takniörkun á ekki ac£
Hvemig ber undir sliikimi f _ _ . . , „ _ .
kringumstæðum að skilgreina þurfa aS.vfra melri og
ves-a mexrx en su, sem Iyöræ«
issinnar hafa verið samauála
nm að gera á frelsi manna. eirx
mitt til þess að tryggja, að
sannra kosta Jxess verði notið.
SEBGÆÐI OG SJÁLFSTÆÐI
Vegna þessara staðreynda
verða hrein siðgæðissjónarmið
ríkari þáttur í alþjóðamólum
en ella. Þær siðgæðishugmynd
ir, sem ráðandi eru í alþjóða.-
málum, geta haft úrslita þýð-
ingu fyrir það, hversu raim
hæft sjálfstæði smáþjóða verð
ur. Ef stórveldi telja- sér það
samboðið að beita smáþjóð kúg
un, þótt á bak við tjöldin sé,
í skjóli valds síns og styrks,
þá kann raunverulegt sjálf-
stæði þeirra að vt-ra nafnið
tóant, þótt öll ytri form algers
sjálfstæðis séu fyrir hendi.
Barátta fyrir sjólfstæði smá-
þjóða er því nú ekki hvað sízt
fólgin í baráttu fyrir bættu
siðgæði í samskiptum þjóða, á
sama hátt og baráita fyrir lýð
ræði hefur verið baráíta fyrír
mannréttindum og mannhelgi.
Smásíki í Evrópu a. m. k.
hafa á undanförnum áratug-
um miðað utahríkisstefnu sína
við það að tryggja sér þess kon
ar sjáifstæði, sem ég hefi nú
lýst, þótt menn hafi, eihs og
að líkum lætur, greint nokkuð
á um leiðir til þess og í raim
og veru farið til þess ólíkar
leiðir, og með nokkuð misjöfn
um árangri.
Næsta grein heitir: Herearn,
arstefnan.
markmið. Menn verða jafnan
að gera sér þess Ijósa grein,
hvað sjáltfstæði er, að hvers
konar sjálfstæði verið er að
keppa. Róttækasti skilmngur-
inn á sjálfstæfti er sá, aft sú
þjóft sé sjólfstæð, sem geti und
ir öllum kringumstæðum hafzt
það að í landi sínu, sem henni
býður við að horfa. í þessu
fel'st. ökki aðeins það, að hún
sé algerlega óháð öllum öðrum
þjóðum í viðskiptatilliti, faeld
ur einnig, að engin önnur þjóð
hafi skilyrði til þess að svíptá
hana yfirráðum yfir landi sínú
og leggja það undir sig. Segja
má, að iiokkur ríki hafi um
stutt skeið í veraldarsögunni
verið sjálfstæð í bessum skim
ingi. En hitt er augljóst, að
varla nokkurt ríki verður í dag
fal.ið sjálfstætt í þessari merk-
ingu orðsins, og fara þó Banda
ríkin og Sovétríkln næst því.
EFNAHAGSSJÁLFSTÆÐI
Það var lengi vel talið sam
tvirmað sjáltfstæði ríkis að vera
öðrum ríkjum óháð frá við-
skiptasjónarmiði, að njóta
efnahagssjánfstæftis. Það- avr
eðlilegt, þegar þess var gætt,
hversu oft viðskiptatengsl
voru notuð til -þess að knýta
stjórnmólatengsl, og hversu oft
undirokun í stjórnmálum og
manningarmólum sigldi í kjöl-
far undirokunar í eínahag-smál
um. Framþróun í framleiðslu-
o.g samigöngutaakni varð þess
hins vegar valdandi, að efna
hagslegt sjálfstæði varð dýru
verðí keypt. Þjóðirnar gátu
bætt kjör sín stór-kostlega með
því að fórna þessari tegund
• sjálfstæðis, og flestar gerðu
það, og eiga stórveldi og sma-
riki að keppa að sams konar
sjálfstæði?
SJÁLFSTÆÐI OG FRELSI
.Augljóst er, að markmiðið
getur ekki verið hið algera
sjólfstæði, eins og því var lýst
hér að fraiman. Það væri óskyn
samlegt fyrir stórxældin að
ktppa að slíku sjálfstæði og hin
smærri riki gætu aldrei gert
sér von um að öðlast það ,eins
og. tækni allri er nú komið..
Það væri álílta óskyusamlegt
aS berjast fyrir slíku algeru
sjálfstæftí og aft berjast fyrir
aígeru frelsi innan þjóðfélags.
Eirts og skerftiug frelsis irnan
ákveftinna takmarka er rétt-
mæt ©g nauSsynleg til þess aft
tryggja heilbrigða samféíags-
háttu, er skyxisamlegt aft tak-
txiarka hift algera sjálfsíæðx
einnxitt til þess aft rtá þeim
markmiðum, sem sjálfstæftis-
baráttu getur veríð ætlað að ná.
Spurningin er, eins og þegar
um verndun frelsisins er að
ræða, hvar dra-ga á mörkin.
Það getur verið nauðsynlegt að
skerða algert frelsi að ein-
hverj.u leyti til þess að öðlast
þau verðmæti, sem frelsi veit
ir. Og það getur værið nauð
synlegt að skerða algert sjálf
stæði að einjhverju leyti til
þess að öðlast þau verðmæti,
sem sjálifstæði veitir. Verð-
mæti frelsisins verða að sjálf
sögðu ekki tryggð með því að
svipta menn öllu frelsi, og vero
mæti sjálfstæðis ekki með þvú
að afsala öllu sjálfstæ® Vand
ínn er hér fólginn í að finna
þann gullna meðalveg, sem
tfyggir öruggasta farsæld.