Alþýðublaðið - 09.08.1953, Blaðsíða 7

Sunnudaginn 9. ágúsí 1953
ALÞYÐUBLAÐIÐ
*
Framhald aí 5 síðu,
auði klaustra og kirkju, En
auðvitað vildi hið útlenda ver-
aldarvald koma í veg fyrir
slíka menningu og íorsjá hins
íslenzká biskups og það tókst
með aðstoð óblíðra örlaga öld-
um saman.
Og enn á myrkurtímum ís-
lenzkrar sögu var það kirkjan
og pre.star hennar, sem .lögðu
að glæðum fræðilegrar snilld-
ar, þrátt fyrir fávizku, fjar-
stæður og þröngsýni galdratrú
ar og djöflahræðsiu, sem hvað
eftir annað gagntók hinn lif-
andi. anda kristins dóms. Þá
ómuðu hljóðlátar heiðar raddir
úr rökkurtómi fátæku, af-
skekktu prestsetránna.
Víst ávallt þeim vana halt
vinna lesa, iðja,
eö umfram allt þú ætíð skalt
elska Guð o.g biðja.
Og prestar voru vökumenn
oft undraskyggnir til að finna
gáfuð börn og greiða þeim veg
til frama og hags fyrir þjóð-
heiður og þjóðfrelsi. Og flest
prestsetrin voru skóiar í smá-
um eða stórum stíl og sum eru
það enn. Og kennslan þar var
ekkert hismi og hjóm. Hún
náði bæði að verka á hönd og
hug og hjarta, svo áhrif þau
entust mörgum ævilangt og
urðu sáð-frelsisþrár til ókom-
inna alda og síðari kynslóða.
Heimakennsla og bókara-
mennt, kyöldvökunám og guð-
ræknisiðkanir varðveittu hinn
heiga loga sannleiks og þekk-i.
ingar undir vökulum augum
löngu gleymdra sveitapresta,
sem nútíðin þykist hafa ráð á
að lítilsvirða bæði 1 ræðu og
riti. Og sjálfsagt var þekking
þeirra lítil á mælikvarða vis-
inda á atómöld, en hjartahit-
inn og samvizkusemin, bolið
og trúmennskan verða ekki
mæld né vegin á nein tæki
enn. þrátt fyrir aliar uppgötv-
anir.
Og fyrsti barnaskóli eða al-
þýðuskóli, sem lifði langa ævi
á íslandi, barnaskóli Evrar-
bafeka, var stofnaður fvrir
frumkvæði prestsins sr. Páls
Ingim. í Gaulverjabæ, þótt aðr
ir tækju þar við stjórn af
rausn og skörungsskap. Og
prestur var það, sveitaprestur
austán úr Arnessýslu. sem
varð fyrsti kennaraskólastjóri
á íslandi. Og munu fáir betur
en hann, spekingurinn pg.göf-
ugmennið sr. Magnús Hslga-
son, hafa kunnað að drykkia
nemendur sína af ódáinslind-
unum tveim, kristinni kær-
leikskenningu og qanníslenzkri
sneki. Meðan áhrif hans lifa í
skóla, mun bar margt blessast
vel, en vei þeim, sem gleymir
því, sem hann kenndi, Enn býr
æskan að sama anda í Kennara
skólanum . undir stjórn guð-
fræðingsins og íslenzkukenn-
arans Freysteins Gunnarsson-
ar.
En samt batfa áhrif kirkiunn
ar og kristindómsíns þorrið í
' íslenzkum skólum síðustu ára-
j tugi', og hafa ráðamenn ekki
’ bótzt þurfa á Merkaráðum að
halda. Samt gekkst Fres+afél.
íslands með forgöngu sr. Ásm.
Guðm. próf. fvrír því að samin
var kennslubók í kristnum
fræðum, sem lærð skvldi í
gagnfræðaskólum, off átti hún
að taka við af biblíusögum
barnaskólanna og duga til
gagnfræðanrófs. En bar hafa
orðjð undarleg mistök, því að
bók- þessi er annaðhvort ekki-
lesin, eða hún er tekin til náms
þegar . eftir barnapróf, en þar
er hún allt of þung'. Enda mið-
uð við þroskaða nemendur,
sem hafa lokið hinum sögulega
undirbúningi í kristnum fræð-
um og þurfa svo að kynnast
snilld og speki ritningarinnar
bókmenntalega og siðfræði-
lega. Sem sagt þrátt fyrir hið
mikla skólanám ísl. æsku hafa
tvær meginuppsprettur ís-
lenzkrar menningar, bókmennt
ir þjóðarinnar fornar og nýjar
og kristin fræði, verði sett hjá
með ýmis konar mistökum. Og
einkum hefur kirkjunni verið
bægt frá beinum afskiptum af
námsskrá skólanna. En nú er
nýlega skipuð nefnd til að at-
huga um breytingar til bóta á
skipulagi íslenzkra skúla. Og
vildi ég gjörast svo djarfur
bæði fyrir hönd fjölda for-
eldra og sem prestur og sömul.
starfandi kennari í tvo ára-
tugi, að beina tilmælum til
nefndar þessarar, að hún taki
fullt tillit til kristindómsfræðsl
unnar í skólakerfinu allt til
gagnfræðaprófs. Það er óhætt
að. fullyrða, að flestir hugsandi
foreldrar og siðmenning allrar
bjóðarinnar krefst þess, að allt
sé gert, sem hugsanlegt er til
að styrkja skapgerð og siðferði
legt viðnám ungs íólks ; gegn
niðurrifsöf'lum hraðans og tízk
unnar. En ekkert er til, sem
jafnast þar við áhrif kristinna
fræða og íslenzkrar tungu í
búningi skálda og spámanna.
Og ég vil ganga svo langt að
fullyrða, að foreldrar krefjist
þess af ráðandi mönnum, að
þeir veiti þessum tveim meg-
inþáttum. þjóðmenningar virðu
legt rúm og tíma í skólastörÞ
um og námskrám. Og prestar
og biskup ættu að hafa fullan
tillögurétt og ráðgjafarvald í
þeim málum. Einmitt þarna
verða skólarnir að taka við í
svo mörgu, sem heimijin geta
hvorki né gera framar. Ofur-
lítil stund á hverjam margni,
sem kalla mætti morgunroðann
á skólaganginum, þar sem
börnin verja þó ekki væri
nema þrem mínútum til að
syngja sálmvers eða hluta á lít
ið ljóð eða örstutta bæn. Stutt
ar samkomur í skóla síðdegis
á laugardags eða sunnudagöár-
degi. Skipulagsbundin fræðsla
.sem stigþyngist frá barnabæn
og stuttri sögu til útskýrðra
kafla úr helgum fræðum alla
leið frá átta ára aldri til gagn
fræðaprófs. Skóiah.eimsóknir
presta, kristilegar kvikmynda-
sýningar, söngsamkomur með
hljóðfæraleik og einsöng, sýn-
ingar og kirkjugöngur heilla
skóla eða bekkjadeilda, allt
þetta og miklu fleira er starf
og líf, sem nýskipun íslenzkra
skóla verður að gera ráð fyrir
til samstarfs við kristindóm-
inn, ef hér á að geta orðið gró-
andi þjóðlíf með þverrandi tár.
Hygg ég fátt. sem hugsandi
foreldrar bæði í höfuðborg
landsins og utan hennar óska
fremur af skólanna hálfu en
örugg og ákveðin kristindóms-
áhrif. Enda er það engin úrelt
prestaspeki, heldur lifandi
vizka og sönn sálarvísindi, að
ekkert mun fremur hamla gegn
upplausn og tækifæris-
mennsku, vinnusvikum, eitur-
nautnum og viðskiptasvindli
og' erlendri skrílmennsku en
ti’iúmennskugenningar krist-
inna fræða. Og sú ábyrgðartil-
finning, mannást og guðsást,
sem hugsjónir h.eitrar og
bjartrar Kriststrúar veita
hverju unglingshjarta, sem
eignast slíka gersemi, er bezta
veganestið hvað sem mæta
kann. Þess vegna gerum við,
íslenzkir foreldrar, þá kröfu,
að þarna sé allt gert, sem unnt
er til úrbóta. Og hver sú stjórn
og hver sú nefnd, sem þessu
gleymir, getur ekki notið
trausts hinna beztu þegna
landsins, enda byggir hún á
sandi augnabliksviðhorfa. Og
ég ber það traust t:l íslenzkrar
alþýðu, að hún sætti sig ekki.
við þá leiðsögn, sem gleymir
Erisin ffisffir
íra Hverfisgöíu 6 að Vitatorgi.
Vanti yður bíl, þá hringið í síma
1508.
BIFRÖST
við Vitatorg. Sími 1508.
Undirkjólar 20 teg., verð í
kr. 49,00
Buxur, 10 teg., verð frá
kr, 9,00
Náfikjálar, lífsfykki og brjósfahaldarar
í miklu úrvali.
Guði og markmiði hins góða,
fagra og fullkomna í skólaskip
un og skóiastörfum. Reynsla
þjóðarinnar öldum saman vitn
ar, að slíkt takmark varð heilla
drýgst til árangurs og vaxtar í
sérhverri námsgrein.
Ég minntist áðan á morgun-
roðann í skólaganginum, en ég
vil að lokum benda á, hve
geislar guðstrúar, efldir við
frjálshyggjú og speki íslenzkr
ar tungu, geta Ijómað inn í
hvaða kennslustund sem er.
Hvernig þeir geta vakið til
samúðar og skilnings með lít-
ilmagna og málleysingja í nátt
úrufræði, til friðar og sam-
starfs meðal þjóða í landa-
fræði, til framsýni og föður-
landsástar í sögu, til vand-
virkni og fagurskyggni í skrift
og til trúmennsku og dugnaðar
í verknámi, svo að eitthvað sé
nefnt áf öllum þeim sviðum,
þar sem hver dagur skólastarfs
gefur tilefni til vaxtar og við-
leitni. En fyrst og síðast er það
siðspeki og háttvísi, sem efla
þarf og efla skal við arin krist
innar kirkju eftir hugkvæmni
cg getu hvers kennara, með
söng og sögu og bæn hinna
helgu fræða.
Og að lckum óska ég ís-
lenzkri skólaæsku frelsis og
fullkomnunar, friðar og feg-
urðar undir ilmandi greinum
hins glitrandi lífmeiðs, hins
breiða baðms kristinnar kirkju,
sem skilji hin ungu hjörtu,
þrár þeirra og vonir af djúpum
sefa. Sá meiður hefur verið fs
lendingum allt í senn, fegurð.
skjól og frami, undir honum'
verður bjóðin að byggja fram-
tíð skólaæsku sinnar, ef vel á
að fara. Lifið heil.
Viðíal við dr. Mm
Framhald af 8. síðu.
vera mjög sterk. Telja þau um
6 milljónir meðlima. Segir
hann verkamenn nú njóta
sömu lífskjara og fyrir stríð,
en hins vegar munu opinberir
staþfsmenn og miðstéttirnar
enn ekki hafa náð því. Verka-i
lýðsfélögin hafa verið mjög
hófscm í launakröfum, aðal-
lega vegna velheppnaðra til-
rauna undanfarið til að lækka
vöruverð.
VERKAMENN í STJÓRN
ALLRA IÐNFYRIRTÆKJA
Jafnaðarmannaflokkurinn
og verkalýðsfélögin gerðu
strax eftir stríðið kröfu til
þess, að helmingur stjórna
hlutafélaga yrði skipaður
verkamönnum, á þeim grund
velli, að vinna og fjármagn
hefðu sama rétt. Þetta fékkst
ekki í gegn, en leitt var í lög,
að verkamenn skyldu hafa
sæti í stjórnum allra liluta-
félaga í vissu hlutfalli við
verkamannafjölda og fjár-
magnsupphæð fyrirtækisins.
MarkaHy rinn
Hafnarstræti 11.
HAGSTÆÐ FJARMAL
Vestur-Þýzkaland leyfir nú
frjálsan innflutning á 90%
vara frá löndum í greiðslu-
bandalagi Evrópu, en 10% eru
heft til þess að vernda land-
búnaðinn. Er svo komið, að
Vestur-Þjóðverjar eiga mikið
inni hjá greiðslubandalaginu.
Einnig eiga þeir mikið inni hjá
vöruskiptalöndunum, enda er
verðlag þar yfirleítt svo hátt,
að erfitt er að kaupa þaðan.
Hins vegar eiga þeir í erfiðleik
um með útflutning til dollara-
svæðisins. eins og fleiri. Gull-
forði Vestur-Þýzkalands er um
900 milljónir marka auk 5
milljarða marka í erlendum
gjaldeyri.
SÉRSTÖK SKRIFSTOFA
Blaðamaður spurði nú dr.
Kalus um verzlunarviðskipti
Austur- og Vestur-Þýzkalands.
Kvað hann * stjórnirnar ekki
viðurkenna hvora aðra. Færu
þau litlu viðskipti, er ættu sér
stað milli landanna, gegnum
sérstaka verzlunarskrifstofu,
sem óháð væri yfirvöldunum.
MISMUNANDI
LÍFSSKILYRÐI
Lífsskilyrði ‘ manna í Vestur
Þýzkalandi kvað dr. Kalus
vera miklu betri en austan
tjalds, og endúrbyggingu langt
um lengra köinið. Búið er að
ryðja rústir, byggja opinberar
byggingar og minnisvarð^ og
reisa þungaiðnaðinn við í
Austur-Þýzkalándi, en hins
vegar er neyZluvöru-iðnaður-
inn í kaldakoli. Kvað hann ein
mitt liggja mikla hættu fyrir
einingu Þjóðvérja í því, hve
mikill munur, væri á fram-
leiðslu neyzluvára í iöndunum.
AUSTURHÉRÚÐIN
Þá spurði blaðamáður um,
hvort Þjóðverjar mundu nokk
urn tíma geta sætt sig við
missi beirra héaða. er Pólverj-i
ar, Tékkar og Rússar lögðu
undir sig í austurhluta lanús-
ins eftir stríðið. Kvað dr. Kal-
us Vestur-Þjóðveria ekki geta
skilið, að hægt væri að blanda
svo sarnan pólitísku og náttúru
réttarlegu vándamáli, sem
þarna væri gert. Kvað hann
skiljanlegt, áð vegna alda-
langra deilna væri endurskipu
langing nauðsynleg, en hiris
vegar væri það óskiljanlegt frá
náttúruréttarlegu sjónarmiði,
að hægt væri að rífa milljónir
manna upp með róturn og
flytia þá með 'valdi til annarra
landsvæða. Kvað hann Þjóð-
verja ekki viðurkenna Pots-
damsambykktina og mundu
þeir aldrei sambykkja bessa
ráðstöfun, enda væri pólitísk-
ur réttur beirra í þessum hér-
uðum miklu sterkari en Pól-
verja, helgaður af aldalangri
búsetu.
FANGARNIR f RÚSSLANDI
Rússar neita alltaf opinber-
lega, að nokkrir þýzkir fangar
séu í Rússlandi, en samt fær
fólk unnvörpum bréf frá ætt-
ingjum, sem eru í haldi þar.
Einnig hafa sjúkir menn, sem
sendir eru heim til Þýzkalands,
sagt frá fangabúðum þýzkra
fanga, sem enn starfa í Rúss-
landi. Kvað dr. Kalus þetta, á-
samt reynslu þeirra, sem voru
fangar og hermenn í Rússlandi,
mundu koma í veg fyrir, að
kommúnistar yrðu nokkurn
tíma sterkir í Þýzkalandi, enda
eru þeir mjög fáliðaðir þar.
VAR SJÁLFUR FANGI
Dr. Kalus var fimm ár í
Rússlandi, fvrst sein hermaður
og svo stríðsfangi frá 1945—
1948. Hið helzta, sem hann
minnist frá þeim tíma, er
hungrið. Var hann látinn
vinna í verksmiðju meðan
hann var fangi. Sagði hann
Rússa í sjálfu sér vera góðlynt
fólk en óútreiknanlegt. Helzta
eiginleika þeirra telur hann
nægjusemi og hæíileika til að
laga sig eftir aðstæðum. Er
blaðamaður spurði hann um
lí'fskjör í Rússlandi, kvað hann
þau engan samanburð standast
við lífsskilyrði á Norðurlönd-
um.
KOSNINGARNAR
Er blaðamaður spurði hann
um kosningarnar, er standa
fyrir dyrum í .Vestur-Þýzka-
landi, kvaðst dr. Kalus álíta,
að um litlar breytingar yrði að
ræða milli ‘hægri og vinstri
flokkanna í heild, en innan
stjórnarflokkanna gætu þó
valdahlutföllin breytzt.