Tíminn - 02.10.1964, Side 14

ÉG VAR CICERO

EFTIR ELYESA BAZNA
kðld strauk Aika hönd mína og
brosti.
Ótti og skelfing breiddist nú út
meðal bankamanna, kaupsýslu-
manna, og opinberra starfsmanna
í Istanbui. Falsaðir brezkir pen-
ingaseðlar voru í umferð í borg-
inni, og slík var skelfingin, að
kaupsýslumenn, sem vanir voru
að greiða með pundaseðlum, fóru
að láta rannsaka þá þar í sviss-
að athuga hvort þeir væru ósvikn
ir.
Kaupmaðurinn Avadis fékk
greidda stóra upphæð í sterlings-
pundum, og grciðandinn var kaup
maðurinn Ismail Karaali. Vinur
Avadis, Burhan að nafni, sem var
að fara í kaupsýsluferð til Sviss,
tók nokkuð af seðlunum með sér
samkvæmt beiðni Avadis, til þess
að láta rannsaka þá þar í svess-
neskum banka. Enn einu sínni
voru seðlarnir rannsakaðir af ýtr-
ustu nákvæmni, til þess að komast
að raun um, hvort þeir
væru sviknir, og til öryggis voru
þeir sendir til Englandsbanka.
Þetta var sama rannsóknin og
gerð hafði verið á seðlunum, þeg-
ar Þjóðverjar fóru fyrst af stað
með þá á stríðsárunum.
En í þetta sinn varð niðurstað
an öll önnur. Tilkynnt var, að
seðlarnir væru falsaðir.
Þegar Burhan kom aftur til
Tyrklands var hann tekinn fastur.
Hann gaf lögreglunni upp nafnið
á Avadis, sem einnig var hand-
tekinn og Avadis gaf upp nafn
Ismail Karaali, sem greitt hafði
með þessum fölsuðu peningum.
Karaali kom fyrir rannsóknar-
dómarann. Hann, Avadis og Bur-
han voru sakaðir um að hafa
komið fölsuðum peningum í um-
ferð.
— Hvaðan fenguð þér þessa
peninga?
Ismail Karaali áttí ekki í nein-
um erfiðleikum með að skýra frá
því. Hann kom með viðskiptabæk
ur sínar og sýndi dómaranum
þær. Þar mátti sjá samband hans
við byggingu Celik Palace, sem
hafin var í Bursa með fjárhags-
aðstoð frá stjórninni.
— Svo þér haldið því fram, að
þér hafið fengið þessa fölsuðu pen
inga frá fyrirtæki, sem hefur
stuðníng stjórnarinnar?
Rannsóknardómarinn fann að
hætta var á að hneyksli væri á
ferðinni. Stærsta hótelið í bezta
baðstað Tyrklands, framtíðarstolt
tyrkneska ferðamannastarfsins,
fyrirtæki, sem ríkið sjálft átti
hlutabréf f, var rekið fyrir falsaða
peninga? Þessi hugmynd kom svit
anum út á enni stjómarstarfs-
mannanna.
Ég bjó í íbúð í hóteli í Bursa.
Kvöldið, sem öllu var lokið sat
ég með tveimur arkitektum og var
að ræða útlit framhliðarinnar á
Celik Palace. Fyrsta hæðin átti
að vera úr rauðum sandsteini, en
fjórar hæðirnar þar fyrir ofan
áttu að vera grágrænar.
Það var kallað á mig í símann.
Síminn var rétt við gluggann.
Þegar ég leit út gat ég séð, hvað
i verið var að byggja hótelið. Þeir
voru þegar byrjaðir á hinum
stóra borðsal á fyrstu hæðinní.
Ég tók upp heyrnartólið, og
heyrði æsta rödd félaga míns.
Hann sagði, að lögreglan hefði
verið hjá honum, og allt væri orð
ið vitlaust í Istanbul. Ég hélt að
ég hefði ekki heyrt rétt hvað
hann sagði, og bað hann að endur
taka það sem hann var að enda
við að segja.
Hann sagði, að peningar fyrir-
tækisins hefðu verið teknir fjár-
námí.
Það hringsnerist allt í huga mér
og heilinn neitaði að taka á móti
þessum eyðileggjandi upplýsing-
um.
— Varst það þú, sem greiddir
Ismail Karaali í brezkum seðl-
um? Varst það þú?
— Auðvitað, ég skil þetta ekki.
— Seðlarnir voru falsaðir.
Röddin hinum megin á línunni
varð slitrótt. Ég gat ekki lengur
skilið það sem sagt var, og lagði
heyrnartólið á. Aika fann mig
liggjandi þarna klukkustund síð-
ar. Arkitektarnir höfðu sagt
henni, að ég hefði allt í einu misst
stjórn á mér og hnigið níður. Þeir
vissu ekki hvers vegna, ég hafði
bara dottið og talað svo eintóma
vitleysu.
Aika spurði mig spurninga á
kaldan og ákveðinn hátt. Ég svar-
aði henni, en ég man ekki lengur,
hvað ég sagði.
Þegar óráðið hvarf, var ég al-
gjörlega rólegur, Ivstarlaus og
mjög aumur. Aika gerðí sér mun
betur grein fyrir þýðingu
upphringingarinnar en ég gerði.
Hún fór frá mér þetta sama kvöld.
Hamingjan brosti ekki við nein
um, sem viðriðinn • hafði verið
Cicero-málið.
Eftir að stjórnmálasambandið
hafði verið rofið við Þýzkaland,
voru starfsmenn þýzka sendiráðs-
ins settir í nokkurs konar heið-
urs-varðhald. Síðar voru þeir flutt
ir um borð í sænska skipið Drotn
ingholm, og stríðinu lauk, á með-
an þeir voru enn um borð í skip-
inu á Miðjarðarhafi. Drotningholm
hélt til hafnar í Liverpool, og
Bretar handtóku þá af farþegun-
um, sem þeir héldu vera hættu-
legasta. Þar á meðal var Moyz-
isch.
Honum var haldið mánuðum
saman í búðum fyrir „óvinasér-
fræðinga" og var yfirheyrður dag
og nótt þangað til hann var að
gefast upp.
— Hver var Cicero?
— Er það rétt, að hann hafi
verið herbergisþjónn brezka sendí
herrans?
— Vitið þér hið rétta nafn
hans?
— Greidduð þér honum með
fölsuðum peningaseðlum?
— Við trúum því ekki, að þér
vitið ekkert um, að peningarnir
voru falsaðir. Segið okkur sann-
51
leikann. Hve mikla peninga fékk
hann frá ykkur?
— Segið okkur, hvernig hann
var. Við trúum því ekki, að þér
vitið ekki hið rétta nafn hans.
Hvert var nafn hans? Segið okk-
ur hvað hann hét. Nafn hans,
nafn hans, nafn hans............
Ilann gat ekki sagt þeim, það
sem hann ekki vissi. Mörgum mán
uðum siðar létu þeir hann fara,
uppgefinn, skinhoraðan mann,
sem var því fegnastur að geta
horfið óþekktur í fjöldann.
Hann hélt til heimilis stns i
Austurríki. Sautján árum eftir
ævintýri okkar hitti ég hann í
Innsbruck. Við brostum kulda-
lega, og litum rannsóknaraugum
hver á annan til þess að sjá hvað
lífið hefði gert okkur. Við fundum
ekki til neinnar sérstakrar með-
aumkunar hvor með öðrum. Hið
mikla ævintýri hafði verið hvor-
ugum til ávinnings.
Ég hef alltaf velt því fyrir mér,
hvað ég myndi segja, ef ég hitti
Corneliu Kapp.
— Var þetta þess virði að gera
það? kynni ég að spyrja hana.
— Hve mikið greiddu Bandaríkja-
mennirnir þér?
Fn hún vann ekki verkið fyrir
dollara.
— Mig langaði til þess að kom-
ast til Bandaríkjanna, hefur hún
sagt. — Bandaríkjamennirnir lof-
uðu að fara með mig til Banda-
ríkjanna, og þess vegna vann ég
fyrir þá.
Eftir að við fundum hana í
Bandaríkjunum hafði ég ekki
ástæðu til þess að halda áfram
að velta því fyrir mér, hver
laun hennar höfðu verið. Hún
hefur sagt: Frá Ankara varfarið
með mig í flugvél til Washington
með viðkomu á Kýpur og í Bret-
landi. Þeir settu mig í búðir.
Þeir virtust ekkert vita um þjóiv
ustu mína í þágu Bandaríkjanna,
— Ég tók eftir, að læknirinn
hefði bara sagt moskus. Ilún hélt
körfunni fyrir aftan bak.
— Já, en ég átti líka við þetta.
Ég á við allt saman. Skilurðu nú?
— Já. Ilún drúpti höfði.
— Jæja. Farðu þá og fleygðu
því í pappírskörfuna.
Hún gerði þegar sem hann
bauð, en læknirinn gekk að lyfja-
skáp bak við hlíf nokkra, og tók
þaðan flösku með brúnleitum
vökva.
— Ef þú heldur áfram að selja
svona hér á götum bæjarins,
færðu ekki meira af þessu, sagði
hann. — Hvers vegna ertu að
þessu? Færðu ekki nóg að borða?
— Tóbak, tuldraði hún.
—Kaupa tóbak.
— Drottinn minn dýri, hrópaði
læknírinn á ensku.
Hann fékk stúlkunni glasið, en
hún seildist niður í leynivasa á
kjól sínum og tók þar nokkra smá
peninga, sem hún lagði á skrif-
borð læknisins.
— Taktu þá aftur, mælti hann
í skipunarrómi. — Ég hef sagt þér,
að ég vildi enga peninga.
— Og láttu mig nú ekki standa
þig að því aftur að vera að selja
neitt, enda veiztu þá hvað ég geri,
mundu það.
— Skal ekki selja, lofaði hún.
Lækhirinn lauk upp dyrunum
fyrir hana. Þegar stúlkan var far-
in, gekk hann aftur að lyfjaskápn-
um og náði þar í klút, sem vættur
var í lýsólblöndu. Hann sneri baki
við Viktor til að leyna hann gerð-
um sínum, og þvoði síðan blett
þann á skrifborðinu, er pening-
arnir höfðu legið á. Síðan sneri
hann sér að Viktor og spurðí allt
í einu:
— Hefur þú trú á ást?
— Sem sjúkdómsorsök eða
lækningu? spurði Viktor í spaugi.
En Jolivet læknir var alvarlegur
NÝR HIMINN - NÝ JÖRD
EFTIR ARTHÉMISE GOERTZ
á svip. — Eg hefði aldrei átt að
verða læknir. Ég er allt of and-
skoti viðkvæmur. Ég hef mætur
á lyflækningum, reglubundnu lífi
— og þurfa ekki að fara út í vont
veður eða rífa sig upp um miðja
nótt.
Viktor brostí.
— Heyrðu drengur minn. Hvað
myndir þú annars segja við því,
að taka að þér læknisstörf mín?
Það er auðveld aðferð til að verða
fátækur í skyndi. Neikvæður ár-
angur af öllu tryggður í sextíu
ár. Ég er að hugsa um að draga
mig í hlé. Þú skalt fá allar mínar
magapínur og hjartabilanir ókeyp
is.
— Nei, þakka þér fyrir. Viktor
hló. — Mig hefur alltaf langað til
að verða háskólakennari. Maður
þarf heldur ekki að rífa sig upp
um míðjar nætur til að kenna
grísku.
— Nú, það var svo. Jolivet varp
öndinni. — Ef til vill hef ég kom-
ið svo freistandi orðum að tilboði
mínu, að þú hefur ekki getað neit-
að þér að afþakka það. Ef
ég a að vera hreinskilinn, skal
ég segja þér, að þegar þú gekkst
hérna inn í stofuna, leizt mér svo
vel á þig, að mig langaði til að
láta þér eftir allt bölvað lækn-
ingagutlið. En nú lízt mér svo vel
á þig, að ég vil ekki gera það.
^ Inni í biðherberginu sat ekkjan
Árelía Blanque-Coulon, dætur
hennar tvær og fimm börn þeirra.
Voru þau öll svartklædd, en með
hvíta kraga og uppslög á ermum,
sem leyfð eru annað sorgarárið.
Ekkjan bar enn krepslæðu sína.
Viktor veitti því athygli, að svart
fór Árelíu einstaklega vel. Hún
var kona á míðjum aldri og þetta
sveipaði hana yndisþokka og hefð-
arbrag, sem hún hafði ekki fyrr.
Ó, góðan dag, Árelía, heyrðist
læknirinn segja. Gjörið svo vel
að koma inn.
Þegar Viktor kom heim aftur,
gekk hann niður í eldhúsið. Þar
var Cumba að gera við nýjan
járnpott. Ilún nuddaði hann inn-
an með muldum múrsteini, þvoði
hann og smurðí síðan með svína-
feiti. Að því búnu setti hún pott-
inn yfir eld.
— Cumba, segðu mér, hvað er
þetta hérna?
Læknirinn tók þrjá. töfragripi
úr vasa sínum. Hafði hann fund-
ið þá í koddanum undir höfði sér.
Orðið var við ójöfnur, sprett upp
saum og dregið þetta furðulega
innihald út. Einn gripurinn var
hörð kúla úr furunálum, er bland-
að hafði verið saman við leir úr
vespuhreiðri og velt upp úr muld-
um múrsteini. Annað var lítill,
rauður flónelspoki, og í honum
sykur og þurrkuð fuglahjörtu, en
hið þriðja svartur poki fullur af
hári og beinflísum.
Cumba rak upp lágt hljóð, er
hún sá gripí þessa.
— Það ert þú, sem hefur látið
þá þarna, hreytti hann út úr sér
í ásökunarrómi.
— Nei, það hef ég ekki gert,
ég tek guð til vitnis um það. Tenn
urnar voru farnar að glamra í
munni Cumbu.
— Segðu mér, hvað þetta á að
þýða, skipaði læknirinn.
— Það — það voldugir töfra-
gripir.
— Svo. Láttu mig heyra.
Cumba benti á hlutina skjálf-
andí hendi.
— Þessi litla kúla þarna halda
þér heima. Þessi litli rauði koma
þér til að elska. Og sá svarti hér
bægja ástleitni frá
— Þú segist ekki hafa gert það,
en samt veizt þú glögg deili á öll-
um gripunum. Hvað er það eigin-
lega, sem þú vilt?
— Ég ekkí vilja neitt. Upp á
æru og trú.
Gladys kom fram i eldhúsið úr
hliðarstofunni.
— Segðu það bara, Cumba. Þú
varst hrædd. Þú sagðir, að Viktor
læknir bæri nálykt með sér, þegar
hann kom. Hann kom reyndar frá
dauðum manni, en það kemur
engin nálykt af látnum manni svo
fljótt. Gladys hló og tók að hræra
í tómatsúpunni.
— Var sjór sléttur, þegar Miché
fara frá hinni strönd? Það vildi
Cumba endilega fá að vita. I-Iann
vera orðinn úfinn, áður en Míché
koma hingað yfir.
— Nú, og hvað þá?
— Og gamli potturinn springa
sundur........Ó, guð minn góður,
vondir tímar liggja fyrir þessari
ætt. Rödd hennar varð að hvell-
um skræk.
Viktor gekk að stónni og
fleygði öllum „vemdargripunum"
í eldinn.
— Ó — ó, snökti Cumba.
— Gladys, hvar er Súlíma?
— Húii heima — fyrir handan,
dr Vik.
Cumba fylgdist vælandi með
lækninum yfir götuna.
íbúð vinnufólksins var þriggja
herbergja hús með eins kosar
skyggni við framhliðina. Tveir
basilikum-runnar höfðu verið gróð
ursettir saman við dyraþrepín.
Hundarnir höfðu legíð og kælt
kviðinn í göturykinu, en þegar
Viktor kom, risu þeir upp og
teygðu sig íetilega.
Súlíma sat í gömlum ruggustóli
og hnipraði sig saman í víðum
baðmullarkjólnum. Ókennilegur
hlutur hékk í bandi um háls henni.
Viktor sá þegar, að þar var kom-
inn mojo, lærleggur af ketti, sem
drepinn hafði verið í kirkjugarði
um miðnætti.
— Hvernig líður þér, Súsú?
— Illa, guði sé lof, svaraði Súl-
íma. Hún var mjög guðhrædd og
þakkaði Drottni ætíð fyrir illt og
gott.
— Hefur þú tekið meðalið þitt?
Hann vissi, að ekkert var til, sem
gat læknað hana, en vildi gjarna
treina líf hennar svo lengi sem
unnt var. Hún þjáðíst af vaxandi
blóðleysi, og höfðu járnlyf lítil
sem engin áhrif getað haft á sjúk-
dóminn. Jafnvel arsenik hafði að-
eins hjálpað um stundarsakir.
— Ég hef orðið fyrir gjörning-
T í M I N N, föstudaginn 2. október 1964.' —
14