Alþýðublaðið - 05.03.1954, Side 5

Föstudaginn 5. marz 1954
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÁKVÆÐI um víðáttu fisk- j
veiðalanöhelginnar við ísland
er aðeins að finna í gömlum ,
tilskipunum þar að lútandi, og j
má e:gi lengur við það una, að
ákvæði í löguni kveði ekki
skýrt og skorinort á um rétt i
íslenzku þjóðarinnar til að búa .
ein að auðlindum þeim, lífræn'
um sem ólífrænum, sem finn- i
ast í hafi umhverfis landið. j
Friðunarákvæðin, sem sett
voru 19. marz 1952 í samræmi
við lög nr. 44. frá 1948, um vís-
Indaíega verndun fiskimiða
landgrunnsins, eru ekki á-
kvæði um fiskveiðalandhelgi,
og því varhugavert, þegar frið
unaiiínan er kölluð landhelgis
lína eða. fiskveiðitakmörk. Svo]
sem kunnugt er, táknar land-
'helgisíína endimörk yfirráða-
réttar hlutaðeigandi ríkis um
tiltekna hagsmuni, og getur sá
yfirráðaréttur verið mismun-
andi mikill eftir því, hvaða
hagsmuni er um að ræða, svo
sem einkarétt til íiskveiða eða
að því er tekur til tollgæzlu o.
s. frv. Aftur á móti táknar frið
unarlína endimörk þess svæð-
Is, sem íriðuð er í einhverjum
ákveðnum tilgangi, t. d. vegna
fiskstofnsins, og geíur naum-
ast náð út fyrir landhelgi þess
ríkis, nema samþykki. annarra
ríkja, sem hagsmuna eiga að
gæta, komi tll. Mismunurinn
kemur hvað Ijósast fram í því,
að samkvæmt eöii málsins get
um við leyft fiskiskipum okkar
að stunda hvers konar veiðar
innan landhelgi, en slíkt kem-
ur hins vegar ekki til gre'fia
um friðunarsvæðið. .
Víðfækan rélfur.
Þegar reglugerðin frá 19.
marz 1952 var birt, var þess
sýnileg-a vandlega gætt, að
ekki yrði á neinn hátt annan
gefið í skyn en að hér væri
einungis um friðunarlínu að
ræða. Þessi aístaoa var eftir
átvikum mjög hyggileg, en
nauðsynlegt hefði verið, að
skarið hefði verið tekið af um
það. að í landhelgismálum ætt
u.m við miklu víðtækari rétt en
friður.arsvæðið benti til. Þó
tókst svo til, að sum blöðin,
sem birtu fréttatilkynninguna,
kölluðu þær ráðsíafanir, sem
hún fjallaði um, aðgerðir í
landheigismálu-m og línuna
landhelgislínu. Nauðsynlegt
hefði verið, að þessi misskiln-
íngur hefði verið leiðréttur,
helzt þegar í stað.
Fréttatilkynningai- utanrík-
isráðuneytisins sumar hverjar
og yfirlýsingar einstakra starfs
manna þess hafa og verið var-
hugaverðar að þessu leyti, þar
sem t. d. er talað úm landhelg-
ismál og landhelgislínu, þegar
átt er við friðunarráðstafanir.
Þess ber að minnast, áð al-'
þjóðadómstóEinn í Haag stað-
fésti me'ð dómi sínum í deilu-
máli Norðmanna og Breta, að
friðunarsvæðið við Noreg
skyldi teljast landhélgi, enda
þótt Norðme.nn. nefndu svæðið
aldrei því nafni, heldur einung
ls fiskveiðitakmörk. í því sam-
bandi gæti einmitt verið sér-
Friðunarlfnan og landhelgin
stök ástæða- til að leggja á-
herziu á það, að friðunarlínan
sé ekki landhelgislína, ella
kynni svo að fara, að alþjóða-
dómstóliinn kvæði einhvern
daginn upp dóm þess efnis, að
friðunarsvæðið frá 19. marz
1952 bæri að telja iandhelgi ís-
lands. Og þá kann svo að fara.
að vér glötum rétti vorum til
frekari' aðgerða og að þetta
spor. sem að áliti svo margra.
þar á meðal málgagns þess
flokks. sem nú fer m.eð utan-
ríkismál, verði ekki aðeins
spor í rétta átt, heldur loka-
sporið í þessu mikiivæga máli
þjóðarinnar, en tilgangur þessa
frumvarps er m. a. að koma í
veg fyrir, að svo kunni að fara.
Heppiíegasfa íausnin.
. Um afmþrkun landhelginnar
segir í fyrrgi-eindum dómi, aðj
hún hafi alltaf alþjóðlegt honf
og að hún geti ekki eingöngu
oltið á vilja strandríkisins, svo
sem hann birtist í innanlands-
löggjCif þess.. Þótt framkvæmd
afmörkunarinnar sé að vísu ó-
hjákvæmilega einhliða gern-
ingur, þar sem strandríkið eitt
er bært til að framkvæma
hana, lýtur gildi afmörkunar-
innar gagnvart öðrum ríkjum
alþjóðareglum. Þá segir enn
fremur, að veita verði ríki því,
er hlut eigí að máli, olnboga-
rúm til að afmarka landhelgina
í samræmi við hagsmuni ag að
stæður. Ljóst er og, að taka
verður tillit til .efnahagslegrar
sérstöðu, svo og landfræðilegr-
ar, enn fremur, að söguleg at-
riði varðandi landhejgina
skipta verulegu máli.
f öllum þessum atriðum hef-
ur ísland algera sérstöðu, og
mun vera óþarfi að gera grein
fyrir því, svo alkunn er hún.
Mlkllvægf máf.
Öllum má Ijós vera nauðsyn
þess, að íslenzka þjóðin búi ein
að auðlindum sínum í hafinu
umhverfis landið, en aðrar
þjóðir hafa einnig gert sér
grein fyrir hagsmunum sínum
að þessu leyti, og hafa sumar
þeirra helgað sér land.grunn
sitt, nú síðast eitt brezku sam-
veldislandanna, Ástralía.
Alþýðuflokkurínn telur, að
ekki megi dragaist öllu lengur,
að íslenzka þjóðin geri ráðstaf
anir til þess að tryggja rétt
.sinn í þesu mikilvæga máli, og
því er frumvarp þetta flutt nú.
Þess skal getið, að lagafrum-
varp þetta er samið með hlið-
sjón af þeim niðurstöðum, sem
dr. Gunnlaugur Þórðarson hef
ur komizt að í doktorsritgerð
sinni, sem sé, að íslendingar
eigi rétt til landgrunnsins alls,
svo sem var á dögum þjóðveld-
isins, eða a. m. k. til 16 sjó-
mílna landhelgi.
Um ei.nstak.ar gremar frum-
varpsins skal þetta tekið fram:
nær út fyrír 50 sjómílna tak-
? HÉR birtist greinargerð • mörkin. A þeim slóðum, þar
^ t rumvarps Hannibals Valdi-1 sern þessi landgrunnslína
mundi liggja, eru dýptarlínurn
ar víða mjög þéttar og halli
sjávarbotnsin.s því mikill, en
það er einn helzti mælikvarð-
inn til að miða takmörk land-
grunnsins við.
Önnur ástæða er og til þess,
að 50 sjómílna línan er sett
^ marssonar um fiskveiðaland ^
S helgi fslands, en meginefni^
S þess er, að fiskv'eiðaland- S
{ helgin taki til alís land-S
S grunnsins og landgrunniði
S takmarkist af línu, sem^
^ dregin sé 50 sjómílur utan^
• yztu nesja, eyja og skerja^ .
•við landið, en bar sem 200- jfram. rsfnilega sú, að söguleg-
• metra dýptarlína Iand-^ ! ar bkur eru fyrir því, að um
^ grunnsins nái út fyrir 501 ,Það bil, er fiskvelðar erlendra
^ sjómílna línuna, takmarkast^ j manna hófu.st við ísland, hafi
^ landgrunnið af benni. ^ í fyrsta ,.landhelgin“, þ. e. svæð
: ; ið. þar sem erlendum • skipum
Ívar- með t.ilskipunum bannað
að fiska, náð allt að 50 sjómíl-
Varðandi takmörk Iand- um undan landi.
grunnsins er stuðzt . við kenn-• er Þess og a-5 geta. að öll
ingar dr. GunnLaugs Þórðarsomhelztu fiskimið við landið
ar, en í doktorsritgerð sinni mundu lenda innan 50 sjó-
segir hann á bls. 119—120: mílna takmarksins. svo s.em
hin alkunnu Halamið að mestu.
Hagsmunlr 03 aðsfæður. . bandi við landgrunnskenning-
„Það er rannsóknarefni út a£ una:/ð ðr‘ Hermann Einarsson
fyrir sig, hvernig ákveða skuli ffklfræðinSur telur lslendinf
takmörk landgrunnsins. Eðli-' «lve«,einfæra unr,að veiða
legast væri að miða við ákveð;þaní fisk,. sem æskilegt er að
íslenzka þjóðin verður af$
hugsa fyrir framtíðinni. Ef til
vill verður 16 sjómílna lanc-
helgi orðin ónóg eftir 20 ár og
50 sjómíina landhelgi ein talin
nægia vegna framfara í veiði-,.
tækjaerð. Ef til vill verður
botnvarpan orðin úrelt þá, fiste
ur aðallega veiddur með raf-
magnsveiðarfærum. Því er ís-
lendingum riauðsyn eð gera nú
þegar hinar ýtrustu kröfur."
Tilgar.gur lagagreinar þess:-
arar er -að tryggja ís-lenzku
þjóðinni þann rétt, sem húa
átti fyrir gildistöku samningsi
Stóra-Bnetlands og Danmerk-
ur frá 24. maí 1901, varðandi
Iandhelgi íslands, helga ís-
landi landgrunnið allt, enaa
þótt. lögsaga verði ekki látin
taka til þess alls þegar í stað,
sbr. 2. gr.
Loggæzfan.
ið dýpi. Hentugra mun þó að
miða við tiltekna fjarlægð un.d
an landi. Þó virðíst heppileg-
asta lausnin geta orðið sú, að
taka tillit til dýptar og fjar-
Iægðar í senn.
Um landgrunnið við fsland
hefur aðallega komið til tals að
miða við ákveðið dýpi, 200 eða
400 metra. Telja verður eðlileg
ast, að miðað verði við hvort
tveggja í senn, fjarlægð undan
verði veiddur á lavidgrunninu,
án þess að fiskistofninum sé
ofboðið.
Ýfrusfu kröfur.
Kenningin um íandgrunns-
helgi, eða eignarrétt hlutaðeig-
andi þjóða á Iandgrunni sínu
er nær alveg ný, eða frá.því
eftir aldamótin 1900, og var
fyrst sett fram, að því er höf.
landi og jafnframt tekið tillit bezt veit, af Spánverj.anum
til sjávardýpis. Kæmi þá helzt-.Odon de Bureu á fiskveiðaráð-
til greina 50 sjómílna víðátta.! stenfu í Madrid 1916. Hefði si'i
Sú landgrunnslína mundi að , kenning verið komin fram árið
mestu leyti falla á milli 200 og-1859 eða 1901, heíði þjóðin án
400 metra dýptarlínanna. Hins efa haldið þeirri kröfu fram,
vegar verði 200 metra dýptar- J einkum ef hana hefði órað fyr-
línan látin skera úr um víðáttu rir þeim framförum, sem síðar
landhelginnar, þar sem hún' urðu í veiðitækni.
Um 2. gr.
Það er Íslandi e. t. "v.. ofvifia
að 'hafa á hendi löggæzlu með
allri landgrunnshejginni ■ með
þeim . varðskipastól, sem vifi
höfum yfir að ráða, enda eru
nokkur svæði innan hennar,
sem ástæðulaust er að hafa eft
irlit með, en önnur. svæði em
fiskiauðug, og þvi er þessi lei'ð
valin, að Ieggj.a það í vald ríl::-
isstjórnarinnar, hvernig Iög-
gæzlunni skuli hagað, í því
efni. Hins vegar þykir ekfci
rétt, að ríkisstjórnin hafi alger*
lega óbundnar hendur í þessu
efni, og því er sett ákveðið 3ág-
mark og miðað við þá iand,-
helgi, sem þjóðin bjó við áður
fyrri, 16 sjómílur, og um lei®-
er göinlum tilskipunum gefio
nýtt og aukið gildi í samræmi
við álit alþingis um rétt ís-
lands í landhelgismálum, er
fram kom. í bænarskrá alþingisi
9. sept. 1869. Gert er ráð fyrir,
að friðunarákvæðin haldíst ó-
breytt- þannig, a.ð á þessu
svæði, sem er a. m. k. 12 sjc-
mílur, geti aðeins íslenzkt fiski
skip stundað hvers konar vei'8-
ar.
Kristján Eldjárn þjóðminjavörður:
Litið eilt um búðsr á ÞinavötEum
4 MADUR' nokkur sveigir að
mér í Mánudagsblaðinu 1.
marz út af búðarrústum á Þing
völlum. Ég læt þessa stú.ttu
greinargerð. frá mér fara. af
því að aðrir menn hafa vikið
að sama efni, kurteislegar, en
af sama misskilningi, að því
er mér finnst.
Fljótt á litið mætti virðast

^ MÁNUDAGSBLAÐIÐ S
> birti 1. marz nafnlausa á-S
^ leilugrein á Kristján Eldjárn ^
S þjóðminjavörð og hafði •
Shátt. I grein þessarí svarar^
S þjóðminjavörður málflutn- s
• ingi Mánudagsblaðsins og S
^ræðir jafnframt um leifar S
*> 1 v í v. ......í I, n S
Joroin Grof
í Hrunamannahreppi er til sölu og laus í fardögum
1955. Á jörðinni eru miklir ræktunarmöguleikar,
og mikill jarðhiti. Bæjar og gróðurhús hituð með
hveravatni. Túnið gefur a£ sér 500 hesta af töðu.
Tilboð óskast í jörðina fyrir 15. marz næstk. Nánari
upplýsingar eru gefnar í skrifsíofu félagsins, Hafn-
arstræti 11, sími 81538.
NÁTTÚRULÆKNINGAFÉLAG ÍSLANDS.
, j;1 vllUcl?1 vhinna fornu mannvirkja á?
undarlegt, hve litið fer fyrir j,,. .... S
lleifum fornra mannvirkja á - ,nífvo um. S
Þingvöllum. Og . torskilið er, j
hve fáar búðartóftir eru þar, \
jafnvel til muna færri en á ég kæmist á snoðir um, að hún
sumum vorþingstöðum lands- hefði slíkt áform á prjónunum.
ins. En þetta á þó sína skýr- Fornmannabúð er hugsanlegt
ingu, og annað minjaleysi Þing að hrófa upp á sýningu, svo
valla er alls ekksrt undarlegt, sem 1 leik eða tilraun og þó
þegar að er gáð. Sumir menn með öllum. fyrirvara, en á Þing
sakna þar þó mjög sýnilegra völlum á slífc tilraun ekki
minja, finnst ekki vera sögu- heima og sízt að staðaldri, eins
staður án þeirra og vilja jafn-' og menn virðast hugsa sér.
vel láta búa þær til heldur en.! Fátt tel ég mér óskyldara en
ekki neitt. Þannig er til komin að búa til forngrjpi, enda er
sú hugmynd að láta gera búð í það ekki hægt. Eftirlíkingar
fornum stíl á Þingvöllum til má gera, ef maður hefur frum-
þess að gera staðinn „inter- hlutinn fyrir sér. Slíkar eftir-
essant“. Ég aðhyllist ekki, líkingar geta komið að nokkru
þessa hugmynd, hef því ekkijgagni, t. d. við kétmslu og til
sinni jafnazt á við slíka eftir-
líkingu, því að fyrirmyndkner
engin til. Allmikil vitneskja .e.r
þó tiltæk um fornar búðir, áf
búðarrústum og fornsögurrj.
Þessi vitneskja er góðra gjaída
verð, en hún er gloppótt og
endlst því miður ekki til »að-
reisa á henni sannfræðilega
fornmannabúð.
búðirnar voru
með torf- og
Þykkt þessara
Við vitum, • ací
aflangar tóftir
grjótveggjum,
veggja vitum
beitt mér fyrir slíkri betrum
bót á þingstaðnum né tel
skyldu mína að gera það. Hitt
mundi ég telja skyldu mína, að
að hafa þær með sér til minja
úr framandi löndum, en ekki
hæfir það okkar menningar-
stigi að nota slíkt til að lífga
vara löglega ráðamenn Þing- upp sögustaði. En þingbúð á
valla, Þingvallanefnd, við, ef • Þingvöllum gæti ekki einu
við nokkurn veginn, en ekk:c
hæðina. Tóftir þessar stóða
opnar og óvarðar allan arsins;.
hring nema um þingtímann. .
Þá var tjaldað yfir þær. þetta
voru eiginlega tjöld með torf-
og grjótveggjum. Þetta virðist
allt hafa verið ofur einfalt, en
sama er. Þegar til þess kæmi
að hlaða búðartóft og tjalda síö
an búðina í fornum stíl, mundii
s amvi zkusamur maður öjót-
lega nema staðar við óviðráðan
leg vafaatriði. Hvernig var
þetta og hvernig var bitt?
Byg.gingameistarinn gæti auð-
vitað lokið verki sínu einhvern
veginn, gengið frá sinni forn-
mannabúð fult.jaldaðri, en e£
hann liti um öxl, myndi hann'
sjá verk sitt riða til falls. því
að það hvfldi að Iiálfu á get-
Framhald á 7, síðu.