Tíminn - 21.11.1964, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 21. nóvember 1964
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Firamkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: l'órarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Ir.driði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gislason. Ritstj.skrifstofur • Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
slmi 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Olíuflutningarnir
Samningar þeir, sem ríkisstjórnin hefur gert við Rússa
um olíuflutninga frá Rússlandi, hafa vakið allmikla at-
hygli eins og eðlilegt er, enda er þar augljóslega um und-
arlega samningsgerð að ræða, þar sem afleiðing þeirra
verður sú, að eina stóra olíuskipið, sem íslendingar eiga,
og flutt hefur olíuna á heimsmarkaðsverði og er reiðubú-
ið að gera það enn, hefur ekki lengur verkefni í þágu
íslendinga.
Eign þessa olíuskips hefur þó verið landsmönnum
ómetanleg trygging fyrir stanzlausum olíuflutningum til
landsins, og vegna þess höfum við verið óháðir öðrum og
ekki þurft að sæta neinum afarkostum erlendra félaga.
Allir hafa og viðurkennt, að eðlilegt væri, að þetta eina
olíuskip okkar annaðist flutninga fyrir íslendinga eftir
því sem það gæti fyrir heimsmarkaðsverð en þyrfti ekki
að leita eftir erlendum flutningum.
Nú hefur það gerzt, að ríkisstjórnin tekur undirboði
Rússa á olíuflutningum og útilokar með því
Hamrafell frá flutningunum, þó að eigendur þess bjóði
sömu kjör og 1964, en það er meðaltal heimsmarkaðs-
fragtar. Það var ríkisstjórnin sem ákvað þetta.
Allir sjá, að hér er farið út á hættulega braut. Vera
má, að undirboð Rússa sé gert af einhverjum annar-
legum ástæðum, t. d. til þess að ná undir sig olíuflutning-
um, sem hækka mætti síðar, þó að engu verði slegið föstu
um það enn. Allir sjá í hvert óefni stefnt væri, ef ríkis-
stjórnin gengi lengra í þessum efnum, t. d. tæki undir-
boðum um almenna vöruflutninga til landsins, og gerði
þar með kaupskipaflota landsins atvinnulausan í þágu ís-
lendinga. íslenzkur kaupskiparekstur og siglingar eru
sjálfstæði landsins höfuðnauðsyn, það eru ekki ný sann-
indi. Það er óviturlegt að taka undirboði, sem gert er í
bili, til þess að skaða íslenzkar siglingar. Hér var
ekki farið fram á nein fríðindi handa Hamrafelli.
Þetta munu landsmenn skilja og viðurkenna, og jafnvel
höfuðmálgagn ríkisstjórnarinnar, Morgunblaðið, treystir
sér ekki til þess að taka fulla ábyrgð á þessari gerð ríkis-
stjórnarinnar og segir í forystugrein í fyrradag:
,,Þar sem állt efnahagskerfið er undir stjórn ríkisvalds-
ins er hægt að haga viðskiptum eftir því sem vindurinn
blæs hverju sinni, og vissulega er illt til þess að vita, ef
þessar aðgerðir Rússa verða til þess að selja verður úr
landi eina stóra olíuflutningaskip íslendinga“.
Launakjör kennara
Samþykkt, sem Stéttarfélag barnakennara í Reykjavík
hefur sent frá sér um launakjör stéttarinnar, minnir enn
á þann vanda, sem við er að eiga í þessum efnum. Hún
minnir á þá staðreynd, að mikið skortir á, að unnt sé að
fá lærða og hæfa kennara í allar kennarastöður við barna-
skóla landsins, og ástæðan er bágborin launakjör- Aug-
ljóst er nú orðið, að leiðrétting sú, sem þessi stétt fékk
fyrir tveimur árum, dugar engan veginn til þess að laða
nógu margt gott fólk að kennarastarfinu. Við eyðum mörg
hundruð milljónum til barnafræðslu, en skilyrði þess, að
það komi að notum, eru hæfir kennarar. Flótti úr þeirri
stétt er óbætanlegt áfall, tjón, sem aldrei verður metið
og getur orðið þjóðinni örlagaríkt. Barnakennarar telja
með allmiklum rétti, að nokkurt endurmat hafi nú farið
fram á starfi framhaldsskólakennara með hækkun í
launaflokkum, og krefjast þess, að slíkt endurmat verði
einnig látið ná til barnakennara. Það er þetta endurmat
á starfi kennarastéttarinnar í landinu, sem verður að fara
fram. og bætt getur úr kennaraskortinum.
TÍMINN
FréHaritari „Times“ í London segir frá:
Eystrasaltsþjóðirnar búavið
rýmri kjör en Rússar sjálfir
Vegna pólitískra ástæðna njóta þær ýmissa sérréttinda.
„MÆTTl bjóða yður jarðar-
ber? Við berum þau fram með
rjóma . . . “
Þessi Kurteislega spurning
var borin fram við lok mið-
degisverðar í Palace-veitinga-
húsinu í Tallin. Hún lét mjög
furðulega í eyrum ferðamanns,
sem orðfnn var vanur skeyt
ingarleysi því og óendanlegu
bið, sem menn eiga að mæta í
hinum dýrari veitingahúsum
annars staðar í Sovétríkjunum.
Hugsunin um góða þjónustu og
lystaukandi rétti, tilheyrir
langtum blómlegra og betra
lífi en gerist í Rússlandi. Þarna
liggur einmitt áhrifamesti
blærinn, sem erlendur ferða-
maður verður var við í Eystra
saltsríkjum Sovétríkjanna.
Daglegt líf er hér mun ó-
þvingaðra og snurðulausara en
annars staðar, og maður furð-
ar sig enn meira á þessu þegar
maður minnist Ribbentrop-
samningsins og stjórnmálasókn-
ar Sovétríkjanna, sem leiddu
til innlimunar þessara ríkja, qg
miskunnarleysis Soroff hers-
höfðingja við ruddalegan brott-
flutning saklausra heima-
manna þúsundum saman Rúss
um er sjálfum ljóst, að þessi
iýðveldi búa við sérstök kjör
og njóta sérréttinda. Betri
borgari einn í Moskvu viður-
kenndi, að ég hefði rétt fyrir
mér þegar ég sagði honum frá
áliti mínu. „Já“, sagði hann.
| „Þeir hafa verið í Sovetskaya
Zagranita" (hið erlenda sovét).
HIN fjölmörgu veitingahús í
Eistlandi gefa algerlega ósov-
éskan svip og sama er að segja
um ölstofurnar í Vilna, þar
sem fólk safnast saman eins og
tíðkast í Evrópu, til þess að
láta sjá sig og sjá aðra og ræð-
ast við í næði, löngu eftir að
búið er að tæma bollana eða
krúsirnar Gömlu húsin eru
skreytt skjaldarmerkjum.
Mjóu, steinlögðu göturnar í
Tallin gætu alveg eins verið í
Marburg eða Helsingjaeyri og
bera vott um dönsk og þýzk
yfirráð í Eistlandi, löngu áður
en Pétur mikli lagði landið
fyrst undii sitt hraðstækkandi
rússneska ríki.
í Vilna eru gamlar kirkjur
í ofhlæðisstíl og súlnagöng,
sem gætu alveg eins verið í
ítölskum bæ. Þetta sýnir greini
iega tengsl Lithauens við róm-
versku kirkjuna, en þau eru
enn sterk. Það er jafnvel fátt
annað en skellótt málning og
fáránlegar gluggasýningar, sem
greina sumar göturnar í Ríga
frá svipuðum götum í gömlum
Hansaborgum vestar í álfunni.
Sléttar gangstéttir og vel hirt
blómabeð bera vott um reglu-
semi, sem fyrirfinnst ekki i
Rússlandi.
í EYSTRASALTSLÖNDN-
UM ríkir ákveðinn smekkur og
ákveðinn stíll. Húsgögn að
danskri fyrirmynd eru fram-
leidd í fjöldaframleiðslu í Tall-
in og seld við hóflegu verði.
Þau eru augnayndi í saman-
burði við þungu, ofbólstruðu
húsgögnin, sem Rússar kjósa
fremur. í verksmiðjunni var
mér sagt, að ekki væru nema
15—20% framleiðslunnar „flutt
út“ til Rússlands. Nokkrar ó-
unnar viðartegundir og leir-
lampar eru töluvert áberandi
í nútímaskreytingu innanhúss
og stendur þetta fyllilega á
sporði skrautlegu plastinu og
lýsingu þeirri, sem tíðkast um
þessar muhdir innanhús í Rúss-
landi.
Gamlar byggingar eru um-
svifalaust fjarlægðar í Rúss-
landi, nema þær allra verðmæt-
ustu. í Eystrasaltsríkjunum er
aftur á móti allt að því smá-
munaleg natni við það lögð
að varðveita gamlan svip borg
anna. T.d. var gert uppkast að
ævintýralegri framhlið á skóla
einn í miðri borginni, til þess
að hann samræmdist mörgum
gömlum en sundurleitum hús-
um handan götunnar.
Eftirtektarverðast er, að í
Eystrasaltsríkjunum ber minna
á drykkjuskap og meira á
kurteisi í hinum almennu sam-
göngutækjum en í Rússlandi.
Hér er oftar sagt: „gjörið þér
svo vel“ og „þakkir". Skapið
hleypur ekki eins auðveldlega
í gönur og meiri þolinmæði er
að mæta. Við einn veitinga-
staðinn í sumarbúðunum við
ströndina í Vzmorie í Ríga,
beið fólk í langri röð án þess
að mögla meðan einheittur eft-
irlitsmaður var að sanna sölu-
konunni, að tómatssafamál
hennar væri of stórt. Ekkert
óánægjuhróp heyrðist þegar
verið var að frumsýna eist-
neska breiðtjaldsmynd og sýn-
ingin stanzaði þó hvað eftir
annað.
EINA ástæðu þess, að lífs-
hættir eru óþvingaðri í Eystra-
saltsríkjunum en í Rússlandi
og lífskjör rýmri, er efalaust
að finna í því, að húsnæðis-
ástandið er hér ekki eins erfitt
viðfangs. Heilbrigðisyfirvöldin
í Rússlandi viðurkenna níu fer-
metra sem lágmark á íbúa.
Þessu marki tekst með erfið-
ismunum að ná í Moskvu og
flestum rússnesku lýðveldun-
um. Nýju iðnaðarborgirnar i
Mið-Asíu eru til muna neðan
við þetta mark. Mér var sagt,
að meðal gólfflötur á íbúa væri
27.7 fermetrar í Tallin, 12,5
fermetrar í Ríga og 11 fer-
metrar í Vilna, en hún varð
fyrir mjög miklum skemmdum
í stríðinu
Bygging húsa fyrir eigin
reikning er bönnuð í flestum
hinna stærri borga í Rússlandi
og þar á meðal í Ríga. Á þessu
eru aftur á móti engar hömlur
í Tallin. í Eistlandi voru byggð-
ir 350 þús. fermetrar íbúðar
húsnæðis á árunum 1959—
1963, en af því voru um 100
þús. eða nálega þriðjungur í
einkaeigu Á flokksþinginu í
fyrra var játað, að þetta væri
„andstætt grundvallarkenning-
um um nútímabyggingu". Engu
að síður var ákveðið að láta
þetta viðgangast. þar sem við-
urkennt var, að „ekki yrði með
ríkisfjárfestingunni einni unnt
að fullnægja kröfunum um
nægilega öra byggingastarf-
semi.“
f barrskóginum við Pirida,
sá ég árangurinn af þessari
stefnu. Þar var fjöldi fallegra,
nýrra einbýlishúsa með háum
göflum, eins og nú tíðkast á
Norðurlöndunum.
ÉG hitti að máli ungan
Framhald á bls. 13.

Frá höfuðborg Elstlands, Tallin. Lengst tll vlnstr! sést gamall kastali, sem Danlr létu byggja þar fyrlr
mörgum öldum síðan, á miðrl myndinnl séit leikhúslð, og lengst íil vinstrl elzta gata borgarinnar.
Tallin (Reval) er ein helzta hafnarborgin vlð Eystrasalt. Það var Valdimar sigursæli Danakonungur, sem
valdi TaMin fyrlr aðseturstað sinn ag heflr borgtn rætur sínar að rekja til þelrrar ákvörðunar.