Alþýðublaðið - 01.09.1954, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLABiÐ
Miðvikudagur 1, scpt. 1954
Ðtgefutdi: AlþýSuflokkurlBÐ. Hltstjóri og áfajreðurmaVBs:
Htmtibd ValdimArssao Meðritstjóri: 5dgl SœmandssoB.
FréttAstióri: Sigvaldi Hjálmarsson. BlsSsmenn: Loftur GnS
munðsson og Björgvin GuBmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstj órnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsings-
sími: 4906. Afgreiðslusími: 4900. AJþýðuprentsmiCjsa,
Hvg. 8—10. Askriltsrverö 10,00 i mán. 1 Isusssölu: 1,00.
Ymsir maðkar í mysunni
I GÆR birti AiþýðuT>Iaí.ið'
merka grein um síid og síldar
mál eftir Odd Sigurjónsson í
NeskaupstaS.
1 grein þessari er bent á
margt, sem aflaga fer í sam-
bandi við síldveiðarnar og síld
arverkunina, og mun ekki hafa
verið vakin opinberlega athygli
á ýmsum þeim mistökum fyrr.
Það er aikunna, að jafnvel
á undanförnum síldarlej^sis-
sumrum, þegar sáldarskipm
hafa komíið heim með nijkií
töp, sjómenn tekjurýrir og síld
arfólk allslaust, hefur þag orð-
ið ýmsum vænlegur gróðaveg-
ur a’ð gerast síldarsaltendur.
MfUnu flesyir viðurkennia, að
eðlilegra væri að hagnaður af
síldarsöltun rynni til þeirra,
sem að veiðiskap V>g verkun
Vinna, eða bera ábyrgð á á-
hættu útgerðarinnar. En svo
er ekki í flestum tilfellum.
Svo einkennilega vill til, að
mjög margir þeirra manna,
sem eru eða hafa verið í síld-
arútvegsnefnd og verksmiðju-
stjórn eru umsvifamiklir síld-
arsaltendur hafa bersýnilega
notað sér a’ðstöðu sína til að
try&gja sér söltunarpláss á hin
um beztu stö'ðum.
Er nú nokkuð við þetta að
athuga? Eru þessir menn ekki
eins vel að því komnir að
gfæða á síldarsöltun og hverj-
ir aðrir?
Fimmtugur í dag
Guðmundur Böðvarsson skáld
t. d. þau, að sjómönnum sé
mjög óhagkvæmt aS selja síld
ina mi'ðað við svo kállaða upp-
saltaða tunnu", og er það tví-
mælalaust rétt einkuni, þegar
síldveiði er góð.
Oddur telur sjálfsagt, að sú
breyting verða knúin fram, að
síldin verði vegin en ekki mseld
til verksmiðjanna, og er það
vafalaust rétt.
ISíldarleit með Hugvélum
telur hann mjög þýðingar-
mikla, en gallinn sé sá, að
framkvæmdin hafi verið mjög
slæleg. Allt sumarið hafi vél-
in verið staðsett vestur á Sauð
árkróki, þó að síld væri aldrei
nema á austursvæðinu. Hefði
Egilsstaðaflugv’öl 1 ur eða vrfll-
urinn hjá Kópaskeri legið ó-
líkt betur við. — Framap af
síldartímanum segir Oddur, að
við leitina hafi verið höfð lít-
il flugvél, sem ekki hafi haft
flugþol til að leita að neinu
ráði um hin víðáttumiklu síld-
armið. Enda hafi það hvað eft-
ir annað kornið fyrir í sumar
a'ð síldarflotinn hafi verið til-
tölulega skammt frá þeim stöð
um, sem síldin óð heilu dag-
ana, að því er síðar fekkst upp
lýst.
Oddur heldur því fram, að
norska síldarrannsóknarskip-
ið 'hafi sýnt mikla gjöjjhygJi
við a'ð leita síldar fyrir norska
sfldveiðiflotann, en okkar
Með þessar spúrningar _
huga skulum við aðeins festa'rannsoknarskip hafi veriS vlðs
athyglina við tvö atriði: jfjarri íslenzka flotanum langt
I. Það eru hagsmunir útgerð , nofðllr * Ishafi á ^67. ^eða 68.
armanna og sjómanna að síld-
atverðf^ sé sem HÆST.
2. Það 'eru augljósir hags-
gráðu norSlægrar breiddar. :
Er niðursta'ða hans af þess-
ari gagnríni sú, að sfldarlbit
munir síldarsaltenda, að salt- og gíldarrannsóknir víeirí& að
síldarverðið sé sem LÆGST. | endurskjpuleggja frá þv4
Þarna er sem sé augljóslega að Vera „gagnslítið fokk“ oft
úfn gagnstæða hagsmuni að og tíðum, til þess að verða raun
^*®3/ j hæf hjálp við flotann.
Nú er það svo, að sjávarút-| TT ., . • . j,
vegsmálaráðherra ákveður sfld , Upplyaingakerfí, sem- ui->
arverðið í samráði við fulltrúa lendm«ar ®«* ekkl a5^an« að>
s^jórnmájaflokkanna í afjdari telur °ddur ^uðsynlegt a«
útyegsnefnd og verksmi'ðju- koma U»P’ ?vo a® se að
stjórn j stoðva hið otimabæra og hof-
í*að erþví rétt, sem Oddur l*usa ;,snakk“ í talsíöðvarsfld
SÍgurjónsson segir,, að sjó- f f,pfna' 9* a*
menn og útgerðarmenn eru bendir hann a, að s.ldarfram-
þánnig í verðlagningarmálun- leiScndur eigi að. myndpx sam
um ofurseldir manníæzku og tok um að fulIyinnA —
vöru sína, þar á meðal að taka
sjálfir eiga aflt sitt undir því ^tunina í eigin hendur, svo
réttsýn! þeirra manna, sem
kömið, að verðið á sfldinni sé að kcir níoti ávalt sannvirð-
ákveðið sem LÆGST. Iis sfldaraflans, hvort sem hann
u . Gl*
Þetta er auðvitað alveg blygð j
unarlaust og óhæft fyrirkomu | Þessi grein Odds Sigurjóns-
iag) og verður að gera þá kröfu sonar var þarfleg hugvekja,
fyrir hönd sjómanna og út- og er þörf fleiri slíkra frá
getðarmanna, 'að enginn sé mönnum, sem að framíeiðslu-
fejörgengur í síldarútvegs-
nefnd tða verksmiðjustjórn,
seni á andstæ'ðra haasmuna að
gæta við bá. — Einkabraskar-
ar íJ sfíldarméjlum meea með
ensru móti vera umboðsmenn
ríkisvaldsins í verksmiðiu-
stiórn og síldarútvegsnefnd.
Slíkir menn fá aðstöðu til að
geta með verðlasrnjnjm síldar-
innar skanað sér gróðamögu-
leika á kostnað aðbrenffdrar út
gerðar og tekinlágra siómanna.
Önnnr athvgrlisverð atriði í
grein Odds Sigurjónssonar eru
störfum vinna á sjó og landi.
snyrfivðnir
hafa i fáum iroa
tumið aér lýðhyiii
nm Imil allt
GUÐMUNDUR BÖÐVAR.S-
SON gaf út fyrstu bók sína,
„Kyssti mig sól“, árið 1936
fullþroska maður og skáld,
enda minnir frumsmíð hans
i>jlzt á „Söngva fömmanns-
ins“ eftir Stefán frá Hvítadal
og „Svartar fjaðrir“ Davíðs
Stefánssonar. Lesendurnir
kunnu þau deili á skáldinu, að
Guðmundur væri sjálfmennt-
aður bóndi í Hvítársíðunni, en
kynntust í Ijóðunum mótuðum
og þjálfuðum listamanni. Efnis
val Guðmundar var svo ein-
kennilega nýstárlegt, að fyrsta
kvæðið í bókinni hét Til þín,
Mekka og speglaði dulartöfra
Austurfanda. Borgfirzki bónd-
inn horfði út í heim úr bæ
sínum og tilbað aora guði en
samtíðarmenn. Ljóðaþýðingar
Magnúsar .Ásgeirs ;onar höfðu
orðið honum andleg opinberun
og beint_' sálar.sjónum hans
gegnum móðu og mistur mik-
illar fjarlægðar inn í undra-
Veröld .skáíldsýjnanna, sem
duldist bak við fjöll og höf.
Þó hafði Guðmundur bundizt
og heillazt af Borgarfirðinum.
Þar hafði hann fæðzt og alizt
upp hjá fagurvöxnum fjöllum,
straumlygnum fallvötnum, lit-
mildu skógarkjarri og grænum
grundum. Liturinn, ilmurinn og
hljómurinn í kvæðum hans
var líka heimafenginn. Guð-
mundur hefur lært allt, sem
hann kann, af umhverfi sínu
og átthögum, en 3ætur klæði
skáldhugans bera sig langt
burt til að komast aftur heim.
Hann er ekki eins sjálfstæður
og vinir hans og aðdáendur
vilja vera láta, en persónuleg-
ur og listrænn eins og ljúf-
lingur í ævintýri, náttúruskoð-
ari, draumamaður og hörpu-
sveinn. Guðmundur hefur
ekki orðið svo þjóðkunnur af
kvæðum sínum sem ástæða
væri til, en list hans er í senn
girniíleg til fróðleiks og nautn-
ar. Ljóð Guðmundar éru lit-
skrúð, anganþeyr og tónaslátt-
ur, blóm úr gafði smekkvís-
innar og hugkvæmninnár,
stundum líkust börnum, sem
hlaupa berfætt út í vorið og
sólskinið, en oft er í baksýn
þungur skuggi af íjalli mik-
illa örlága og sligandi reyrislu,’
þytur og. gnýr, sem vekur
grun og; ugg íslenzkra veðra:
Gúðmundur er skáld hinná
vandlátu. sem sjá stórt í smáú
‘og smátt íw'stóru, finna af því
áð þeir leita og Ieita til að
finna. Hann; hefur. rsektað garð
sinri af alúð og- -koStgáe#rii,' eri
ér einfari í langferðum og þá
bóndi á leið í kaupstað. Heimá
í Hvítársíðunni er hann hörpu*
sveinp byggð.arinna.r, og Iggds-
insí serii ól hann við brjóst síri
og kom honum til þroska. /
; „Kyssti mig sól“- var svo
nýstárleg frumsmíð.; að mörg-
um finnst hún beztá Ijóðabók
Guðmundar Böðvarsionar. Þá
skoðun er auðvelt að rök-
styðja, þegar litið er á heild-
ina, en vissulega er áð fleira
að hyggja. Kvæði eins og Til
þín, Mekka, í október, Þú
veizt það, Hin gömlu jól, Fyrir
tíu árum^ í sólskini, Blóm,
Frá þeim ,er engin saga, Aft-
ansólin eldi steypir, Kyssti mig
sól og Yísur um 'birkilauf
hæfa stórskáHdi og bera hvergi
einkenni byrjanda. Maður. sem
þannig yrkir, hlýðir listrænni
köllun af því að epeki yfir-
lætislausrar játningar liggur
honum. á hjarta um leið Qg
hann gieðst yfir dásemdum
náttúrunnar og skynjar beyg
af duláæðri framtið. Játning
in í síðustu vísunni um birki-
Guðmundur Böðvarsson.
laufið er ekki predikun heldur
trúnaður — og þess vegna
verður hún ógleymanleg:
Hvað átt þú þá? Eitt bjarkar-
blað,
ó, bróðir, það er nóg,
fyrst um það hópast hrannir
söngs
úr hinum græna skóg,
og heilar kveðjur heim það
ber
þess hjarta, er til þín sló.
Síðari bækur Guðmundar
eru ekki eins heilsteyptar og
„Kyssti mig sól,“ en list skálds
ins rís þar hærra í einstökum
kvæðum. Þangað verður að
leita þess stærsta og bezta, sem
Guðmundur Böðvarsson hefur
afrekað í ljóðagerð sinni, enda
er þróun skáldúns merkileg og
sérstæð. „Hin hvítu skip“ er
meiri bók én .Kyssti mig sól“,
ef samanburður beztu kvæð-
anna er látinn ráða. Þar eru
snilldarljóð eins og Vor borg,
Þeir sögðu við mig, Ljós,
Síjörnur, Rauði steinncnr^ I
fjalisins . kverk, Lítill sálmur
um Björnson og Smiðjuljóð.
List skáldsins er eins og tré,
sem hækkar krónu sína og
dýpkar ræturnari. ,,ÁLöax
kvöldsins" einkennist af fjór-
um perlum, sem eru kvæðin-
Tvær hæðir, Lyngheiðin rauð,
Morgunn og Bogmenn, en
samt verður þar vart nokkurr-
ar breytu eða óvissu eins og
skáldið viti ekki gerla hvert
halda skuli, leitin minriir á hik,
og handtökiri eru hvorki eins
föst né fim og vonir stóðu til.
Sama endurtekur sig í „Undir
óttunnar himni“, sem er lak-
ásta bók skáldsins. Guðmund-
ur gerir sér þar far um spá-
manrilegan boðskap, en skeýti
haris riiissá öftaát markls
jáfnvél í kvæði eins og ‘ Lið-
. sinni vort, þótt hátt rísi í
i fljótu bragði. Ástæðan liggúr
I í augum uppi. Guðmundur
Böðvarsson verður að falla'. í
stafi gagnvart skáldlegri opin-
berun áður en hann byrjar
tónasláttinn til að ná cínu
lagi. Hann er hörnusveinn en,
ekki lúSurþeytir. Beztu kvæði
bókarinnar eru Ferðaljóð,
Negraþorpið og Hörpuskel,
enda ný uppskera úr sama
gróðurreit og snjöllustu kvæð-
in í fyrri bókunum, þó að fram
reiðslan sé með öðrum hætti.
Gu-Smundur igat ekki endur-
fæðzt sem spámaður, en hann
gerði sér réttilega Ijóst, að list
hans þurfti að endurnýjast
meira en orðið var. Það tókst
honum í „Kristalnum í hyln-
um“, þar sem hann Hær nýja
tóna af sinni gömlu hörpu.
Kvæðin bera svipmót hausts-
ins, anda dul og óliugnaði, sem
Guðmundur magnar af list-
rænni snilli, og túlka persónu-
jlegar játningar, er seytla
ejns og lækjarlindir undan
fjalli örlaga og harina og von-
Framh. á 7. síðu.

BRLENDIR MENN, sem j mögulegt; jarðýtur, sem ryðja
hingað hafa komið og kynnzt
íslenzku atvinnulífi hafa oft
látið, í ljós undrun sína - yfir
því, hve miklu hin. fámenriá
íslenzka þjóð hafi. kornið í
verk, og hve íslendingar- séu
órágir-við að taka hvérs; kónar.
nýjurigár ög tæknilegar fram-
farir í. þjónustu sína. Þó . er
það svo, að stundum sést mönn
-um yfir, hvar stórvirkin hafa
yerið mest: Þannig er;t"d..um
vegakerfi landsins. Segja . má
með sanni, að vegakerfið í
Sinni núverandi mynd hafi
verið byggt upp síðustu 30 ár-
in. Það hefur vaxið jafnt og
þétt og það svo, oð nýbygg-
ingar vega hafa verið látnar
sitja í fyrirrúmi fyrir viðhaldi
vegannaa.
ÞINGMANNAHEHM
SIGRUÐ.
Fyrir 10 árum hefði þótt
nær óhugsandi, að nokkurn
tíma yrði lagður vegur yfir
Þingmannahéiði, og að Patreks
-tfjörður kæniist í vtegarsam-
band. En nú er þetta orð'ið að
veruleika og það svo, að Dala-
Brandur hefur hafið fastar
ferðir frá Kinnarstöðum til
Bíldudals.
: Véltæknin hefur gert þetta
á undan sér fleiri tonnum af
jarðvegi, velta- björgum. og
snejða skriður, hafa fárið ham-
förum. víðá um larid og 'gert
akjæra leið/.þar sem engan ör-
aði fyrir, að nókkul’n tíma ýrði
ekið bifreið. . !
>|egir í Barða*.trandarsýslu
voru' til: skamnds, tírria litlir ög
ófullkoninir. . Þirigmaður kjör-
dæmisins Gísli Jónssbri, gerði
sér ljóst, hversu brýh þörf væri
aukinna vegabóta og mætti
skilnirigi hjá • f járvéitingavaid-
inú. Lagði hann : áherzlu 1 á
vegabætur innan • hécaðs; - hins
vegar var sýsiumaðurinn, Jó-
hanri Skáptason, niikill -hvata-
maður þéss, að Patreksfjörður
kaomist :í; þj óðvegasamband pg
lyrir hans tilst.illi kéypti sýsl-
an jarðýtu til vegagerðar. Nú-
verandi samgöngumálaráðherra
dr. Kristinn Guðmundsson,
hefur vel skilið hina miklu
þörf sýslunnar fyrir bættrnn
samgöngum á landi. Og er nú
verið að ryðja einni helztu tor-
færunni úr vegi, Múlaklifi í
Kollafirði, sem eru klettar í
sjó fram. Til þessa hefur örðið
að aka í fjörunni fyrir framan
klettana og sæta sjávarföllum.
í sumar hefur mikið veriS
Framhald a 6. síðu: