Alþýðublaðið - 15.09.1954, Síða 5

Miðvlkiidagur 15. sept. 1954
ALÞYÐUBLAÐIÐ
**r*
Útgefandi:
Samb. ungra jafnaðarmanna.
ÆSKÁN OG LÁNDIÐ
Ritstjóri:
Björgvin Guðmumisson.
Til þess að tryggja skynsam
lega notkun hins takmarkaða
fjármagns beitti verkamanna-
flokkurinn sér í stríðslok fyr-
ir umfangsmikilli skipulagn-
ingu. Markvisst var unnið að
því að draga úr gjaldeyris-
eyðslunni, en beina fjármagn-
inu að hinni lífsnauðsynlegu
fjárfestingu. Skömmtun nauð-
synja var haldið lengur áfram
í Noregi en víðast hvar annars
staðar í V.-Evrópu. Inn- og út-
flutningur var undir ströngu
ríkiseftirliti. Eftirlit var haft
rneð byggingarfrarnkvæmdum,
og jafnframt reyndi ríkið að
hafa stjórn á lánastarfsem-
inni, að nokkru með því að
bankar ríkisins tóku að sér
mikilvæga þætti lánastarfsem
innar, og að nokkru með reglu
gerð um almenna lánastarf-
semi. Mjög lágir vextir hafa
verið grundvöllur þessa kerf-
is, og eins hefur með nokkurs
'konar ' ,.Iánaskömmtun“ v.erið
reynt að beina fjármagninu til
hinna þjóðnýtustu og mest að-
kallandi verkefna.
ÖIiu tjaldað
í Noregi hófst mikið athafna
tímabil, og var höfuðáherzlan
lögð á að bætjt stríðstjónið
sem fyrst, og að efla þær grein
ar atvinnulífúns, sem aukið
gætu útflutning, eða dregið úr
innflutningi, og loks var gífur-
íeg áherzla lögð á smíði íbúð-
arhúsnæðis.
Gerðar voru haldgóðar ráð-
rtafanir til varnar þeim. þjóð-
iélagsmeinsemdum,- sem oít
íylgja í kjölfar slíkra veltu-
tíma. Skömmtun nauðsynja
. má líta á sem lið í slíkum ráð-
stöfunum. Þá var og komið á
ströngu verðlagseftirliti og nið
urgreiðslum hins opinbera á
mörgum nauðtynjum.. Með
sköttum og útsvörum á at-
vinnuvegina var stuðlað að
Tor Oftedal:
§ Á NÆSTU æskulýðssíðu,
^ er birtast mun í fyrramálið,
jj verður skýrt nánar frá 15.
^ þingi Sambands ungra jafn-
ýaðarmanna. Munu verða birt
^ ar myndir frá þinginu og ýt-
§ arleg frásögn af störfum þess.
% Síðar ver'ða ályktanir þings-
ins birtar í heild.
S Ritstjóri.
Noregur undir ve rkamannastjórn
jafnari skiptingu arðsins.
Barnalífeyrir var lögfestur, og
aðrar greinar almannaf>*'gg- j
inga efldar. Strangt bann var
lagt við hækkun húsaleigu í
eldra húsnæði, og reynt var að .
halda húsaleigu niðri í nýjum
hú;um með því að veita góð
lán. og með hagkvæmu af- (
skriftafyrirkomulagi. !
Á þennan hátt tókst að (
halda verðlaginu föstu árin ,
1945—1950, þrátt ívrir mikla
þenslu í viðskiptalííinu þessi
ár og mikla eftirspurn á hvers
kyns varningi (en eftirspurn-
in var afleiðing vöruskortsins
og sparifjársöfnunar almenn-
ings á stríðsárunum). Jafn-
framt þessu var hagur hinna
lægst launuðu stétta mjög
bættur, og alltaf var lögð rík
áherzla á næga atvinnu og full
an vinnufrið í landinu.
Verðfestingin sprakk fyrst
eftir gengislækkunina 1949, en
gegn henni revndirt ekki
kleift að vinna með ráðstöfun-
um innanlands. Seinna olli
Kóreu-styrjöldin miklum verð
hækkunum á heimsmarkaðin-
um. og þeirra hlaut að gæta í
No\gi, sem er svo háður utan-
ríkisverzlun sinni. Þetta hratt
af stað dýrtíðaröldu í Noregi,
sem skapað hefur mikil vanda
mál, en þó ekki neitt verulega
hindrað þróunina til bættrar
lífsafkomu almennings, Og
verðfestingin fyrstu fimrp, ár-
in hafði geysiþýðingu fyrir
þróunina á þeim erfiðu tímum.
Fjárfesting hefur verið hlut
fallslega meiri í Noregi eftir
stríð en í nokkru öðru landi V-
Evrópu, enda má glöggt sjá
þess merki í framleiðsluskýrsl
unum. Iðnaðarframleiðs'ian,
sem 1945 var 57% framleiðsl-
unnar 1938, er nú komin í
160%. ftaforka hefur tvöfald-
azt. Verzlunarflotinn var 1945
kominn niður í 2,8 millj. lest-
ir, en nálgast nú 7 millj. lestir.
Smíðaðar eru ca. 35 000 nýjar
íbúðir á ári, þ. e. nær helmíngi
fleiri en þegar bezt lét fyrir
stríð.
S Hér birtist síðari hluti'
) greinar Thor Oftedal um Nor '
' eg og norska verkamanna-'
' filokkinn. Þess láðist að geta,
• er fyrri hlutinn birtist að
• Thor Oftedal skrifaði grein
^ þessa sérstaklega fyrir æsku
^ lýðssíðu Alþýðublaðsins.
(, Oscar Torp.
inn kannski orðið í sjávarút-
veginum, þar sem samvinnufé-
lög fiskimanna hafa fengig ráð
stöfunarrétt á talsverðum
hluta afurðanna. En einnig á
öðrum sviðum atvinnulífsins
er stefnt að auknu efnahags-
; legu lýðræði. Meðal annart
\ hafa verið stofnuð framleiðslu
( I ráð, komið hefur verið á fót op
* jinberu neytendaráði • o s. frv.
! Enn vantar þó mikið : á, að
skinulagið sé fullkomið á þessu
sviðí.
Mjcg hefur verið um það
rætt innan vcrkaiýðssamtak-
snna, að yerkainennirnir
fr.io-ju hlutdeild í stjórn fyrir-
tækjanna.
Utanríkismá!
En höfuðvandamál Norð-
manna eru þó á sviði utarirík-
isviðskipta. Vegna þess, hve
Iandið er háð utannkisverzlun
sinni, hafa Norðmenn tekið
virkan þátt í eínahagssam-
vinnustofnun V.-Evrópu. Hin
mikla fjárfesting, einkum
skipasmíðarnar, sem mikið eru
íramkvæmdar erlendis, hefur
orsakað mjög óhagstæðan
greiðslujöfnuð í Noregi. Norð-
! menn leggja sjálfir happ á vax
1 andi viðskipti og blcmlegt at-
vinnulíf, og hafa þess vegna,
ásamt hinum Norðuriöndunum
En þrátt fyrir þetta er enn
margt ógert í. Noregi. Hin
mikla rækt. sem lögð hefur ver „
ið við þa atvmnuvegi, er fram- ° , , ..,
r . rrcm'n hnfrtrr mrlT'ottor"_
leiða útflutningsverðmæti eða
draga úr innflutningi, hefur að
nokkru orðið á kostnað, ann-
arra mála, t. d. samgöngumála,
skólairiála, sjúkrahúsa o. s. frv.
Nú er hinni eiginlegu endur-
reisn á hinn bóginn lokið, og
innan skamms verða nauðsyn-
legustu hernaðarmannvirki
einnig fullgerð. I áætlun
þeirri, er stjórnin lagði fram
fyrir kosningar í fyrra, var
lögð meiri áherzla á ýms
þeirra mála; er útundan hafa
orðið. Þá er og gert ráð fyrir
stóraukinni almcnnri neyzlu
næstu ár.
gegn hafta- og' samdráttar-
stefnu þeirri. er mörg lönd V,-
Evrópu aðhyllast, ekki sízt
Veúur-Þýzkaland. — Noregur
þarf fjármagn til þess að geta
hagnýtt þá möguleika, sem
landið hefur að bióða. og það
eru ekki sízt erfiðleikarnir inn
an OEEC. sem stuolað hafa að
umræðum um nánari sam-
vinnu Norðurlanda á sviði
framleiðslumála. Meðal ann-
ars hefur verið ræ.tt um sam-
eiginlega virkiun hinnar miklu
vatnsorku í Noregi.
Umræðurnar um norrænt
varnarbandalag strönduðu
Annað verkefni, sem mjög .1949. Noregur gekk, ásamt
verður unnið að á næstunni, er Danmörku, í Atlantshafsbanda
upphygging atvinnuveganna í lagið. en Svíþjóð hélt enn fast
þeim landshlutum, sem orðið við hlutleysisitefnu sína. Þetta
hafa á eftir í þróuninni eSa mál hefur á engan hátt skert
bar sem atvinnulífið er of ein-
hliða. |
Þegar hefur verið komið á
samvinnu hinna norrænu
þjóða á öðrúm sviðum. I borg-
araflokkunum í Noregi hefur
fót nefndum, sem stjórna eiga gætt nokkurrar íortryggni um
uppbyggingu alhliða atvinnu- þátttökuna í norræna ráðinu
hugmyndir um talsverðan
stuðning við lítt þroskaðar
þjóðir tæknislega verið fram-
kvæmdar. í Noregi hefur verið
stofnaður sjóður. sem i sam-
vinnu við indversku ríkis-
stjórnina veitir fé iil uppbygg-
ingar í indverska fyl'kinu
Trávanchorecochin.
Á menningarsviðinu hafa -
stór átök verið gerð til að
kynna almenningi sem "b.ezt
menrJngarverðmætin. Settar
hafa verið á stofn ríkisstofn-
anir. er reka færanlegar kvik-
mvnda- og leiksýningar ásamt
listsvníngum um land allt.
Perðabókasöfnum er veittur
talsverður styrknr. Um allan
heim hefur verið komið upp
sjómannastofum vegna verzl-
unarflotan-.
íiþrótta- og æ.skulýðsfélög
eru stvrkt af ríkinu. sömuleið-
is félagsheimilþ baðstofur. far
fuglaheimili og aðrar stofnan-
. ir, sem stuðla að því að gera
ferðalög ög útilíf að ahrienn-
ingseign.
Þriggja vikna orlof er Iög-
fest.
Mörg þeirra mála, sem dreo-
ið er á í þessari grein, hafa
notið stuðnings allra norsku
, stjórnmálaflokkanna, um önn-
ur hefu” verið barizt: Einkuro
á bað við nm :kinari efnahags-
mála.
i
. Átvmnorekendur
i Árið 1952 og framan af ári
1953 hófu samtök atvinnurek-
enda geysiharða baráttu gegn
frumvarpinu til nýrrar verð-
lagslöggjafar.
i Með frumvarpi þessu var
ekki stefnt að^auknum afskipt-
um ríkisvaldsins, heldur var
ætlunin að .skapa með lögum
þessum aðstöðu til að gera ýms
ar þær ráðstafanir, sem nauð-
synlegar væru. I dag er nokk-
urn ‘ veginn jafnvægi milli
framboðs og eftir-purnar,
þannig að verðlagseftirlit er á
flestum sviðum' óþarft. Hin
{nýja verðlagslöggjöf hafði líka
veigamiklar lýðræðislegar ör-
ýggisráðstafanir að gpyrtía,
andstæða hinni fyrri.
Andstöðunni gegn verðlags-
löggjöfinni var tæpast beitt
gegn lögunum sem slíkum.
Þetta var örvæntiugarfull. bar-
átta atvinnurekenda, sem voru
óánægðir með und.anlátssemi
borgaraflokkanna við verka-
mannaflokkinn. Þeir ætluðu
að taka málin í sínar hendur
og skeyttu ekki um aðvaranir
frá leiðtogum hægrimanna.
Hin Eiýfcjörna sfjérn S.ÚJ
JHyndin er af hinni nýkjörnu
Stjórn Sambands ungra jafn-
aðarmanna, er kjörinn var á 15. þingi S.U.J. Á myndinni sjást
talið frá vinstri: Albert Magnússon meðstjórnandi, Lúðvík Giz-
urarson meðstjómandi, Björgvin Guðmundsson ritari, Eggert G,
Þorsteinsson formaður, Stefán Gunnlaugsson varaformaður, Ás
bjartur Sæmundssor meðstjórnandi og Eyþór Árnason með-
stjórnandi. Ljósm.: Pétur Thomsen.
lífs í N.-Noregi, en þar hefur
m. a. nýsköpun útvegsins orð-
ið til þess, að meira hefur bor-
ið á atvinnuleysi þar en áður.
Þó að mikill skortur vinnuafls
sé í landinu sem heild, hefur
reynzt erfitt að sjá íbúum
hinna norðlægari héraða fyrir
arffibærri atvinnu. Önnur hér-
uð hafa og við hliðstæð vánda-
mál að eiga. Þess vegna heíur
verið komið upp stofnun, er
rannsaka á vandamál hvers
’ein-taks héraðs og benda á leið
ir til úrbóta.
Framleiðsluauknirigin er
jvafalaust það atrið'i, sem rík-
lust áherzla hefur verið lögð á
’ í fjármálapólitíkinni. En jafn-
, framt hefur verið stefnt að
' auknu efnahagslegu lýðræði.
lMest á'berandi hefur árangur-
og núverandi efnahagssam-
böndum. En norska ríkisstjórn
in og. verkamannaflokkurinn
hafa verið einhuea í að nota
bessa möguleika til að trevsta
hina raunhæfn samvi.nnu Norð
urlandanna. Á sáma hátt hafa
Afleiðingin var nýr stórsig-
ur verkamannaflokksins í Stór
þingskosningunum 1953, enda
þótt flokkurinn tapaði þingsæt.
um vegna breytinga á kosn-
ingaskipaninni. Hin borgara-
Framh. á 7. síðu.
Iðkkrð hásefa
vantar á togarann Hvalfell, sem fer á saltfiskveiðar hér
við land í dag. Uppl. í síma 3006.