Alþýðublaðið - 09.08.1955, Side 5

pTÍðjudagur 9. ágúst 1955.
ALÞVÐUBLAÐIÐ
6
Kýpur - höfuðverkur Brefa.Heiían m
ÓGNARÖLD þjóðernlssinna
skapar hættu fyrir mikilvæg-
asta öryggisvirki Vesturvejd-
anna í Miðjarðarhafslöndum,
•— og það er vafasamt, að til-
!boð um víðtæka sjálfss'tjórn
myndu binda endj á hana-
Vegna hinoa blóðugu átaka
í frönsku nýlendunum 1 Norð-
ur-Afríku, hefur mönnum hætt
til að sjást yfir mikilvæga ai-
burði, sem eru að gerast ann-
ars staðar í Miðjarðarhafslör d
um, — sem þó, vegna hinna
sérstöku aðstæðna, eru eí til
vilj ekki síður alvarlegs eðlis.
•'Ég á vdð þá ógnaröld, sem
gríska þjóðernissinnahreyfing-
5n á Kýpur hefur kom:ð af stað,
í því skyni, að ná takmarki
sínu, Enosis, endursameining-
unni við föðurlandið. Það, sem
einkum gerir þetla mál svo al-
varlegt, eru þær aðstæður, að
Kýpur hefur eftir að Breíar
hafa orðið að hörfa frá Zes-
svæðinu, orðið hernaðarieg
meginbækistöð þeirra á austan
verðu Miðjarðarhafi, — og það,
sem þar er að gerast, hefur lika
orðlð nýja forsætisráðherran-
um, Sir Anthony Eden, fyrsta
atvarlega áhyggjuefnið.
Það er blátt áfram knýjandi
nauðsyn, að koma á kyrrð og
ró á eynni, ef hún á að geta
gegnt hinu nýja hlútverki sínu,,
•— og ákvarðanir hafa líka ver-
3ð teknar um stórfelldar ráð-
stafanir t'-I að það megi takast.
Það er ekki eingöngu, að þús-
undir brezkra hermanna hafi
verið látnir framkvæma gagn-
ráðstafanjr, en raunar hefur
harðýðgi þe'rra vakið gagnrýni
imeðal ýmissa Breta, — heldur
er og í Lundúnum unnið af
Ékefð að frumdrögum að stjórn
ærskrá, er veiti víðtæka sjálf-
stjórn, sem menn vona að hinn
gríski hluti eyjaskeggja, að
aninnsta kosti þeir, sem ekki
ieljast til hinna róitækustu,
láti sér nægja.
En í þessu sambandi verður
Iþó að vekja athygli á því. að
Evjpuð úrræði voru reynd árið
1948, en þá höfnuðu evjar-
skeggjar slíku tilboði með öllu.
DRAUMUR, SEM
RÆTTIST.
Það var í byrjun árs 1952, að
samtök Vesturveldanna viður-
kenndu Kýpur, sem hina ,,einu
hugsanlegu meginnstöð hern-
aðarlegra áætlana og skipu-
.lagningar í Miðjarðarhafslönd-
um“, en þar með var eynnj,
eins og raunar oftsinnis áður,
skipað í áberandi sess í at-
’burðasögunni.
Enda þótt eyjan væri eins
ikonar ibrezk Ihjálenda, tóku
eyjarskeggjar þátt í fyrrj heims
styrjöldinni, sem bandamenn
Þjóðverja, eftir að Tyrkir gerð
ust styrjaldaraðilar, en í raun
og veru hefur eyjan lotið vaidi
Breta síðan á Beriínarráðstefn
/unni 1878.
A ráðstefnu þessari, sem Bis-
marck átti frumkvæðið að, í
þeim tilgangi, að draga úr
áhrifum af sigri Rússa, gerðist
Beaconsfield lávarður, — Dis-
raeli — verndari sjúklingsins,
Evrópu, gegn utanaðkomandi
ásælni, og um ijeið gætti hann
brezkra hagsmuna af trú og
dyggð. Og það var meðal ann-
ars takmark hans, að koma
Kýpur undir brezkt áhrjfavald,
svo að rætast mætti sá djarfi
aeskudraumur, er hann hafði
dreymt á ferðalögum sínum
um Austurlönd. Nú var hann
orðinn aldurhniginn og far-
Jama, en hugsun hans skýr eins
cg kristall, — það var ekki að
EYJAN Kýpur hefur ver-
ið á valdi framandi þjóða
um margra alda skeið, en
meginhluti íbúanna er grísk
ur a‘ð uppruna, og telja
Grikkland sitt föðurland.
Hafa þeir nú skipulagt and-
spyrnu gegn veldi Breta, og
veldur það Bretum mjklum
áhyggjum, eins og málum
þeirra er nú komið á þeim
slóðum.
orsakalausu, að Bismarck, sem
svo sannarlega hrejfst ekki af
öllu lét svo ummæit, — ,,Der
ai'te Jude — er ist der Mann!“
Þegar samningurinn hafði
verið undirritaður, varð gleði
mdkil á Bretlandi, og gamla
mannjnum var fagnað sem sig-
urvegara, er hann kom heim
aftur eflir að hafa unnið Bret-
landi „frið með sæmd“, — og
franskt blað gat sagt með sanni,
„brezkar erfðavenjur eru ek'ki
útdauðar, — þær iifa enn í
hjörtum kvenna og sál eins
aldurhnigins stjórnvjtrings.“
SÆLUEYJAN.
Þá ræddu menn á Bretlandi
um þá „fögru Paradís“, sem
þeim hafði áskotnazt á Austur-
Miðjarðarlhafi, en englnn hafði
þá hugboð um, að þessi eyja,
sem liggur um 90 km undan
strönd Palestínu og 60 km frá
sirönd Ljtlu-Asíu, æiti eftir að
verða einskonar fljótandi 'her-
stöð, á borð við Singapore og
Giforaltar.
Fagurt er enn á Kýpur, —
enn er það að vissu leyti sælu-
ey. Ég gleymi ekki síðari hluta
sólskinsdags, veturinn 1948,
þegar ég sat á klelti -við Pashos
í laufskugga kvistótta syca-
moretrés, og horfði út yfir
bylgjur hafsins, þar sem Afro-
dite steig forðum upp úr sæ-
löðrinu, mannkyninu tjl yndis.
Hún hefði ekki getað valið t/1
þess fegurri stað.
Hugsið ykkur slíka ey, þar
sem maður getur gengið á skíð
um að vetri til að morgni dags,
og síðar um daginn baðað sig
í foláum öldum hafsins. Hugsið
ykkur slíka ey, þar sem maður
fær vínið fyrir sama sem ekki
neitt, og þar sem maturinn er
hinn gjæsilegi árangur af sam
einaðri franskri, grískri og aust
rænni matargerðarlist.
En hugsið ykkur líka slíka
ey, þár sem. menningin er
blanda af öllum menningar-
stefnum, ■ sem gæt-t hefur við,
Mjðjarðarhaf.
Hér færði sterkur frumkyn-
þáttur óþekktum guðum fórn-
ir fyrir þúsundum ára. Hér
reistu Grikkir marmarahallir.
Hér skálmuðu Persarnir um.
Hér ríkti Alexander. Hingað
flugu rómversku ernimir. Hér
predikaði Páll. Hér tóku hinir
hugdjörfu arabisku herir land.
Hingað kom Ríkharður ljóns-
hjaría þeirra erinda, að hrekja
þá á brott, og hajda brúðkaup
sitt og Berengeríu af Navarra.
Hér ríktu krossferðakonungar.
Hér dó danski konungurinn
Eiríkur á Jórsalaferð sinni og
hvílir nú í ókunnri gröf. Hér
skópu Feneyjamenn verzlunar
veldi. Hér gerðu þeir innrás,
hinir grimmu Tyrkjr.
Enn geymast þarna minjar
um allt þetta, allstaðar gætir
áhrifa frá elslu tíð. Sterkust
verða þau, þegar maður ferð-
ast um miðbik eyjarinnar og
mætir þar úlfaldalest á ein-
hverju hæðardraginu, sér þá
lulila um landsvæði, sem minn-
ir mjög á það landslag, er rætt
er um í bi'blíunni, minnir á
myndir Dorés, og sér þá síðan
hverfa við sjóndeildarhringinn,
og hrynjandi hreyfinga þeirra
er sameign allra alda.
TUGIR ALDA HAFA EKKI
KÆLT HIÐ GRÍSKA BLÓÐ.
En það er órólegt í þessari
Paradís, þrátt fyrir allt. Af
íbúunum, sem telja um hálfa
milljón, eru Grikkjr í miklum
meiriihluta, eða öllu heldur
fólk af grísku kyni. Þrátt fyrir
aldatuga aðskilnað ]íta þeir á
Grikkland sem siit tjna föður-
Jand.
Bretar hö'fðu álitið, að með
hinni gífurlegu velmegun, „em
hófst á eynni, er hún varð
hernaðarleg meginnstöð, myndi
óánægjan fjara út af sjájfu sér,
en þar urðu;þeir fýrir sorgieg-
um vonforigðum. Velmegunin
hefur þvert-á móli, ef hugsan-
legt er, auklð til muna á of-
stækið. Ifoúarnir grísku hafa
aðeins eitt takmark. „Lausn
undan okj Breta og sæla sam-
einingu við föðuriandið“.
Það gerir mállð og flóknara,
að kommúnisminn hefur auk-
izi mjög að áhrifum á eynnj.
Það á rætur sínar að rekja til
hinna mörgu innflyljenda, sem
ieitað hafa t/1 eyjarinnar, síð-
an 1939, vegna hins vaxandi
jðnaðarstarfs í stærri borgum,
Limassol, Larnaca og Fama-
gusta á ströndinni, og í höfuð-
borginni Nicosia inni á eynni.
Þejr ráða meira en 40% at-
kvæða.
Frá gamalli tíð fer erkibisk-
upinn með æðsta vald á eynni,
og er hann að sjálfsögðu full-
trúi grísk-kaþólsku klrkjunn-
ar. Hann fer ekki aðeins með
hið æðsta kjrkjulega vald, held
(Frh. á 7. síðu.)
LÖGUM samkvæmt hæt; ir
Einar Hróbjartsson póstfull-
trúi nú á næstunni störfum í
bögglapóststofunni — eftir
meira en fjörutíu ára þjónusíu,
— lengst af sem forstöðumað-
ur þeirrar dejidar.
Sennilega siendur það eng-
um póstmanni nær en mér að
kveðja E!n-ar Hrófojartsson með
nokkrum orðum. — svo oft hefi
ég notið góðs af þekkingu hans
og velvilja.
En af ótla við. að fyrir mér
kunni að fara líkt og mennta-
skólanemanum, — sem taldj
sig eiga meira fyrir siíl-
inn-; — en fékk það svar hjá
kennara sjnum. — að enda þótt
'hann þekkli ailmörg orð í
^iunguméCi því. sem þar var um
(að ræða, — þá yrði hann að
(gera sér ijóst, að ekki stæði á
(sama í hvaða röð orðjn kæmu.
Það er einm.tt það, -— orð-
(in þurfa að koma í-sæmilegri
röð,- — þess vegna ætla ég að
verða stuttorður.
Margar stórar sögur' mætti
segja frá þessu tímabili Ein-
ars Hróbjartssonar í böggia-
pósts'ofunni. Af póstmagni svo
jmjklu. að margan iaxve'ði-
manninn sundlaði, — eru þeir
þó sagðir kunna frá stóru að
segja: — og sögur af vinnu-
stundafjölda — í einni lotu —
svo stórar. að ekki er nema fyr
ir iogaramenn, ■— frá því áður
en vökulögin — gömlu — ióku
gMdi, að standa undir þeim töl
um.
Minnistæð er rnér ein siík
hrota, — er eitt stærsia og
glæsilegasta skip flotans var á
förum í strandferð; -— þá urð-
um við í bögglapóststoiunni að j
vinna lállaust á armgn sóiar- I
Einar Hróbjartsson.
hring vjð að taka á mótl og
ganga frá pósti, — enda kom
skipið ekki afíur úr þedrri ferð
— Goðafoss eldri; — það varð
han's stóra strand.ferð.
Einar Hróbjartsson er meðai
maður á vöxt, — hann er greind
ur og hefur leslð ógry-nnjn öll.
Enda hefur hann ekki eytt frí-
stundum sínum í kvikmynda-
húsum eða samkvæmissölum.
í lestri sínum hefur hann.lagt
mesta rækt við heimspeki og
stjamfræði. Hann les og skríf-
ar mörg tungumál, — enda þótt
hann hafi aldrej 1.] útlanda
komið.
Einar Hróbjartsson er hátt-
prúður í allri framkomu, — ég
hefi aldrei heyrt hann ta'Ja
hnjóðsyrði í garð nokkurs
rnan-ns; — mér finnst engin
fjarstæða a-ð segja um 'hann
eittthvað svlpað og Harald Höff
djng sa-gði um. Spinoza: „Öil
hans framkoma var mótuð af
mildi og geðslillingu, — hann
sást aldrei hryggur og heldur
ekki ákafiega glaður, — og þeg
(Frh. á 7. síðu.)
Bœkur og höfundar
Timabærar r
MEÐ UNGU FÓLKI er hug-
þekkt heiti nýrrar bókar eftir
Ragnar Jóihannesson skóla-
stjóra Gagnfræðaskóla Akra-
ness, er kom út þar í bæ síð-
astliðið haust.. Gerir höfundur
svofellda grein fyrir innihaldi
bókarinnar í. formálsorðum
hennar:
. Efni þessa kvers eru ræðu-
kaflar, sem flultir hafa verið
í Gagnfræðaskólanum á Akra-
nesi á árunum 1947- -54.
Úpphafiega Var t.l ætjázi, að
kvérið kaémi út til minningar
um tíu ára slarf áðumefnds
skóla, 1953, en ekk; varð ,af
því, að það kæmi út á þeim
tímamótum.
Margar þessar ræður Voru
fluttar við skólaselningu og
skólaslit, og bera þess merki,
að þær eru bæði ætiaðar ung-
lingum og.fullorðnu fólki. Þess
eru menn líka beðnir að mjnn-
ast, sem á þessar hu.gieiðingar
sumar hlýddi, var eidra en 13
—17 ára“.
Það er ekki eins auðvelt og
ýmsir kunna að halda, að
semja ræður, er séu samtímis
við hæfi ungljnga og fullorð-
inna, en mér virðist Ragnari
skólasljóra iþafa tekizt prýðis-
vel að iná því takmarki með
þessum ræðum sínum. Þær eru
samdar á iátlausu en einkar
vjðfelldnu íslenzku máli, og
víða er þar bæði fallega og
rilgerðir
Ragnar Jóbannesson.
spaklega að orði komizt; efnis-
meðferðin er að sama skapi
skipuleg, og ræðurnar tíma-
bærar að efni og markvissar.
Þá velur Ragnar ræðum sínum
að einkunnarorðum spakyrði
eftir íslenzk öndvegisskáld, og
fellir einnig ósjaldan tilvitn-
anir úr kvæðum þe rra jnn í
ræðurnar til áréitingar og til-
breytingar, en hann er bæði
handgenginn íslenzkum skáld-
skap og sjálfur skáld gott.
í fyrslu ræðunni í safninu,
„Gjldi menntundrinnar og
markmið iþekkingarinnar“, sem
er bæði hin prýðijegasta og at-
hyglisverðasta, kemst höfund-
ur þannig að orði:
„Það er áreiðanlega hættu-
legt ei ns 1 aklingunum og mánn
kyninu, að meta þekkinguna
til fjár eingöngu. Það er af-
leiðing af of rammri efnis-
hyggju. Auðæfln og penin.gar«
jr geta aldrei orðið takmark í
sjálfu sér. Sé auðurinn ekki
notaður sem tæki í sókninni
til æðri þroskamiða, verðui-
hann undirstaða andlausrar
barátitu, vanþroska hugsuha.r,
kæruleysis og styrjaida.
Vér verðum öll, hvert cg
eilt, að koma aúga á gildi
menntunarinnar. Ómenntaður
maður er ófrjáisari en hinm
sannmennlaði. „Sannleikurinn
mun gera yður frjálsa.“ Öilu
fjánhagsgildi ofar er þroski og
víðsýni hinnar frjálsu þekk-
ingar. Maðurinn er fæddur hér
á jör.ð til að læra, og hann má.
ekkert lækifæri láia ónotað til
að stunda nám. Með vaxandt
þekkingu á göfgj mannsins að
vaxa. Með vanmati á gildi
þekkingarinnar fyrir manns-
andann er verið að draga í efa
kenninguna um æðstu rök tii-
verunnar. Sé það rétt álykiéð,
að vér séum bornir til lífs á
þessari jörð ti] að þroskast og
vitkast, hlýtur það að vera
synd gegn tilverunní og höf-
undi hennar að vanrækja tæki
(Frh. á 7. síðuú „