Tíminn - 03.03.1965, Side 5

’HIÐVIKUDAGUR 3. marz 1965
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson rtitstjórar: pórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriói
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: SteingrlmuT Glslason Ritstj.skrifstofur • Eddu
búsinu. slmar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti Af-
greiðslusiml 12323 Auglýsingasiml 19523 Aðrar sknfstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 90.00 á mán mnanlands - 1
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA b.f.
Lýsisherzluverksmiðja
Meðal þeil-ra mála, sem nú liggja fyrir Alþingi ,er til-
laga frá Skúla Guðmundss. og öðrum þingm. úr Norðurl.-
kjörd. vesrta um að fela ríkisstjórninni að láta nú þegar
kanna möguleika á sölu hertrar síldarfeiti á erlendum
mörkuðum og gera að öðru leyti rækilegar rannsóknir á
því , hvort nú sé orðið tímabært að byggja á Siglufirði
verksmiðju til herzlu síldarlýsis, samkv. ákvæðum laga
nr. 93 frá 1942. Sýni rannsóknirnar hagstæða útkomu
skal þegar hefja byggingu verksmiðjunnar.“
í greinargerð tillögunnar er það rakið. að sumarið 1942
samþykkti Alþingi lög um að reisa nýjar síldarverksmiðj-
ur. í niðurlagi 1. gr. þeirra laga er svohljóðandi ákvæði:
„Enn fremur lætur ríkið reisa verksmiðju til herzlu
síldarlýsis, þegar rannsóknir sýna, að það sé tímabært."
Áriri liðu án þess að þetta ákvæði laganr.a kæmi til
framkvæmda: Þó var málinu hreyft á þingi 1945 og
1948. Árið 1961 báru Björn Pálsson 5. þm. Norðurlands-
kjördæmis vestra ,og 3 aðrir þingmenn. fram tillögu á
Alþingi um málið. Hún var á þessa leið-
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninm að láta nú þegar
fara fram rannsókn á því, hvort tímabært sé að reisa
verksmiðju til herzlu síldarlýsis, sbr. 1 gr. laga nr. 93
25. sept. 1942.“
Tillögu þessari var vísað til þingnefndar til athugunar,
en hlaut þar ekki afgreiðslu.
Dagana 19. og 20. sept. 1964 var haldin á Siglufirði
ráðstefna úm atvinnumál að tilhlutan verkalýðsfélaganna
þar. Á ráðstefnunni var gerð eftirfarandi ályktun:
„Ráðstefna verkalýðsfélaganna á Siglufirði um atvinnu
mál Siglufjarðar skorar eindregið á ríkisstjórn að undir-
búa framkvæmd laga um byggingu lýsisherzluverksmiðju
og láta reisa hana á Siglufirði.
Leggur ráðstefnan áherzlu á, hve afar mikla þýðingu
það hafi, jafnt fyrir atvinnuuppbvggingu bæjarins' sem
efnahagslíf landsins, að slík verksmiðja vrði reist hér“.
Nú eru liðin 22 ár síðan lögin um lýsisherzluverksmiðju
voru samþykkt á Alþingi, en verksmiðjan hefur enn ekki
verið reist. Flutningsmenn áðurnefndrar tillögu telja því,
að eigi megi lengur dragast að gerð sé gangskör að því
að kanna markaðsmöguleika fyrir útfluttar afurðir frá
lýsisherzluverksmiðju og rannsaka að öðru leyti, hvort nú
sé orðið tímabært að reisa slíka verksmiðju á Siglufirði.
Þá er lagt til, að bygging verksmiðjunnar skuli hafin án
tafar, ef rannsóknir sýna hagstæða útkomu.
Jafnvægisstofnun
Á Búnaðarþingi í gær var samþykkt samhljóða ályktun
sem mjög ber að fagna, og verður vonandi til þess að
stuðla að skjótari aðgerðum Alþingis og ríkisstjórnar í
mjög brýnu máli — raunhæfum ráðstöfunum til þess að
auka jafnvægi í byggð landsins. í ályktun Búnaðarþings
er lagt til, að sett verði á fót sem fyrst sérstök stofnun
að dæmi Norðmanna til þess að vinna að jafnvægismál-
unum, aukningu fjármagns til byggðarlaga, sem standa
höllum fæti, og dreifingu atvinnustöðva og þjónustu-
stofnana ríkisins um landið. Þá er og bent á ákveðnar
leiðir til að tryggja starf þesarar stofnunar
Hér hefur Búnaðarþing lagt þessu brýna máli lið með
skorinorðum og ótvíræðum hætti, og er þess að vænta, að
Alþingi og ríkisstjórn verði myndarlega við þessari
áskorun.
TÍMINN
r ■■■■■■■■ ■■■ ........
Þórarinn Þórarinsson
Hverníg ætti aö skattleggja
aluminiumver ksmið ju ?
Eins og kunnugt er, standa
nú yfir könnunarviðræður við
svissneskan aluminiumhring
um það, að hann byggi hér
aluminiumverksmiðju, sem
framleiði í fyrstu 30 þús smá-
lestir á ári. en hafi skil-
yrði til. þess að geta fimm-
faldað framleiðsluna síðar. Við
ræður þessar munu m. a. hafa
hafizt vegna þess, að Alþjóða-
bankinn eða aðrar erlendar
lánastofnanir munu ófúsar til
þess að lána fé til stórvirkj-
anna hér á landi, nema samið
hafi verið fyrirfram við aðila
eins og svissneska aluminium-
hringinn um sölu á verulegum
* hluta umframorkunnar. Sést á
S þessu, að „viðreisnin" hefur
§ ekki skapað þjóðinni það láns
t.raust, er svo mjög hefur verið
gumað af, en það er atriði,
sem ekki verður frekara rætt
um að þessu sinni.
Eg er í hópi þeirra, sem
hefi verið þvi fylgjandi, að
slíkar könnunarviðræður færu
fram. Þó tel ég, að þessar
kcnrunarviðræður hafi farið
fra’- með öðrum hætti en
Kski'.egastur hefði verið, og í
upphafi hafi verið talsvert öðru
vísi haldið á málum en heppi-
legt hafi verið. Svo kann að
fara, að öll málsmeðferðin og
málsniðurstaðan eigi eftir að
markast af því. En um það
ræði ég ekki frekara að sinni.
Ástæðan til þess, að ég hefi
jafnan verið fylgjandi slíkum
könnunarviðræðum varðandi
aluminiumverksmiðju — og
það löngu áður en viðræður
hófust við svissneska alumin-
iumhringinn og áður en núv.
stjórn kom til valda, — eru
þessar: •
Vegna fábreytni íslenzkra at
vinnuvega er nauðsynlegt að
hefjast hér handa um fleiri at
vinnugreinar, ef mögulegt er.
Vafasamt er, að þeim, sem
stunda landbúnað og sjávarút-
veg„ fjölgi mjög verulega í ná-
inni framtíð, og því verð-
ur að efla iðnað og þjónustuat
vinnuvegi (m. a. móttöku ferða
manna) til að tryggja næga at-
vinnu, þar sem þjóðinni fjölg-
ar ört.
Orkufrekur iðnaður, eins og
1 aluminiumvinnsla, skapar sér
staka möguleika til stórvirkj
ana, en mikilvægt er að geta
nýtt vatnsaflið sem fyrst á
þann hátt. ,
Stórfyrirtæki, eins og alum
iniumverksmiðja, getur stutt
að því að treysta jafnvægi í
byggð landsins, ef hún er
staðsett með það fyrir augum.
Frá mínum bæjardyrum séð,
er það engu síður hagsmuna-
mál Reykjavíkur en landsbyggð
arinnar, að Reykjavík sé ekki
eina borgin í landinu. heldur
eflist hér a. m. k. önnur borg.
sem myndi jafnvægi í þessum
efnum. Akureyri hefur skilyrði
til að verða slík borg, ef þar
er efldur meiriháttar iðnaður-
t. d. ef stór aluminiumverk
smiðja væri staðsett í nánd
hennar.
Fleira mætti nefna, en þetta
'æt ég nægja að sinni En þótt
þetta sé rakið. vil ég taka fram,
að ég álít aluminíumverk-
smiðju síður en svo eina ráðið
til að auka atvinnu landsmanna
og okkur þurfi því síður en svo
að reka upp á sker, þótt ekki
verði úr byggingu hennar
Samvinna við erlent
fjármagn.
Aluminiumverksmiðja er
stórt og dýrt fyrirtækí og því
útilokað, að íslendingar geti
reist slíkt fyrirtæki af eigin
rammleik í náinni framtíð, án
þess að draga alltof mikið fjár
magn frá öðrum atvinnugrein
um, sem er enn nauðsyn-
legra að efla, (lan'dbúnaður,
sjávarútvegur, fiskiðnaður o.
s. frv.). Aluminiumverksmiðja
verður því ekki reist hér,
nema í samvinnu við erlent
fjármagn, og með erlendum
eignaryfirráðum að mestu eða
ölju, a. m. k. í upphafi.
Eg er þeirrar skoðunar, að
íslendingar eigi að sýna mjög
mikla varfærni í því að hleypa
eriendu einkafjármagni inn í
landið á þann veg, að það eigi
hér og reki fyrirtæki. Eg álít
t. d., að til viðbótar því, að út
lendingum er nú bannað að
eiga hér raforkuver og skip,
sem stunda fiskveiðar eða fi.sk
vinnslu í landhelgi. eigi einnig
að banna þeim að eiga hér
fiskvinnshifyrirtæki í landi.
Ekki komi heldur til greina
að hleypa þeim inn í verzlun
ina. en vel getur komið til
mála, að erlendar keðjuverzlan
ir fari að sækjast eftir því.
Þannig má halda þessari upp-
talningu áfram.
Frá mínu sjónarmiði, skip-
ar aluminiumverksmiðja hér
verulega undantekningu. Hún
myndi ekki verða keppinautur
íslenzkra fyrirtækja á erlcnd-
um eða innlendum markaði.
Margt fleira þessu iíkt mætti
nefna. Aluminiumverksmiðja
er t. d. algoriega frábrugðin
olíuhreinsunarstöð, sem myndi
fá einokunaraðstöðu á íslenzk
um markaði. Þess vegna verð
ur olíuhreinsunarstöð, þegar til
kemur, að verða frá upphafi
alíslenzk' eign, Iíkt og t.d.
Sementsverksmiðjan. Það á
líka að vera auðvelt, því að
stofnkostnaður hennar er ekki
meiri en það.
Engin sérréttindi.
Þrátt fyrir það, sem nú er
rakið, er mér það vel ljóst, að
hætta getur stafað frá er-
lendri aluminiumverksmiðju,
sem yrði rekin hér, ef ekki
væri tryggilega gengið frá
þeim sámningum. sem upphaf
lega verða eerðir um hana
Endanleg afstað? mín til þessn
máls fer þvf eftir þeim skil-
málum. sem könunarviðræðii’-
leiða í ljós. -tð endanlega verð
ur um að ræða.
Eg álít. að verði ekki strax
i upphafi haldið fast á málum
í samningum við atuminium-
hringinn. og hann komist upp á
lag með að fá öllu eða mestu
af óskum sínum framgengt. þá
sé mikii hætta á ferðum Jafn
framt ber þess að gæta. að
sá samningur. er við kunnum
að gera við hann, verður for-
dæmi varðandi alla aðra samiv
inga, er við kunnum síðar að
gera við erlend fyrirtæki.
í samningum okkar við al-
uminiumbringinn álít ég það
grundvallaratriði, að starfsemi
hans hér sé í einu og öllu háð
íslenzkum lögum og hann búi
ekki við önnur og betri skatta-
og tollakjör en íslenzk fyrir-
tæki. Öll sérréttindi, sem
kunna að verða veitt í þessum
efnum, bjóða hættum heim.
Skattamálin.
í þessu sambandi tel ég rétt
að minnast sérstaklega á skatta
málin. Ariir erlendir auðhring
ar, sem gera slíka samninga
við efnalítil ríki, reyna mjög
að ganga á það lagið, að fá
lægri og betri skattakjör en
innlend fyrirtæki búa við. í
Suður-Ameríku er þessu marki
oft náð með eftirgreindum
hætti: Viðkomandi hringur
segir, að hann vilji gjaman
borga alveg sama skatt og
innlend fyrirtæki. Hins vegar
sé erfitt að fylgjast með
skattaframtali hans, þar sem
hann hafi rekstur í mörgum
löndum. Af þeim ástæðum sé
viðkomandi ríki sennilega
heppilegt að semja við hann
um ákveðið framleiðslugjald
um tiitekið árabil, en að sjálf
sögðu verði miðað við það, að
gjaldið gefi viðkomaridi ríki
sömu tekjur og það myndi fá,
ef hringurinn greiddi skatta
eftir sömu reglum og innlend
fyrirtæki.
Allir geta séð, að hér er um
augljósa blekkingu að ræða.
Enginn mannlegur máttur,
engir hagfræðingar eða raf-
magnsheilar geta reiknað það
út, hvaða skatta viðkomandi
fyrirtæki munu greiða næstu
25 árin, ef það greiddi sömu
skatta og inlend fyrirtæki
á sama tíma. Allir útreikn-
ingar um þetta eru vitan-
lega hreinlega út í bláinn. Eng
inn getur t. d. sagt um, hver
skattalöggjöfin verður á bess
um tíma, eða hvert það verð-
lag verður eða hverjar aðrar
þær aðstæður verða, sem ráða
afkomu fyirtækisins. Það
helzta. sem byggt er á. er áætl
un frá viðkomandi hring um
rekstur hans á þessum tíma!
Ef farið yrði inn á þessa
braut., eins og gert hefur verið
sums staðar í Suður-Ameríku,
er strax brotið það princip-at-
riði, að hringurinn búi við
sömu skattalög og íslenzk fyr-
irtæki. Hann er óháður öllum
þeim skattabreytingum, sem
kunna að verða á samningstím
anum Hann fær skattareglur,
sem innlend fyrirtæki myndu
eindregið æskja að geta búið
við, en verður neitað um Hann
er kominn með sérstöðu og
sérréttindi Ef hann fær þau
þannig á einu sviði. er hætt
við. að hann fái það brátt á
fleirum
Við sama borð og innlendir
skattgreiðendur.
Af þessum ástæðum er það
Framh a Dls 14