Alþýðublaðið - 10.01.1957, Blaðsíða 5

JFimmfadagur 10. janúar 1957.
IbýZublamZ
' VANDFUNDINN mun sá
blettur á Islandi, þar sem ann-
ars einhvern tíma hefur verið
'byggð, að ekki loði við staðinn
fleiri eða færri sagnir um huld-
ar vættir. Við eigum marga
Hulduhvamma, Álfhóla, Trölla-
borgir og Dvergasteina. Álaga-
blettir munu vera fleiri í þessu
landi en byggð ból, þótt flestir
séu þeir nú gleymdir. Og í eina
tíð átti svo að segja hver maður
íána fylgju, og þannig mætti
•lengi telja.
Staður sá, sem ég hef byggt
um sinn, Keflavík norðan Súg-
-andaf jarðar, mun hafa verið á-
litinn ein af meiriháttar álfa-
byggðum landsins, og er það
kannski enn þann dag í dag. Ég
held, að enginn hafi búið svo
hér í víkinni, að hann hafi ekki
orðið eitthvað var við álfaþjóð-
ina. Sögur af slíkum atburðum
eru nú flestar fallnar í
gleymsku. og fáar einar hafa
verið skráðar. Hér er ein, eins
og hún er skráð af Kristjáni G.
’Þorvaldssyni á Suðureyri. -— Þú
séro að þetta er broshýr smá-
mynd úr myndasafni íslenzkra
þjóðsagna:
Eitt sinn var Guðný Magn-
ásdóttír aS leita kindía, og lí
leið hennar, um Katía, sem
eru vestast í Keflavík. Þegar
Iiún var að koma þangað, þá
sá hún þar konu vera að
mjólka kú, og stóð hjá henni
imaður með hendur í vösum.
Hún þóttist vita, að fólk þetta
væri aðkomandi, og ætlaði að
hafa tal af því. Hún fór því
fceínt þangað, og þegar nær
kom, sá hún það mjög greini-
lega. Kýrin var mjög fönguíeg
og faileg, með blönduðum lit-
uinn, fjórlit, eins og kallað var.
Guðný sá á bak kominnar,
sem var að mjólka. Var það
þrekín kona í peysufötum, og
féllu miklar og þykkar fléttur
míður herðar hennar. Guðný
stefndi beint á fólkið og hafði
ekki af því augun, en þegar
lián var komin rétt að því og
ætlaði að fara að rétta mann-
itBum höndina til að heilsa
jhonum, þá skrikaði henní fót-
uir, svo að hún Ieit niður fyrir
lAg, en þegar hún leit upp aft-
tuir, var allt horfið.
Þetta gerðist í Kötlum fyrir
löngu. Það er eins og þessi blett-
ur sé skapaður fyrir hludufólk.
Þarna skiptast á djúpir gras-
bollar, hólar og hæðir. Og kom-
ir þú þar á kyrru sumarkvöldi.
og hafir þú hljótt um þig, þá
munt þú ef til vill heyra skrjáfa
í klæðum og óm af hörpuleik.
Stundum virðist mér sem allt sé
þarna iðandi af lífi í kringum
xnig, einkum þegar ég er þar
einn. ■
Sumarið 1888 gerðist furðu
legur atburður í Keflavík.
Þriggja ára stúlkubarn. týnd-
Ist, og sást ekkert tíl heiinar
aftur fyrr en á þriðja degi frá
því að hún hvarf, en þá fann
móðirin. teipuna sína á kvía-
bólinu ofanvert við túnið.
Ósknr Aðahteinn:
Þarna hafði verið þrautleitað
að barninu, en án nokkurs ár-
angurs. Svo var stúlkan þarna
allt í einu. Og hún var alveg
eins og hún átti að sér að
vera, líkt og hún hefði aldrei
horfið úh umsjá móðurinnar.
Hugsaðu þér annað eins og
þetta. Er nú nema von, að
fólkið á bænum hafi staðfasf-
lega trúað því, að barnið hafi
búið með álfum, þennan tíma
sem það var í buríu, að ein-
hver barnlaus álfkona hafi
Iagt ofurást á telpuna og ekki
staðizt þá freistingu að taka
hana til sín? En þegar svo
huldukonan hafi séð afleiðing
ar gerða sinna. hræðsluna
sem greip fólkið við hvarf
telpunnar og harm móðurinn-
ar, þá hafi hún skilað barn-
inu aftur, af því hún var raun
góð og heiðarleg kona.
I eina tíð bjó álfkona í Stefn-
ishlíð upp af Norðurtúni. Þessi
álfkona vitjaði stundum hús-
freyjunnar í draumi, einkum
þegar hún var ein heima með
börnin. Einveran og örvggisleys
ið hefur eflaust stundum valdið
bóndakonunni þungum raunum
og kvíða, og ekki hvað sízt þeg-
ar veðráttan var stríðlynd. Þá
hefur henni virzt óendanlega
langt til næstu mannabyggða og
heimkomudagur bónda síns ó-
tryggur. En eína nótt stóð svo
álfkonan í Stefnishlíð við rúm
húsfreyjunnar, með heiðríkju
sólnáttanna í svip og vor í aug-
um. Og þegar bóndakonan gekk
til starfa næsta morgun, mætti
hún einverunni og öryggisleys-
inu með nýrjum þrótti.
Álagablettir hafa víst verið
fleiri hér í Keflavík en nöfnum
tjáir að nefna, þótt nú sé ekki
viíað nema um fáa eina. Einn
þeirra er Áifatrumba, sem á að
vera þúfa hér í túninu, burst-
mynduð eins og lítið hús. Nú
getur enginn bent þér á þetta
örnefni með neinni vissu.
Bóndi, sem hér bjó á síðasta tug
nítjándu aldar, lét freistast til
að slá Álfatrumbu. Huldufólkið
hegndi honum með því að drepa
fyrir honum einu kúna, sem
hann átti. Svona getur huldu-
fólkið verið harðbrjósta. Eða
eigum. við kannski heldur að
segja, að kýrin hafi drepizt úr
doða eða annarri pest, sem fólk
kunni þá engin skil á? Fyrsti
vitavörðurinn. sem hér sat, sló
álagablett í Stefnishlíð. Hann
missti þrjátíu kindur árið eftir.
og huldufólkinu var kennt um
fjárskaðann.
Ég gæti tínt til fleirí slík
dæmi. En við skulum ekki leiða
Innflytjertdur eru heönír aci vitja tiinna nýiu eySu-
blaða í tollstjóraskrifsto'fun.a í Arnarkvoli.

TGLLSTJ ÓRA SKREFSTOFAN,
Armarhvoli.
hugann frekar að þessu. Ein-
hvern veginn finnst mér, að það
sé ekki til vont huldufólk í
Keflavík. Hins vegar er ég viss
um, að hér býr gott og listrænt
huldufólk. Áðan sagði ég þér
frá strengleikum í Kötlum. En
ég má ekki glevma að segja þér
frá sinfóníuhljómsveitinni í
Keflavíkurhól. Eina nótt í sum-
ar lá ég á hólnum og heyrði
hljómsveitina leika undrafagurt
tónverk í þrem köflum. Og ég
átti enga ósk heitari en að hann
Páll ísólfsson væri kominn á
hólinn til að meðtaka inspíra-
sjónina.
Ég er í rauninni harðsoðinn
efnishyggjumaður (annað er
ekki fært rithöfundi á miðri
tuttugustu öldinni). Ég verð þó
að viðurkenna það, að í mér var
hræðsluskjálfti, þegar ég í
fyrsta sinn sló þá bletti hérna í
víkinni, sem ég hafði sagnir af
að á lægju römm álög frá fornu
fari. En það var nú eitthvað
annað en að álfaþjóðin færi að
bekkjast til við mig, þótt ég
hirti þessi fáu strá ofan í belj-
una. Hins vegar hef ég stund-
um orðið fyrir undursamlegum
áhrifum yfir orfinu. svona á-
móta og þá sjaldan að andinn
kernur yfir mig og ég skrifá
eitthvað, sem hefur þessa óút-
skýranlegu hreyfingu í sér
fólgna,5 sera lifir í brjóstinu
löngu eftir að orðin. eru gleymd.
Þegar þessi elskulegheit koma
vfir mig á teignum, er orfið
ekki lengur þungt og klunnalegt
amboð og ljárinn bitlaus og
dauður. eins og kannski fyrir
stuttu síðan. heldur leikur orf-
ið svo léttilega í höndum mér,
að mér er næst að halda. að ein-
hver ósýnilegur reiði Ijáinn,
þótt ég sé að vísu með í leikn-
um.
Jæja. ÞaS var eitt sinn á
túnaslætti. Ég hafði hlaðið
grasinu í þykka múga eins og
óður maður lengi dags. En
þegar ég var í þann veginn
að ganga frá verki, þá sá ég
hvar minnsti snáðinn minn
sat í slægjunni skammt frá
mér, og horfði á mig með dá-
lítið undirfurðulegum sjón-
um.
— Svo þú ert þá þarna,
Bragi litli, sagði ég.
Drengurinn anzaði mér ekki
fyrr en eftir drykklanga þögn,
en þá sagði hann:
— Pahhi, það var fólk að
dansa í kringum þig. Fyrst sat
fólkið bara á steinum, svo fór
þa® að dansa í kringum þig.
— Og er fólkið ennþá að
dansa í kringum mig? sagði
ég.
— Nei, það er nú hæít því
núna, pafobi minn. Það var
bara huldufólk.
— Já, en var þetta ekki
yndislega fallegt huldufólk
og í Ijómandi fallegum föt-
umn?
— Jú. en það var nú samt í
þoku, sagði drengurínn.
Svo virtist hann með öllu
haía misst áhugann fyrir þessu
umtalsefni. Hann var bara
fimm ára. Og það hafði verið
eiríhvers konar þoka í kringum
þetta dansandi f ólk. Svo fór. það
Kka mæstum alveg strax, og þá
hugsaði : litli drengurinn ekki
meira um það. .. . Ég á þrjá
litla drengi, og tveir þeirra
hafa bæði heyrt og séð eitthvað
svolítið til huidufólksins.
Þegar elzti sonur minn var
átta ára, kom hann eitt sinn
hlaupandi í slægjuna til mín
og sagði:
— Pabbi, ég var að leika
mér uppi í brekkum hjá ánni,
og ég sá dálítið.
— Hvað sástu? sagði ég.
— Ég sá blóm.
Drengurinn sagði þetta
þannig, að ég hætti að slá,;
studdist fram á orfhælinn og '
beið þess að fá meira að heyra.
— Það var huldublóm,
sagði drengurinn.
— Hvernig veiztu að það
var huklublóm?
— Það var svo fallegt,
sagði drengurinn.
— Oll blóm eru falleg, sagði
ég-
— Ekki eins og þetta, sagði
drengurinn. — Það var mjög
lítið, samt fannst mér það dá-
lítið stórt. Það var svo fallegt
að ég get ekki lýst því. Svo
leit ég af blóminu, en þegar
ég ætlaði að líta á það aftur,
þá var það farið.
Og einu sinni í sumar . . . Nei,
ég ætla ekki að segja þér þá
sögu. Það er nú svona, — mér
finnst að ég megi til með að
eiga svolítið leyndarmál alveg
fyrir mig. Annars dregur penn-
inn mig sífellt á tálar; stelur
öllu, sem í hugann kemur.
Vegna þess að ég er nú fyrst
og fremst efnishyggjumaður,
þá má ég helzt ekki skiljast svo
við þessi huldumál. að ég segi
ekki dálitla sögu. sem ég held
að sé alveg í anda raúnhyggj-
Þetía skeði á miðjum síðast-
liðnum vetri. Ég var þá fyrir
stuttu byrjaður að skrifa upp-
kast að nýrri skáldsögu. Fólkið
í sögunni var alls staðar þar
sem ég var. Það sat umhverfis
skrifborðið, þegar ég var að
skrifa. Það elti mig milli bæjar
og peningshúsa. út í vita, upp á
víkurbrúnir, niður í fjörur,
undir Göltinn og allt út á Suð-
Eitt kvöld eftir að myrkrið
var dottið á, sat ég sem oftar í
góðum fagnaði með hirð
minni, sögufólkinu. En
skyndilega fannst mér sem
sviðið yrði autt og tómt, og ég
hevrði rödd hið innra með
mér, sem sagði:
— Þú hefur gleymt að
kveikja á vitanum!
Þetta var bláköld stað-
reynd. Ég hafði ekki farið út
til að kveikja á vitanum. Þú
átt sjálfsagt auðvelt með að
setja þig í mín snor á þessari
stund. Ég þarf ekki að segja
þér það, að meiri afglöp getur
vitavörður naumast frarnið í
starfi sínu en að gleyrna að
kveikja á vitanum.
Ég rauk þegar út á hlað
eins og ég kom frá skrifborð-
inu, snöggklæddur og á inni-
skóm.
Og hvað sá ég ekki?
Það var búið að kveikja á
vitanum. Ég segi þetta aftur.
Það var búið að kveikja á vit-
anum.
Konan var uppi á lofti að
kertna drengjunum. Enginn
okkar hafði farið út úr húsi
síðan myrkrið datt á. Hér
hafði því gerzt undursamlegt
atvik:
Einhver ósýnileg hönd
hafði tendrað ljósið á vitan-
um.
Blessað huldufólltið ætlaði
ekki að gera það endasleppt
við mig. Það gladdi mig með
dýrlegri sönglist og hljóð-
færaslætti, hvíslaði skáldleg-
um hugmyndum 'að undirvit-
und minni, sló upp balli á
teignum hjá mér, til að örva
ímvndunarafl mitt, greip jafn
vel í orfið, þegar illa beit, —
og nú hafði það hjálpað upp á
mig með vitavörzluna, meðan
(Frb. á 7. síðu.)
KVIKMYNDAFRETTIR
í Bandaríkjunum er ný-
Iega koniin á markaðinn
fræðslumynd, sem nefnist
„Immimizatibn“ — Ónæmi.
Fræðslumynd þessi er tekin
á vegum Encyelopaedia Bri-
toannica i Wilmette, Illinois.
Þar er skýrt frá því, hvað ó-
næmi er, og hvernig menn
geti orðið ónæmir fyrir smit
andi sjúkdómum. Þá er og
rætt um ýmis konar bólu-
efni og áherzla lögð á það, að
ekki sé hægt að sigrast full-
komlega á ýmsum smitandi
sjúkdómum, nema því að-
eins að hver og einn, full-
orðnir og börn, notfæri sér
þær varnir gegn sjúkdóm-
um, sem fást með bólusetn-
íngum.
Metro-Goldwyn-Mayer-
kvikmvndin ,,Lust for Life“,
sem frumsýnd var á kvik-
myndahátíðínni í Edinborg,
hefur hlotið lofsamlega
dóma kvikmyndagagnrýn-
enda og kvikmyndahúss-
gesta. Myndin er byggð á
samnefndri ævisögu hins
heimskunna hollenzka mál-
ara van Gogh. Kirk Douglas
fer með hlutverk van Gogh
og hæla skozk blöð honum
mjög fyrir áhrifaríkan leik
og dramatíska túlkun. Mál-
arann Gauguin leikur Ant-
hony Quinn af mikilli snilld.
Mvndin er í litum og þar eru
sýndár margar af frægustu
myndum málarans van
Gogh.
í New York borg er nú
farið að sýna kvikmyndina
„The King and I“, frá 20th
Century Fox, sem byggð er
á samnefndum söngleik eft-
ir Bichard Rodgers og Oscar
Hammerstein II. Söngleikur-
ínn var svo aftur byggður á
‘skáídsögunni „Anna and the
King oí’ Siam“ eftir Margar-
et Landon. Myndin hefur
hlotið frába:ra dóma kvik-
myndagagnrýnenda, bæði
hvað myndatöku og leik
sneríir. Síamskonung leikur
Yul Brynner, en Önnu leik-
ur Dehorah Kerr. Stjórnandi
mynclarámar er Walter
Lang.