Vísir - 24.02.1911, Blaðsíða 2

18
Frá alþingi.
Engir þingfundir i gœr.
Ráðherra-málið.
II.
Ræða Benedikts Sveinssonar
frummælandaí dag.
Það er nú alkunnugt orðið, að
margir af flokksmönnum sjálfstæðis-
flokksins innan þings og utan geta
ekki lengur borið traust til núver-
andi ráðherra í þeirri stöðu. Höfum
vjer, allmargir alþingismenn meiri
hlutans Iátið þetta ótvírætt í Ijósi
við ráðherra fært ástæður fyrir skoð-
un vorri, og óskað að hann
segði af sjer völdurn, en hann ekki
fengist til þess þegar á áth að herða
og ekki Iátið þess neinn kost að
víkja nema fyrir vantraustsyfirlýsing
er kæmi fram í þinginu. — Hefð-
um vjer þó miklu fremur kosið, að
ráðherra hefði vikið, án þess að til
slíks kæmi, sem honum hefði og
verið útlátalaust, þegar er hann vissi,
að hann hafði að minsta kosti mist
traust svo tnargra sinna flokksmanna
í þinginu, að hann var kominn þar
í minni hluta nerna því að eins, að
hann geri sjer von um að geta
stuðst við hinn flokkinn »frumvarps-
flokkinn« eða einhverja af þeim
fiokk, nægilega marga til þess, að
byggja sjer nýjan meiri hluta í
þinginu.
En ráðherra hefir nú synjað þess
þverlega, að lúta öðru en beinni
vantrausyfirlýsing og því er það,
að vjer sjálfstæðismenn höfum orð-
ið neyddir til að bera hana fram,
hjá því varð ekki komist sakir und-
irtekta ráðherra, því að oss þykir
það skyldara að fylgja fram málstað
vorum en einstökum manni, þegar
oss þykir hann ekki vinna í sam-
ræmi við stefnu vora — heldur
þvertámóti—vjergetum hvorki fyrir
sjálfum oss nje öðrum rjettlætt ýmsar
athafnir hans og framkomu og eigi
heldur vænst þess, að honum takist
það betur framvegis, að vinna í
samræmi við flokkinn.
Vér erum ósamþykkir ráðherra
fyrir framkomu hans bæði utan
lands og innan: Fyrir undanhald
og ístöðuleysi gagnvart útlenda vald-
inu og fyrir Ijelega stjórn og at-
hafnaleysi innanlands.
Framkoma ráðherra gagnvart
danska valdinu hefur verið í ósam-
ræmi við vilja og stefnu sjálfstæðis-
flokksins og honum ósamboðin
V Í S, I R
bæði í orði og verki, og skal eg
nú nefna þess nokkur dæmi:
Viðskifti hæstv. ráðherra vors byrja
með forsetaförinni. Ekki er því að
leyna, að mikla skapraun höfðu
margir fslendingar af þeim fagur-
mælum, sem ráðherra mælti þá í
eyru danskra blaðamanna. Var að
vísu n örgu logið, ýkt og fært til
hins verra vegar, bæði af Dönum
og þeirra vinum — en sumt var
þó satt, og var það algjörlega óþarft
og ósamboðið ráðherra íslands, að
leita vinfengis danskra blaðamanna
með skjalli og lítilsvirðandi saman-
burði á Danmörku og íslandi. Kom
slíkt og mjög illa við orðræður
þær, sem blað ráðherra hafði oft á
síðustu árum haft um þetta efni. —
Það var síður en svo, að þessi
frammistaða aflaði Iandinu virðing-
ar utanlands. En eg skal ekki fara
fleiri orðum um það, heldur minn-
ast á afskifti ráðherra af sambands-
rnálinu.
Það var sagt í fyrra-dag í biaði
stjórnarinnar, að ráðherra hefði átt
»manna langmestan þátt f því, að
innlimunin tókst ekki 1908.«—Það
er rjett, að núverandi ráðherra gekk
þá prýðilega fram enda stóð hann
manna best að vígi sakir stöðu sinn-
ar. — En hitt er þó fjarstæða, að
eigna honum nálega einum það
verk, eins og stundum hefur heyrst,
því að það er satt að segja, að þar
unnu að á eigin hönd hundruð
manna og jafnvel þúsundir út um
alt ísland og hefðu gert, eins fyrir
því, þótt núverandi ráðherra hefði
tekið aðra stefnu í máliuu. Þetta
er ekki sagt til að rýra starf núv.
ráðherra þá, en hinu má heldur
ekki gleyma, að íslenska þjóðin er
svo vel sett, sem betur fer, að hún
á miklum fjölda góðra drengja á að
skipa þegar réttindum hennar er
tvísýni teflt, og það vænti eg fast-
lega, að ekki bregðist heldur í fram-
tíðinni, þegar á reynir.
Á þinginu var það einhugasam-
þykki sjálfstæðismanna að setja fram
kröfur íslendinga í lagafornú til
þess að Danir og aðrir fengju að
vita þær sem glöggast. Þetta var
tilætlun allra flokksmanna vorra í
landinu og að þessu hafði verið
unnið á þinginu. — Það kom því
mörgum á óvart, þegar ráðherra fór
að ympra á því þegar komið var
frani undir þinglok (28. apríl Þt.
B. II. 767), að hlíta mætti við það,
að þingið Ijeti vilja sinn í ijósi í
þessu máli með rökstuddri dagskrá!
— (eða jafnvel Ijeti málið óútrætt.)
(sbr. Skth. 769.) — Auðvitað fjekk
þetta enga áheyrn flokksmanna.held-
ur var inótmælt og datt svo niður.
— En þessu hreyfði ráðherra eftir
bendingu frá Neergaard fors.r.h.
Dana, því að Danir vildu fyrir hvern
mun halda því í þagnargiidi, að ís-
lendingar væru ekki ánægðir með
tilboð þeirra — »uppkastið«, —
sem þeir höfðu skrumað af út um
öll lönd og hælt sjer fyrir dæma-
lausa mannúð og rjettlæti. Ogeink-
um vildu þeir aftra því að beinar
kröfur kæmu fram í lagaformi, því
að þá áttu þeir örðugra með að
dylja það fyrir nágrannaþjóðunum,
að frjálslyndi þeirra væri núnna en
þeir höfðu látið og alt kæmi skýrt
fram, hvað í milli bæri. — Það og
annað, að Iíklegt var, að ísl. muridu
verða fastari fyrir, ef þeir hefðu sett
kröfur sínar svó ákveðið fram —
heldur en ef þeir fengist nú til að
láta undan og koma aðeins með
einhverjar yfirlýsingar. Það var að
vísu ekki við að búast, að málið
næði samþykki Dana, eins og áður
var í pottinn búið, þar sem Danir
vissu heilan flokk í landinu miklu
lítilþægari, sem fylgt hafði innlim-
unarfrumvarpinu, en engu að síður
var það liinn mesti ills viti, að ráð-
herra skyldi þegar hafa dygnað
svona í því að halda málinu fram
með þeirri einurð og staðfestu, sem
því var samboðin, og fara að draga
úr framgangi þess. —
Danir hafa reynt að þegja málið
í hel, og til ráðherra hefur ekki
heyrst um það utan það eitt, er
hann sagði við danskan blaðamann
í vetur, að málið mundi nú látið
bíða að sinni, og íslendingar mundu
sætta sig við eina eða aðra tilslök-
un í áttina til konungssambands! —
Þessi ummæli ráðherra eru alls ekki
töluð í umboði flokksins og öðru
nær, en flokkurinn geti sætt sig við,
að ráðherra af hans flokki gefi
Dönum þannig undir fótinn með
lílilþægni vora — enda fekk ráð-
herra þakklæti fyrir þau í »Þjóðólfi«
og þarf því ekki frekari vtina við.
En þar sem Danir hafa í engu
viljað sinna rjettmætum jafnrjettis-
kröfum íslensku þjóðarinna, þá er
það linlega tekið á rnóti að gefa
þeim þessar og þvílíkar yfirlýsingar.
Þeir mega gjarnan liafa nokkurn
ugg af því, að það geti haft sínar
afleiðingar, að þeir vilja varna oss
rjettinda.
Það var hljóðbært í haust, að
ráðherra hafði staðráðið að fresta
þinghaldi fram á vor og brjef hans