Vísir - 14.07.1917, Blaðsíða 6

VISIR
hvern ákveðinn verðmun, er geti
verið sem vátrygging gegn þann-
ig löguðum ófyrirsjáanlegum at-
vikum.
Eg veit að margir, og a. m. k.
allir, sem hafa haft milli 30 og
40 verkam., vita hvert tjón það
er, ef þeir verða að tefjast frá
vinnu, eða vinna þeirra fer til
ónýtis, eins og oft kemur fyrir
í slæmri tíð. Þeir að m. k. geta
gert sér grein fyrir, hvað það
kostar að fæða og gjalda þeim
hóp yfir daginn, og vita að
til þess að standast það þarf
mikið að koma í aðra hönd.
Af þeim, sem ekki geta sett sig
inn í slíkt verður einskis krafist.
Þótt búin séu smærri verður
hlutfallið sama og sist betra.
En nú er að líta á hvort verð-
hækkun á mjólk þolir samanburð
við verðhækkun annarar vöru
Má þá benda á að t. d. hefir
maís þrefaldast í verði, sömul.
sykur, grjón og hveiti. Rúgmjöl
hefir nær ferfaldast. Eins hefir
alt efni stigið. T. d. hefir Ce-
ment fimmfaldast ogþannigmætti
lengi halda áfram að telja. í
fám orðum sagt, flestar vörur
hafa margfaldast í verði meðan
mjólkin hefir ekki enn náð að
stíga um helming. Allir vita þó
að hækkun sú sem orðið hefir á
öllum vörum kemur ekki síður
við buddu bænda en Beykvík-
inga og sjávarkauptúna. Og budda
bænda fær einnig engu síður en
hinna að kenna á hækkun kaup-
gjalds. Enda fær hún engann
landssjóðsstyrk, eins og t. d.
vélbátaiítgerð, sbr. steinolíusölu
stjórnarinnar. En hvernig fær
svo heilbrigð skynsemi skilið að
sama fólkið, sem þegir meðan ein
vöruteg. hækkar tvöfalt og önn-
ur margfalt, skuli reka upp skað-
ræðisvæl í hvert skifti sem mjólk-
in stígur, þó hún sé ennþá lang
ódýrasta varan. Eða halda menn
að dýrtíð og ófriðarvandræði
grípi ekki inn í þá framleiðslu
sem aðra atvinnuvegi?
Eg sleppi að minnast hér á
þær greinar sem dagblöðin hafa
verið að flytja öðru hvoru gegn
mjólkurframleiðendum. Greinarn-
ar bera það flestar með sér að
höfundunúm hefði verið nákvæm-
lega jafngott að verja tímanum
til að rita um fjárbú norður í landi.
]?eir hefðu naumast orðið lengra
utan við það efni, sem i raun
og veru skifti nokkru máli. Ann-
ars ættu Reykvíkingary sem dvelja
sér til að skemtunar upp í sveit á
sumrin að nota þann tíma til að
setja sig svolítið inn í kringnm-
stæður bænda; ef til vill gæti
það komið í veg fyrir margann
þann misskilning, sem nú siglir
ir beggjá skauta byr í Reykja-
vik, og lægja það vanþekking-
armoldviðri, sem þyrlað hefir
verið upp gegn bæði verði mjólk-
urinnar og ýmsra annara sveita-
afurða, af hinum og þessum
skrif- og skrafberserkjum, sem
ekki hafa meiri þekking á þvi,
sem þeir eru að taia um, en þó
einhver sveitamaður, sem aldrei
hefði á sjó komið, vildi fara að
taka að sér stjórn á trollara.
Bændur ættu það líka skilið aí
Reykvíkingum, er þeir sýna alla
gestrisni og greiða og gera sér
margt ómak og óþægindi fyrir,
að þeir að m. k. legðu ekki orð
í belg eða léðu eyrun einhverju
vanþekkingarfleypri um afkomu
þeirra og kringumstæður. Van-
þekkingarfleypri sem kastað er
fram í þeim tilgangi að gera
þeim bölvun.
Daglegar umkvartanir heyrast
í Reykjavík yfir því hve mjólk-
ursölustaðirnir séu slæmir og
fullnægi illa þeim hreinlætis-
kröfum sem gerðar eru. Eg skal
fúslega játa að þeim er mjög á-
bótavant, og mætti sennilega
stíga spor í áttina. til þess betra,
með því að fækka sölustöðunum
og hafa þá stærri og losa sig um
leið við allar hinar verstu mjólk-
urskonsur. En hitt vita Reyk-
víkingar líka sjálfir manna best,
að það kostar verðið sitt nú á
dögum að leigja eða kaupa dýr-
ar búðir og áður en þeir krefj-
ast betri mjólkursölubúða, verða
þeir, ei þeir vilja hugsa heilbrigt,
fyrst að krefast þess að mjólkin
sé hækkuð svo að hún geti bor-
ið dýrari mjólkurbúðir.
Eins veit eg að víða í sveit-
inni skortir fjósin mikið á að
geta staðist kröfur timans. En
hvaða maður með heilbrigða
dómgreind getur búist við að
nokkur bóndi geti ráðist í að
byggja stórar byggingar eins og
stendur, jafnhliða því að vera
kúgaður til að búa sér ískaða?
Kraftaverk er það, hvaðbændur
með sparsemi og sjálfsafneitun
hafa góða afkomu, þrátt fyrir
alt. En út i slíkar öfgar sem
óhugsaðar kröfur fjöldans geta
kraftaverkin ekki gengið.
Ymsum hefur þótt undarlegt
að mjólkurverð annarstaðar, t. d.
í Danmörku, skuli vera lægra en
hér, og dregið af þvi þá álykt-
un að hór hlyti að vera um
ósanngirni að ræða. J?að er vel
hægt að búast við að fólk sem
ekkert þekkir til geti gert sér
þær hugmyndir, að hægt só að
framleiða mjólk hér tyrir sama
verð og t. d. í Danmörku. En
sökum þess að ég hef kynst
verklega og sjeð með eigin auga
um hvað kostar að framleið-
mjólk hér og eins í Noregi, Dan-
mörku og Svíþjóð, þá vil eg
benda mönnum á að það kostar
minna að sækja kraftfóðrið út
á akurinn, sem liggur fast upp
að fjósveggnum, eða í sykurgerð-
arverksmiðjuna, sem víðaerskamt
til, eins og t. d. á Skáni og
siiður-Jótl., heldur en að sækja
það alla leið frá Ameríku til ís-
lands með þvi verði sem nú er
á farmgjöldum. Og í öðru lagi
kostar vinnan minna, 'þar sem
alt er unnið með vélum, sem
spara verkalýðinn margfalt raóti
þvi, sem hér gerist, meðan alt
er unnið með verkfærum, sem
fyrir löngu ættu að vera komin
ú forngripasafnið, Og í þriðja
lagi var t. d. kaupgjald verka-
manna sem unnu við landbún-
aðarstörf á austurlandinu í Nor-
egi í sumar ekki nema 15 kr.
um vikuna alment, m. a. s. heyrð-
ist talað um 12 kr., en á sama
tíma fengu kaupamenn hjer 30—
40 kr. á viku. Og hver sem
þekkir, hvaða kaup sumir pólskir
verkamenn fá í Danm., myndi
aldrei framar láta sér detta í
hug að gera samanburð á fram-
leiðslukostnaði þar og hér (en
af pólskum verkam. er urmull i
Danmörku).
Eg veit vel að það er dýrt
að lifa nú, og vorkun þó allir
vilji fá sem ódýrasta vöru, þó
ekki væri nema mjólkin. En
hitt væri rétt, að gera sér grein
fyrir því hvort hinar ýmsu stótt-
ir, t. d. í Reykjavík eigi erfiðara
með að kaupa mjólkina nú tvö-
földu verði við það sem hún
var fyrir stríðið. Er t. d. nokk-
ur ástæða til að búast við að
útgerðarmenn og kaupmen geti
ekki eins goldið 40 aura nú eins
og 20 aur. þá? Hafa embættis-
mennirnir ekki fengið dýrtíðar-
uppbót til að standast verðhækk-
un og dýrtíð? Varla er hugs-
anlegt að þegar sú þörf var fund-
in hafi ekki verið gert ráð fyrir
verðhækkun á mjólk sem öðru,
svo tæpast getur það verið þeirra
vegna sem mjólkin er verðlögð
svo lágt. Eins er raeð verka-
menu, þeir hafa tvöfalt kaup
við það sem var áður, og geta
því eins staðist tvötöld útgjöld.
Allir vita að peningar hafa helm-
ingi minna gildi nú en fyrir
ófriðinn; það finna menn best ef
eitthvað þarf að kaupa, en menn
verða eins að muna það, að mjólk
og aðrar bændaafurðir eru háðar
sama lögmáli. Hinsvegar er þó
víst að það eru til fátækar barna-
fjölskyldur, sem ekki megna að
kaupa mjólkina hærra verði, eða
réttara sagt megna ekki að rísa
undir dýrtíðinni; en það er ekki
sjáanleg ein ástæða er geti rótt-
lætt það, að neyða mjólkurfram-
leiðendur, þó þeir sóu svo óheppn-
ir að vera í nágrenni við Reykja-
vík, til að selja mjólk sína því
verði að fátæklingar bæjarins
geti allir keypt hana. Það væri
engu líkara en ef einhver þyrfti
að segja sig til sveitar, að þá
yrði nágraoni hans skyldaður til
að ala önn fyrir honum svo
hann þyrfti ekki að biðjahrepp-
inn ásjár.
Enda er mjólkin nú svo ódýr
að menn hafa oftar en einusinní
heyrst hælast yfir að mjólkin
væri þó þrátt fyrir alt óaýrasta
varan og besta, og í fám orðum
sagt eina varan sem kaupandi
væri, og þakkir ætti þó blessuð
verðlagsnefndin skilið fyrir að
sjá um að bændur hlypu þó ekki
í spik af henni. Það væri nógu
mörfað, Bem þeir hefðu til að lifa
af fyrir því.
Rað skal tekið fram, að þó
ekki hafi verið auglýst hámarks-
verð á mjólkinni, þá varmjólk-
urverðið ekki sett hærra sökum
Vísir er bezta
auölýsingablaðið.
þess að verðlagsnefnd leyfðiþað
ekki.
Annars hlýtur það að vera ó-
frávíkjanleg krafa bænda að í
verðlagsnefndina verði settur
maður, helst bóndi, sem hafi
þekking á hvað framleiðsla sveita-
afurða kostar, svo hann geti bent
á það verðlag sem réttlátt væri.
Þessi maður þyrfti að standa í
nánu sambandi við forkplfa
bændastéttarinnar út um landið,
svo hann gæti frá þeim aflað
sér upplýsinga um alt viðvíkj-
andi framleiðslukostnaðinum, sem
hann kynni að skorta. Nauð-
synlegt væri að fynr valinu yrði
járnduglegur maður, sem trúandi
væri til að bera hagsmuni bænda- •
stóttarinnar fyrir brjósti sem sína
eigin.
Frá sjónarmiði mjólkurfram-
leiðenda verður það ástand, sem
nú er, að breytast ántafar. l?eir
geta ekki aðgerðalaust þolað að
grafnar verði ræturnar undan
efnalegri velferð þeirra.
Mjólkin verður að hækka nú
þegar svo viðunandi verði, að
öðrum kosti má gera ráð fyrir
að annaðhvort verði steinhætt
að framleiða hana þegar á næsta
kausti, og mór er kunnugt um
að það er þegar orðið afráðið
hjá mörgum, eða hinsvegar að
bændur reyni að útvega markað
fyrir mjólk sína annarsstaðar.
Má benda á að liægt myndi fyr-
ir þá að komast í samband við
stóiar fiskniðursuðuverksmiðjur
er keypt gætu alla mjólk þeirra.
Og náist ekki eitthvert samkomu-
lag bráólega, þarf hvorki verð-
lagsnefnd eða Reykvíkingar að
efast um það eina mínútu, að
mjólkurframleiðendur muni taka
til - sinna ráða og annaðhvort
steinhætta við mjólkurframleiðsl-
una eða útvega sér annan mark-
að. Og hvort sem verður ofan
á hefur þær afleiðingar, að það
verður ekki að eins hætt við
mjólkursölu til Reykjavikurnokk-
ra daga, eins og í haust, Jieldur
verður sú breyting gerð með
því augnamiði að hún vari í fleiri
ár, Fulltrúar og forráðamenn
Reykjavíkur bera ábyrgðina á
því hvort bærinn verður settur í
fleiri ára rr.jólkursveltu eða ekki.
— Sé svo, að Reykvíkingar á-
lltist ekki færir um að kaupa
mjólkina hærra verði, verður
stjórnin að taka að sór sölu henn-
ar. Vilji hún selja hana þessu
verði, þá er hún um það, en
hún verður að greiða mjólkur-
framleiðendum að fullu það sem
kostar að framleiða hana.
Fafi, að fá vöru sína borgaða
þvi verði er framleiðsla hennar
kostar, er síðasta sanngirniskrafa
mjólkurframleiðenda, og þeirri
kröfu munu þeir halda til streitu.