Vísir - 09.03.1919, Blaðsíða 2

LEREFT
bleikjað
verð:
1^5-1,50 pr.mtr.
Smjörlér. 0,50 mtr. „
Egi8 Jacobsen ^
Tmuntollnr.
Stjómin hefir gefið út bráöa-
birgöalög, sem ákveöa aö leggja
toll á tómar sildartunnur, sem
fluttar veröa til landsins á þessu
ári.
Tollurinn nemur 5 kr. á hverja
tunnu.
Sú orsök liggur einkum til þess-
arar ráöstöfunar, aö hérlendir út-
geröarmenn eiga mikið af tómum
síidartuonum frá fyrri árum, og
hafa þær veríð keyptar dýru verði.
Nú em likur til, að fá megi mun
ódýrari tunnur frá útlöndum
næsta sumar, og ef svo yrði, stand-
ast útgerðarmenn hér ekki sam-
kepni við þá, sem flytja inn nýjar
tunnur. Tollur þessi er þess vegna
ekki að eins lagður á til þess að
afla landssjóöi tekna, heldur til
þess að tryggja íslenzkum útgerö-
armönnum, að þeir geti staðist
samkepni á síldarmarkaöinum við
þá, sem að eins hafa nýjar tunn-
ur og ódýrari en þær, sem nú eru
til í landinu.
Eins og nú standa sakir, verö-
ur ekki sagt, hvort útlendingar
muni fjölmenna hingaö til síld-
veiða að sumri, en ólíklegt er það
ekld, og gæti tollur þessi þá orð-
ið landssjóði álitleg tekjugrein.
„Vatasráns"-
kenningarnar.
(Úr fossalögunum frá 22. nóv.
1907).
„7. gr. Nú er kona eigandi foss
eða afnota hans ....
8. gr. Nú erfir maður eignar-
eða aínotarétt á íbssi-
10. gr. Hver sá maður, heimilis-
fastur erlendis, er foss á á íslandi
12. gr. Hvar maður er skyldur
til, gegn fullum skaðabótum, að
láta af hendi fossa sína, ár og læki
og jarðir þær, er þar að liggja
eða réttindi, sem hann hefir yfir
þeim, þegar almenningsheill krefst
þess, til mannvirkja í þarfir lands-
ins eða sveitarfélaga." :—
Og „Tíminn" lætur sem hann
sé hróðugur yfir. En þó skín það
í gegnum, að „tengdasonur Titans"
mundi hafa kosið ábyggilegri laga-
grundvöll til að byggja á vatns-
kenningar einstakljnganna.
Því neitar auðvitað enginn, að
í þessum lögum, fossalögunum frá
22. nóv. 1907, er gert ráð fyrir
því, að einstakir menn eigi fossa
og ár, eða geti átt eða eignast.
En þó að ráð sé gert fyrir sliku
þar, þá er það alveg gagnslaust
ef eignarréttur einstaklinganna
helgast ekki af öðrum lögum. Þo
að eitthvert þing imyndi sér, að
einstakir menn eigi árnar í landnu,
og setji lög samkvæmt þeirri
ímyndun, þá öðlast einstaklingarn-
( ir í landi'nu engan rétt við það eitt.
Eldri lög viðurkenna alls ekki
eignarrétt einstaklinganna, heldur
þvert á móti; þau gera að eins ráð
fyrir afnotarétti, og honum svo
takmörkuðum, að ósamrýmanlegt
er eignarréttij sbr. t. d. takmark-
anir á veiðiréttindum.
Það getur nú hæglega komið
fyrir, (og hefir komið fyrir), að
þingið semji lög, sem bygð eru á
röngum skilningi á eldri lögum.
En þar fyrir nær sá rangi laga-
skilningur auðvitað ekki lagagildi!
Og þó að það væri alveg tvímæla-
laust og augljóst, að þingið 1907
hafi staðið í þeirri trú, að menn
ættu ár og fossa, þá næði sá-mis-
skilningur ekki lagagildi fyrir það
eitt, að komist er svo að orði í
fossalögunum, eins og að framan
greinir: „Nú er kona eigandi foss.
.... Nú erfir maður eignar- eða
afnotarétt á fossi......Hver sá
„Tíminn“ hefir brugðið fljótt
við og farið að ráðum Vísis og
reynt að finna einhvern lagabók-
staf, til þess að styðja „vatnsráns-
kenningar" sínar við. Væntanlega
hefir hann aflað sér upplýsinga hjá
einhverjum af þessum „langsam-
lega flestu" lögfræðingum, sem
hann segir að hallist að kenningu
minnihluta fossanefndarinnar, og
verður að gera ráð fyrir því, að
lagagreinar þær, úr fossalögunum
frá 22. nóv. 1907 (ekki T7), sem
hann vitriar í 5. þ. m., séu að þeirra
dómi helstu eignarheimildir ein-
stakra manna á vatnnu i landinu.
Þessar lagatilvitnanir „Tímans“,
sem hann tmir til, „handa Vísi að
glíma viö“, eru þannig:
maður .... er foss á .... o. s.
frv. Til þess hefðu lögin þurft að
kveða svo að orði, að jarðeigend-
ur ættu alt vatn, ár og læki, sem
á jörðum þeirra væri. En það er
hvergi sagt. Lögin gera að eins
ráð fyrir, að svo geti verið eða
orðið.
( Og hér við bætist það, sém
„Tíminn“ auðvitað leiðir hjá sér
að geta um, að því fer mjög fjarri,
að þingið 1907 hafi „slegið föst-
um“ þeim skilningi (eða öllu held-
ur misskilningi), að ár og lækir
séu eign jarðeigenda, því að sama
þing heimilaði Reykjavíkurbæ
með (öðrum) lögum, að taka vatn
til bæjarvatnsveitunnar, hvar sem
væri og án als endurgjalds til
þeirra einstaklinga, sem vatnið
kynnu að eiga. Og í yngri lögum
um vatnsveitur kauptúna, er einn-
ig gengið fram hjá þessum ímyna-
aða eignarrétti jarðeigenda, því að
öllum kaupstöðum er heimilað að
taka vatn til vatnsveitu hvar sem
er, og án endurgjalds. — Væri það
skýlaust brot á stjórnarskránni, ef
um eignarrétt einstaklinga á vatn-
inu væri að ræða, og einnig færi
það í bág við fossalögin frá 1907,
sem gera ráð fyrir „fullkomnum
skaðabótum" (sbr. tilv. hér að
framan) fyrir slíka vatnstöku úr
ám, sem einstakir menn kynnu au
eiga.
Fossalögin frá 1907 sanna því
hvorki frá né til um eignarréttinn
á vatnsaflinu. Þau sanna að eins
að þingið hefir hvorki vitað „upp
né niður“ i málinu. í öðru orðinu
gera þau ráð fyrir því, að jarð-
eigendur eigi vatnið, en í hinu, að
þeir eigi það ekki. Það rétta verð-
ur því ekki leitt í ljós, nema með
rannsókn á eldri lögum. Og þing-
ið 1917 vissi, að slíkrar rannsókn-
ar var þörf, því að það skoraði á
stjórnina að láta hana fara fram,
sérstaklega að því er snerti ár á
afréttum. Stjórnin fól fyrv. land-
ritara Kl. Jónssyni þá rannsókn,
en hann hætti við hálfnað verk, og
hefir enga skýrslu viljað gefa,
vegna þess að hann var þá kominn
í stjórn fossafélagsins „Tit<ans“.
Nú hefir fossanefndin rannsakað
þetta ítarlega og meirihluti henri-
ar komist að þeirri niðurstöðu, að
ríkið eigi alt vatnsafl á landinu.
Það er sú eina rannsókn á lögum,
er að þessu lúta, sem nokkuð mark
er takandi á, og á þeirri rannsókn
og niðurstöðu hennar verður land-
ið (ríkið), að byggja réttarkröfu
sína.
Vísir efast ekki um, hvoru meg-
in rétturinn sé. „Vatnsránskenn-
ingarnar“ eru kenningar þeirra
manna, sem ætla að ræna ríkið
eignarréttinum. „Bolshvíkingar"
verða þeir ekki kallaðir. Þeir eru
nánast „öfugir bolshvíkingar“!
Þeir fylgja fram römmustu eigin-
hagsmuna-politik einstaklinganna,
gegn hagsmunum heildarinnar.
Og „Tíminn“ er þar fremstur í
flokki. Blaðið sem altaf er að
dekra við „jafnaðarmennina“ og
hugsjónir þeirra, og sjálft hefir
þóst hallast að kenningum Henry
George. Það vill nú gefa einstakl-
ingunum það, sem þeir eiga ekk-
ert tilkall til, og heildinni vært
fyrir bestu, að ríkið eitt hefði um-
ráð yfir, svo sem nú er viðurkent
um allan heim, nema þá af römm-'
ustu íhaldsmönnum.
Og svo áfjáður er „Tíminn" í
þetta vatnsrán, að hann, vitandi
hvorki upp né niður í málinu,
ræðst þegar á móti kenningum
meirihluta fossanefndarinnar, áð-
ur en skýrsla hennar er birt og án
þess að hafa hugmynd um, á hvaða
rökum þær kenningar eru bygðar,
en svíkúr hiklaust þá stefnu, sem
hann þykist sjálfur fylgja, að eins
vegna þess, að hann á erfitt með
að „samræma" hana réttlausum
hagsmunum einhverra örfárra
manna, sem honum eru nákomnir.
Og svo blygðunarlaus er hann, að
hann segir berum orðum, að þetta
mál eigi ekki að ræða á þeim
grundvelli, hvað almenningi sé
heillavænlegast, blaðrar um „hvað
séu lög í landi hér“(!), en verður
svo við fyrsta tækifæri uppvís að
því, að vita hvorki upp né niður
i því, hvað eru lög og hvað ekki.
Ofstækin ekki
einvöld.
Fregnir þær, sem borist hafa
af undirbúnngs frðarráðstefnu
bandamanna, hafa verið á þá leið,
að ekki virtist ugglaust um, að
ofstækin hefði þar of mikil ráð
og að lítillar sanngirni mundi það-
an að vænta í garð óvinanna. —
Fregnir þessar hafa ef til vill ver-
ið litaðar af ofstæki blaða þeirra,
í löndum bandamanna, sem þær
hafa birt, og ef til vill er meiri
sanngirni að vænta af bandamonn-
um en ráðið verður af' þeim. 1
þá átt bendir símfregn sú, sem
birtist hér í blaðinu í dag, um nið-
urstöðu nefndar þeirrar, sem
bandamenn skipuðu til að rann-
saka það, hveriir sök hafi átt á
upptökum ófriðarins.
Fyrst eftir að ófriðnum lauk,
var mikið um það rætt í blöðum
bandamanna, að þess yrði að
krefjast, að Vilhjálmur keisari
yrði fi-amseldur og honum hegnt,
fyrir þá sök, að hann hafi verið
aðalupphafsmaður ófriðarins. Því
hann einn hafi haft vald til þess í
Þýzkalandi, að slíta friðnum,
samkvæmt stjórnskipunarlögum
ríkisins, og að það hafi því ver-
ið hans persónulegi vilji, sem hafi
ráðið því, að það var gert.
Slikar lögskýringar voru hafð-
ar eftir frægustu lögfræðingum
bandamanna, og svo virtist helzt,
sem dómur væri kveðinn upp í
máli keisarans þegar áður en það
var rannsakað. Og enginn mælti
honum bót. En þrátt fyrir það,
hefir dómnefndin komist að þeirri
niðurstöðu, að honum verði ekki
gefin sök á upptökum ófriðarins
og engum einstökum þjóðhöfð-
ingja öðrum.
Nefndin hefir ekki einblínt á
lagabókstafinn, en komist að þeirri
niðurstöðu, að enginn einn mað-
ur hafi getað hrundið ófriðnum
af stað, hvað mikil völd sem hon-
um hafi verið gefin.
Þessi niðurstaða kemur sjálf-
sagt mörgum á óvart. Alla rétt-
sýna menn mun hún gleðia, því
að hún sýnir, að þjóðahatrið hef-
ir ekki með öllu upprætt réttlæt-
istilfinningu ójriðarjjjóðanna.
Þess er þó ekki að vænta, að
nokkur dómstóll bandamanna
komist nokkru sinni að þeirri nið-
urstöðu, að Þjóðverjar eigi ekki
einir sök á því, að ófriðurinn var