Vísir - 01.09.1921, Blaðsíða 2

VI8IM
HSfom fyrirliggjandl:
Saltkjöt
mjðg ódýrt.
Bannið i Noregi
og samningarnir við vínlöndin.
(Útdr. úr grein í „Politiken" eítir
Einar Skavlau ritstjóra),
—o—
Alþýða manna á Spáni etur fisk
á föstunni og þannig er norski salt-
fiskurinn oröinn uppáhalds þjóS-
réttur Spánverja. Einkennilegt er
þaS, aö einmitt aö vissu leyti trúar-
kend hreyfing i Noregi, skuli nú
gera fátækum, norskum fiskimönn-
um erfitt fyrir, aö njóta góös af
trúarkreddum alþýöunnar á Spáni.
Bindindishreyfingin norska, sem á
sér blindast fylgi meöal hinna fá-
tækustu bænda og fiskimanna, er
í þann veginn, aö útrýma vininu,
sem Spánverjar og Portugalsmenn
liafa látið í skiftúm fyrir norska
fiskinn. Þess vegna er bannmáliö
oröiö eitthvert mesta stórmálið,
sem nú er deilt um i Noregi.
Viö ]>ingkosningarnar 1918 tók
íhaldsflokkrium þegar að aukast
fylgi. fyrir andstööu sína gegn
banninu. Sá hluti vinstrimanna -
flokksins, sem var andvígur bann-
inu, hélt því fram í kosningabar-
áttunni, aö þjóöaratkvæðagreiösla
skyldi látin fara fram um aöflutn-
Íngsbannið, til leiðbeiningar stjórn-
arvöldunum. Efiir kosningarnar
tóku íhaldsmenn þessa kröfu upp,
þjóðfundur bindindismanna félst á
hana vorið 1919. og aðhyltist þá
einnig ráöuneyti Gunnars Knudsen
þá aðferð, og loks ákvað Stórþing-
íð, að þjóðaratkvæðagreiðsla skyldi
fara fram haustið 1919. — At-
kvæði voru greidd um það, hvort
banna skyldi til frambúðar inn-
flutning og sölu á „brerinvíni og
lieitum vinum“, svo sem gert var
ófriöarárin. Úrslitin kornu and-
bánningum á óvart: af greidduin
atkv. voru 489017 með, en 304673
á móti banni. Svo var að visu mælt
fyrir, að atkvæðagreiðslan skyldi
að eins vera til leiðbeiningar, -en
ekki bindandi fvrir stjórnarvöldin.
En svo öflugur þótti meiri hlutinn,
aö allir flokkar uröu ásáttir um
það eftir atkvæðagreiðsluna. að
ekki kæmi til mála annað en aö
láta bannið haldast. Þessu lýsti t.
d. fóririgi ihaldsmanna. Halvorsen,
síöar forsætisráðherra, skýrt yfir.
Á árinu 1920 kom ýmislegt nýtt
fram. — Þaö haföi verið áskilið
af ölluní flokkum, að ríkið yrði aö
hafa „frjálsar hendur“ í áfengis-
málinu gagnvart öðrum löndum,
sérstaklega með það fyrir augum,
að geta notið hagfeldra verslunar-
samninga viö Spán, Portugal og
Frakkland. En öll þessi lön'd sögðu
upp samningum sínum viö Noreg
á árinu 1920. Skömmu áður en
Gunnar Knudsen fékk lausn fyrir
ráðuneyti sitt, í júní 1920, hafði
hann lagt þaö til viö ])ingið, að
skipuð yrði nefnd ti| að leita nýrra
samninga. Það var samþykt, en
jafnframt áskiliö, að í hinum nýju
samnirigum yrði ekki brotiö í bága
viö þjóðarviljanri í bannmálinu.
Stórþingið gaf nefndinni umboð til
þess að semja að eins á þeirn
grundvelli, að bannið héldist ó-
breytt, og var það samþykt í þing-
inu með öllum atkvæðum gegn 1.
— Tækist þáð ekki, átti málið að
koma aftur til aðgeröa þingsins,
Nú var byrjaö á samningunum,
og ])ó ekki fyrr, en íhaldsmenn
voru komnir til valda, og undir-
róðurinri gegn banninu magnaöist
óðum innanlands, að ýmsu leyti
ekki aö ástæðulausu, þvi að bann-
inu hefir Verið framfylgt mjög slæ-
lega frá upphafi. — Og nú fóru
andstæðingar barinsins að gera sér
góðar vonir um hjálp utan frá, til
aö kollvarpa því. Það var alkunn-
ugt, aö Frakkar vildu fá að flytja
inn kognak og Spánverjar og
Portugalsmenn „lieit vin“, og það
kom nú opinberlega fram, að mikl-
urn fjölda landsmanna í Noregi
mundi ekki vera það neitt ógeð-
felt, þó að Norðmönnum yröi
þröngvaö til þess að afnema bann-
ið. Enginn vafi er á því, að samn-
ingaþjóðirnar hafa fengið vit-
neskju um þessar mjög svo óþjóð-
legu óskir manna í Noregi, bæði
í blöðum og einnig án allra milli-
liða! — Ríki þessi höföu fulla á-
stæðu til að ætla, aö í Noregi væri
öflugur flokkur, sem mundi fús að
leggja þeim lið til að koma fram
kröfum sinum í trássi við þjóðar-
atkvæðagreiðsluna. Og það var
einmitt þessi flokkur — íhalds-
flokkurinn — sem rim þessar
mundir fór meb völdin í landinu.
Þrátt fyrir þá örðugleika, sem af
þessu hlutu aö stafa, tókst þó
nefndinni að ná samningum við
Frakka á grundvelli bannsins og
þjóöaratkvæöagreiöslunnar. —
Fraþkar hafa, samkvæmt þeitn
samhingum, að eins rétt til þess að
. flytja 400000 litra af sterku áfengi
til Noregs, en það er talið, aö miklu
meira þurfi til löglegrar notkunar
(lyfja, iðnaðar o. s. frv.) slíks-á-
fengis í landinu, og gert ráð fyrir
þvi, aö þörf sé fyrir annað eins eða
meira frá Spáni og Portugal.*
* Það hefir veriö gert afskap-
lega mikiö úr þvi hér.. hve mikiö
Norömenn ætli til „löglegrar“
notkunar áfengis. En þetta cr ckki
cins mikið og í fljótu hragði virð-
ist. Það svarar til ]>ess. að íslend-
Spánverjar hafa reynst miklu
örðugri viðureignar í samningum
Þeir vilja fá að flytja vín sín ótak-
markað með öllu, en á það hefir
norska stjórriin ekki getað fallist,
sakir þjóðaratkvæðagreiðslunnar,
og er oröið úr þessu fullkomið toll-
strið af beggja hálfu. Og i Noregi
er nú meira talaö um samnirigana
en bannið sjálft. — Annars vegar
ei því haldiö fram, að fiskimenn-
irnir norsku muni komast alveg á
vonarvöl, ef „heit-víns“-banninu
verði ekki af létt. — Hins vegar,
að Spánverjum sé ekki síður nauð-
synlegt, að ná samningum við
Norðmenn, en Norðm. við þá; á
Spáni sé unnið að því af kappi, að
ná í norska fiskinn, eins ódýran og
áb'ur en útflytjöndum ýmsra
'spænskra afuröa, svo sem ávaxta,
sálts og veikra vína, sé mikill skaði
aö tollstríði við Noreg, og þess
vegna sé engin ástæða til að sveigja
uridan í þessu máli, sem þjóöar-
viljinn hafi svo ótvírætt lýst sig •
fylgjándi.
í siðastliönum júnímáuuöi héldu
aðalstjórnmálaflokkarnir í Noregi,
,.vinstri“ og „hægri“, allsherjar-
fundi sina, og samþyktu Stefnu-
skrár til notkunar í kosningabar-
áttunni i liaust. — Á fundi vinstri-
manna, var talað öllu ákveðnara
gegn bannstefnunni en nokkru
sinni áður. Sá (minni) hluti flokks-
ins, sem er banni andvígur, mun
nú vera fjölmennari en nokkru
sinni áður. En þrátt fyrir það, var
bannliðurinn á stefnuskránni, um
að fylgja fram banni gegn „brenni-
víni og heit-vínum,“ samþyktur í
einu hljóði. Meðal þeirra, seln ein-
dregnast. mæltu meö ])ví aö sam-
þykkja þennan lið. var andbann-
ingurinn Mowinckel. núverandi
verslunarmálaráðh. Norðmanna.
Þó að vinstrimenn séu skiftir í
bánnmálinu, þá er allur flokkurinn
einhuga um þaö, aö beygja sig fyr-
ir þjóðarviljanum. Og þjóðlegar
taugar flokksins eiga svo djúpar
rætur, síðan á dögum sambands-
ins. að hann telur það hlutverk sitt,
að standa sífelt á verði gagnvart
hvers. konar tilraunum annara
þjóða ti! að hnekkja sjálfsákvö’rð-
unarrétti Noregs. Þess vegna telja
nú einnig þeir vinstrimenn. sent í
raun og veru eru banni andvígir,
nauösynlegt aö leiða samningana
viö vínþjóðirnar þannig Ail 1ykta,
að það sjáist ótvírætt. að Norð-
ménn vilja láta hafá bannið í
heiðri.
thaldsmenn scttu afnám banns-
ins á sína stcfnuskrá. Þcss var
sannarlega ekki að vænta. að Spán-
verjar væru liðlcgir í sanmingum.
meöan sú stjórn sat aö völdum.
sem studdist við þann flokk. —
Og eftir þetta lagði stjórnin (i-
haldsmenn) ]>að til við þingið. a'ð
horfið vrði frá því að semja á
grundvelli þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar. Viustrimcnn fvlgdu því
fast fram. að semja að eins á
grundvelli þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar. á sama liátt við Spánverja
og Frakka. Þessari stefnu fvlgdi
og einn samninganefndarmaöurinn
ingar þurfi um 13 þús. lítra af á-
fengi til slíkrar notkunar. en árið
1919 voru fluttir inn um 60 þús.
lítrar til þessara þarfa hér á landi!
Noðmenn ættu þá að þurfa 1800000
litra.
mjög eindregið; það var dr. Ræ-
stad, sem nú er orðinn utanríkis-
ráðherra. — Þetta var það, sém
fyrst og fremst leiddi til stjórnar-
skiftanna í Noregi í júní.
—o—
Af þessu má sjá, að því fer
fjarri, að Norömenn séu alveg að
glúpna í samningunum viö Spán-
verja, eins og hér hefir verið hald-
iö fram. Serinilegt er á hinn bóg-
inn, aö Spánverjar* sitji fastir við
sinn keip fram yfir kósningar í
Noregi. Og vitanlega er ómögu-
legt að segja neitt með vissu um
úrslit þeirra íyrirfram. — Stjórn-
ntálaflokkarnir norskii eru 7:
Hægrimenn, „frjálslyndir" vinstri-
menn (sem í raun og veru eru einn
og sámi flokkur), bændaflokkur-
inn, vinstriménn, lýðvaldsflokkur
verkamarina, hægfara jafnaöar-
menn' og róttækir jafnaðarmenn.
Tveir fyrsttöldu flokkarnir eru al-
gerlega andvígir banni; bærida-
flokkurinn skiftur, ekur seglum
eftir vindi. Vinstrimannaflokkur-
irin er, eins og áöur er sagt, að vísu
skiftur í bannmálinu, en heldur
fast viö þjóðaratkvæðagreiðsluna
sem samningagrundvöll. Hinir þrír
flokkarnir eru eindregið fylgjandí
banninu. Það er talið ólíklegt, a'S
íhaldsflokkarnir þrír nái meirí
hluta við kosningarnar, jafnvel þó
að vinstrimenn ntissi eitthvaíí
fylgi, sakir afstööu sinnar tií
bannsins og samninganna. Hiris-
vegar er það víst, að jafnaðar-
mönrium fjölgar mjög á þingí.
Þeir eru að eins 18 i ])inginu, en
ættu eftir atkvæöamagni viö síð-
ustu kosningar aö vera að minsta
kosti helmingi fleiri; og nú eru
hlutfallskosningar lögteknar í
Noregi og þingmönnum auk þess
fjölgaö. — Líkurnar eru ])ess
ve.gna til ])ess, að bannmenn verði
í meirihluta í norska þinginu, einn-
ig eftir kosningarnar. — En ])á er
eftir að vita. hvérnig Spánverjar
snúast í samningunum. ef svo fer.
Isafjarðarför
Ka^tttpyraafél. „Víkiiig?'‘
•—x—•
Viö lögðum af stað 14 að tölu á
e.s. íslandi fimtudaginn í fyrrí
viku oj* fengum gott veður alla
leiö, og leið ágætlega á skipinu
enda var skipstjórinn, eins og við
var að búast af honum, hinn besti
og geröi alt sem hægt var okkur
til þæginda.
Til fsafjarðar konuim við kl. 6
á föstudagsmorgun og lögöumst a‘S
bryggjunni kl. 9, og var þar kom-
inn fjöldi manna til að fagna komu
okkar. Nú var okkur vísaö þangað
sem viö áttum aö sofa, og hvar við
ættum að borða. Siðan var gengiil
um og bærinn skoðaöur. Kl.
var svo b\’rjað meö hornablæstri
og þaöan haldiö út á völl. og átt-
um viö þá aö keppa fyrsta kapp-
leikinn viö Knattsp.fél. ísafjaröar.
Völlurinn var ágættir, þó aö harin
væri eigi eins góöur og íþrótta-
völlurinn. og var aö öllu leyti rétt
mældur. Talsveröur fjöldi fólks
horföi á. og var kappleikur ])essi
hirin fjörugasti og endaöi meö sigri