Vísir - 10.04.1922, Blaðsíða 2

VlSIR
Höfam til sölu
ágsít skips „Croaometer"
(til sýnis á skrifstotanDÍ).
Símskeyt!
fri fréttarítam Visis
Khöfn g. april.
Flugslys.
Simaö cr frá Paris, aö tvær
flugvélar hafi rekist á í blindþoku
á leiB milli Parísar og "London. Sex
menn fórust. Er þetta fyrsta flug-
siys, sem oröiö hefir á þessum leiö-
um, þau tvö ár, sem farþega-flug-
feröum hefir veriö haldið uppi
milli Parísár og Lundiinaborgar.
De Valera býst til uppreisnar.
Símaö er frá London, að De Va-
lera hafi tilkynt bráðabirgða-
stjórninni, að hann fari með her á
hendur henni, ef samningarnir við
Bretland verði samþyktir ogkveðst
hann munu koma á samskonar
styrjaldarbrag eins og 'verið hefir
! Mexico.
Genúa-ráðstefnan
verður sett á mánudag eða þriðju-
dag. Allir fulltrúar komnir þangað.
Framsöguræða Magnúsar Jónssonar
við /. umræðu i neðri deild..
Háttv. framsögumaður frumvarps
þess, sem hér liggur fyrir, var hálf
undrandi yfir því, að meiri hluti við-
skiftanefndar skyldi skrifa nefndar-
álit um þetta mál. En þar sem hann
upplýsti nú sjálfur, að hæstv. stjóm
ætti þátt í frv., þá má nærri geta,
að hún hefir ekki komið með það
til minni hlutans eins, á næturþeli,
heldur lá það fyrir nefndinni í
heild. Og af því að minni hlutinn
meiri hlutinn ekki gengið fram hjá j
því þegjandi fyrir sitt leyti. Hann I
hefir því gefið út nefndarálit um það !
og valið sér framsögumann af sinni
hálfu.
Eins og vita mátti frá því fyrir all-
Iöngu, var skoðanamunur talsverður
á þessum máUim, og beitti einn
flokkur og eitt blað sér fyrir því, að
innflutningshöft væru sett hér á nú
til þess að frelsa ættjörðina, eða,
sem réttara mun að segja, til þess
að geta eignað sér og sínum ráð-
stöfunum þá frelsun ættjarðarinnar,
sem ailir vonast eftir að nú sé í
vændum. Oðruvísi verður það varla
lagt út, að koma einmitt nú með
slíkar ráðstafanir, þegar vitanlegt er
öllum, að þær ástæður, sem á sín-
wm tíma áttu að réttiæta innjflutn-
ingshöft, eru að hverfa eða horfnar,
og sá móralski styrkur, sem bak við
slíkar ráðstafanir verður að standa,
svo sem fordæmi annara þjóða, höft
og erfiðleikar í viðskiftum undan-
farið og sú þolinmæði, sem menn á
stríðstímunum og fyrst þar á eftir
höfðu gagnvart þvingunarráðstöfun-
um, er úr sögunni.
En látum nú hvem um sínar hvat-
ir. par kann enginn að rannsaka
hjörtun og nýmn, en hitt er þá nær
að athuga, hve mikið af skynsam-
legu viti , framsýni og viðskiftahygg-
indum, lýsir sér í því, sem lagt er til.
Ef litið er þá fyrst alveg alment
á málið, og það hve hyggilegt og
hve gjörlegt sé að koma nú á inn-
flutningshöftum, þá er á það að
minnast, hver mikil stefnufesta kemur
fram í þessu máli. A þinginu í hitt
eð fyrra, 1920, voru sett heimildar-
lög fyrir stjórnina til að banna inn-
flutning á óþarfa varningi, 8. mars.
A þeim grundvelli reisti svo stjómin
hina fögru byggingu, sem viðskifta-
nefnd vár kölluð, og sem menn munu
tæplega gleyma á næstu árum. Gaf
stjórnin út bæði reglugerð og bráða-
birgðarlög er lutu að þessu, og átti
nú eitthvað undan að láta. Bæði
átti nú að spara allan óþarfa, svo
að landið losnaði úr skuldaklípunni
við útlönd, og svo líka til þess, að
skipin, sem til landsins sigldu, væm
ekki svo hlaðin óþarfa, að landslýð-
urinn sylti í hel af matvömskorti.
pví skal nú engan veginn neitað,
að ástandið, sem blasti við mönn-
j um á þingi 1920, var ekki álitlegt,
j og alt öðruvísi var það þá en nú,
! og miklu meiri vorkunn þótt menn
vildu þá grípa til slíkra ráðstafana.
pá var líka þessi stefna uppi hjá
frændþjóðum vomm og nágrönnum,
og vorkunn þótt litla bamið taki
ýmislegt eftir stóra bróður. pá var
ekki heldur reynslan búin að reka
skýjaborgunum þann löðmng, sem
nó, svo að menn lifðu í sælli og
bjartri pappírsborg. í þessa nefnd
völdust góðir menn, sem fullkömlega
var hægt að treysta.
Svo kom reynslan, en reynslan
er eins og menn þekkja, ekki æfin-
lega leiðitöm við hugmyndasmiðina.
Og óánægjan, sem fljótt kom í ljós,
var besti votturinn um það, hve ó-
mögulegt ofurefli hér var við að etja.
Til þess að gera langa sögu stutta,
þá mátti svo heita, að eftir ársstarf
sæist hvergi árangur haftanna. Og
jafnvel meðhaldsmenn þeirra ját-
uðu það, en sögðu, að það væri
ekki að marka, því að það væri
þeirra eðli, að þau gætu ekki
komið að haldi fyrri en alllöngu
eftir á. Nefndin hefði einmitt verið
búin að gera undirbúningsstarf sitt,
og ávextirnir hefðu farið að koma í
Ijós, þegar hún vai látin hætta.
paS er svo um höftin, það er eilíft j
hefði, hefði. En eins og maður veit,
þá stoðar það ekki baun. pað er vel j
til, að innflutningsnefndin hefði get-
að starfað með meira árangri næsta
ár. En hvors vegna? Langmeit
vegna þess, að þá voru viðskiftin,
alveg af sjálfu sér, að færast í rétt-
ara horf. Eg efast ekki um, að hefðf
viðskiftanefndin starfað fram að
þessu, þá væri alt það, sem nú hefir
kipt úr innflutningnum verið eignað
hennar blessunarríka starfi.
pingið í fyrra lét nú hætta þessu.
pað lagði ekki sitt nauðsynlega
samþ. á bráðabirgðarlögin frá 15.
apr. 1920, og stjórnin lét viðskifta-
nefndina hætta. pað kom úr dán-
arbúinu firn af skýrslum, órækur
vottur um elju og starf þessara góðu
kontórmanna, sem þar unnu, en þau
ótemjulæti, sem menn héldu að
hlaupa mundu í allan innflutning,
komu ekki. pað var annað og miklu
sterkara afl, sem hélt í taumana, og
það var viðskiftalögmálið. Kaup-
menn hafa ekki mikla löngun til
þess að flytja inn firn af óþörfum
vörum, þegar markaðsverð er lækk-
andi, svo að hver sem síðar kaupir
getur undirboðið hinn, og kaupgeta
fólksins er lítil. pegar fólkið fer að
velta peningunum þrisvar áður en
það kaupir, þá veltir kaupmaðurinn
því jafn oft við í höfði sér, hvað
honum sé óhætt að flytja inn, svo að
hann sleppi skaðlaus.
parna voru nú tvö þing búin að
fara hvort ofan í annað í þessu máli,
! þtir sem mest ríður á beinni stefnu.
En viti menn! A þriðja þinginu í
röðinni vilja menn svo breyta um
enn, ög snúa nú aftur, eins og ritn-
ingin segir, „til spýju sinnar“, frá
því í hitt eð fyrra. Og svona á þá
væntanlega að „krusa", eins og
skip undan kafbát, fyrst um sinn.
í fyrra var hægt að byggja á
undirbúningsstarfi viðskiftanefndar-
innar. Og þá voru menn með höftin
á fótunum. En þá var það ráðið
af að fella þau niður. En nú, þegar
búið er að gera alt starf nefndar-
innar ónýtt, og þegar búið er að
láta verslunina vera nokkurn veginn
frjálsa í ár, þá á að fara að hefja
starfið á nýjan leik.
Fyrst verður nú þá að byrja á
árs undirbúningi, það er nú það
minsta. pað er byrjað á því að
skrafa um væntanleg höft, til þess
að allir, sem geta, skuli vera varir
um sig og birgja sig sem best. Mér
kæmi ekki á óvænt, þótt þetta skraf,
þessi urðarmáni á viðskiftafesting-
unni, væri búir.n að gera viðskifta-
jöfnuðinum meira tjón, en höft
nokkru sinni gætu bætt upp. Svo
ættu nú höftin sjálf að koma. Nú eru
kaupmenn vafalaust búnir að gera
langsamlega megnið af innkauparáð-
stöfunum sínum fyrir árið. Ekki get-
ur komið til mála, að ónýta slíkar
ráðstafanir, því væntanlega yrði
það ekki til þess að auka viðskifta-
legt álit vort út á við, eða bæta fyrir
oss þar, að neyða kaupmenn til þess
að brigða orð sín eða ganga á gerða
samninga.
petta, hve alt í þessu efni er sein-
virkt, sýnir Ijóslegast, hve mikil firra
það er, að hringla sitt árið í hverja
áttina í þessum málum. Jafnvel þótt
viðskiftahöft væru annars heilbrigð,
þá verða þau það aldrei með því
lagi. pess vegna get eg svo vel skil
ið, að þeir, sem í fyrra voru á móti
því, að fella úr gildi bráðabirgða-
lögin og þar með viðskiftanefndina,
þeir séu nú jafn eindregnir á móti
þvf að fara að setja höftin á aftur
En hina sálarfræðina á eg dálítið
erfiðara með að skilja, að vera með
afnámi haftanna í fyrra og ónýtingu
alls, sem unnið hafði verið, en vera
nú með því að tjasla því upp af nýju
ór slitnmm.
pá er hitt, sem ekki ex minna
virði, hve miklu erfiðara er að fá
menn til að sætta sig við slíkar þving-
unarráðstafanir, eftir að þær hafa
einu sinni verið afnumdar. Ættu
ménn að muna reynsluna í því efra
frá því, þegar átti að fara að taka
upp aftur seðlaskömtun, en reyndtat
alveg ógemingur, af því að einu
sinni hafði verið hætt. Svo mundx
og verða í þessu efni, nema hægt
væri að benda á alveg sérstakar,
knýjandi ástæður, og þær nýjar-
pað er ekki nóg, að þyrla upp mekkr
af almennum slagorðum um ilt á-
stand og mannfjölda hér á götun-
um! pað verður að sýna samband
þess við þetta mál. Meðalið þarif
að hafa tvo kosti: pað þarf að eiga
við sjúkdóminn, og það má ekki
gera sjúklingnum stór skaða að öðru
leyti. Hitt er skottulækning. —
pá er fyrst að líta á og gera upp
fyrir sér viðskiftaástandið. Allir
munu geta fallist á, að það sé ekki
gott, og langt frá þvj'. En það á-
stand er arfur frá fyrri árum. Arið
1918, sem var gott ár fyrir atvinnu-
vegina að því er afurðasölu snertir,
lokkaði menn út í stórkostlegar fram-
kvæmdir og undirbúning frana-
kvæmda á árinu 1919, sem fyrir
ýmsra hluta sakir má kalla ógegnd-
arárið. Framtakssama menn dreymtk
gulldrauma og lánin voru mjög laus
fyrir, utanlands og innan. Alt Var
á hátoppi, hvað verð snerti, en mena.
höfðu von um að afarverð héldist á
afurðunum. En margt brást. Má
fyrst nefna síldarútgerðina. Hún var
rekin með ægilegum kostnaði. Full-
söltuð síldartunna mun hafa kostaS
að meðaltali milli 60 og 70 krónur
og framleiðslan varð mjög mikiL
En salan brást svo, að það mun
ýkjulaust að á þeirri einu atvinnu-
grein hafi tapast um 10—12 miljónir
króna. Auðvitað kom það tap ekki
alt niður á verslunarjöfnuðinum við
útlönd beinlínis, en þó var það mjög
tilfinnanlegt, og meiri parturinn af
því mun hafa skilað sér í þeirri
mynd beinlínis og óbeinlínis. pá
brugðust mönnum og vonir um hin
stórfeldu skipakaup. Milli 10 ög 20
miljónir hafa farið út úr landinir
fyrir skip, stærri og smærri, en mörg
þeirra komu ekki fyrri, en tækifærið
til að græða á þeim var um garð
gengið, og ekkert þeirra náði í nema
skottið á gróðcinum. pað þarf- því
enginn að standa undrandi yfir því,
þótt hagurinn væri ekki góður. Auk
þess fylgdi þessu afarmikil og góð
atvinna, svo að menn höfðu alment
mikið fé handa milli< og kaupgetan
óx og verðið hækkaði og innflutn-
ingslöngunin óx að sama skapi. Und-
ir slíkum kringumstæðum verður
verslunarjöfnuðurinn ekki góður,
þegar afiu-ðasalan bregst samtímis.
pað getur því varla komið nein-
um mjög á óvart, þótt viðskiftaskuld-
ir við útlönd væru í marsmán. 1921
undir það 34 miljónir króna um-
fram inneignir.
Nú er viðskiftaástandið það, að
um áramót voru viðskiftaskuldir um-
fram inneignir um 23 miljónir. ELn
þá lágu óseldar afurðir, sem innlend-
ir menn áttu, fyrir um 4 miljónir, eii
þær eru nú víst seldar, og andvirði
þeirra má reikna frá þessum skuld-
um, en þá verða eftir 19 miljónrr.
Ef nú er bætt við þetta um 4 mil-
jónum af enska láninu, sem líklega
mun rétt, ef gera á upp við sig við-
skiftareikningana fyrir árið, þá eru
þær skuldir, sem sambærilegar eiu
við þessar 34 miljónir í fyrra, nú 23
nailjónir eða 11 miljónum minni en
Viðskiftabðftin.