Vísir - 03.05.1922, Blaðsíða 2

ViSIR
'to HaTHM & Olsem tÉ
Viljaiti kanpi strax
Nátthús með góðum kompás
fyrir stárann mðtorbit.
Störf þíngsins.
Þitigiö, sem nú er nýafstaöiS j
•var ekki afkastamikiö í lagasmíö.
IÞaö samþykti þó 31 lagafrv., 8
iistjórniarfrv., og 23 þingm.frv., og j
*i þingsályktanir. Alls voru 95 ;
-inál til meðferöar á þinginu: 20 j
stjórnarfrv., 47 þingm.frv., 25
þingsál.till. og 3 fyrirspurnir.
Munu óvenjulega mörg mál hafa
veriö feld beinlínis, eöa vísaö frá,
en nokkur mál voru látin óútrædd.
Engin stórmerk lagasmíö liggur
beldur eftir þetta þing. Mest um-
4al og eftirtekt vekur vitanlega
írannlagaundanþágan í gambandi
viö verslunarsamningana viö
Spánverja. —Einu merkasta
stjórnarfrumvarpinu, atvinnulaga-
frv., var vísað aftur til stjórnar-
innar, sakir ófullnægjandi undir-
búnings. en af þeim stjórnarfrv..
sem samþykt voru, er helst ástæða
til aö vekja athygli á lögum unt
íiskiveiöar i landhelgi. Eru þait
aö vísu í flestum atriöum samin
up]t úr gildandi lögum, en hert er
f)ó nokkuö á ýmsum ákvæöunt, er
„snerta rétt útlendinga til aö at-
•hat'na sig hér viö land viö fiski-
veiöar, og eru lögin i þeirn efnurn
sniöin eftir norskum lögum. M. a.
er bannað erlendum skipum íað
verka veiði í landhelgi eða á höfn-
unt inni. og öllum öörum en ísl.
ríkisborgurum er bannaö að flytja
veiöi sína i landhelgi eöa á land,
til aö verka hana þar, en útlend
skip mega þó selja afla sinn lands-
mönnum. Útlendingar, sem eiga
hér figkverkunarstöðvar, geta
fengið leyfi til aö nota ]tær um 3
ára bil frá því lögin komu í gildi
(aö þeim tíma liðnum geta ]teir
fengið xsl. ríkisborgararétt), en
ekki rnega ])eir nota útlend skip
til veiöa. — Af þrn.frv., sem sam-
|;ykt voru, er vert að geta breyt-
inganna á fiskimatslögunum, l)r.
á lögum um atvinnu viö siglingar
og lækkun útflutningsgjalds af
síld.
Aðalviðfangsefni þessa þings
voru viöskiftamálin og svo að
sjálfsögðu fjárlögin. Um fjárlögin
er fátt að segja. Það er óhætt aö
fullyrða, að þingið hafi reynt að
■spara svo, sem frekast var unt, og
bar það þann árangur, að fjárlögin
voru afgreidd með töluverðum
tekjuafgangi, þó að tekjuhalli væri
talinn um xoo þús. kr. Ber þess
þ>ar að gæta, að áætlað er að borga
bátt á niunda hundrað þús. af
skuldum ríkissjóðs. En sé það ját-
að, að þetta þing hafi haldið spar-
lega á, þá er síðasta þing i raun
og veru sýknað af öllunx ákærum
um eyðslusemi, þvi að sú lækkun
gjaldanna, sem orðiö hefir, stafar
mest af lækkun verðlagsins, sem
auðvitað leiðir af sér lækkun alls
starfrækslukostnaðar ríkisbúskap-
arins.
Meðferð viðskiftamálanna og
úrslit eru lesendum Vísis svo kunn,
að ekki þarf aö segja þá sögu aft-
ur. Þrátt fyrir töluverða haftaólgu
í byrjun þings, tókst að kæfa allar
tilraunir til að leiða þaö fargan
aftur yfir landið. Það var auðsæ
rniklu meiri éinbeitni í afskiftum
])ingsins af landsversluninni, nú en
í fyrra; fyrir þá sök varð verk-
svið hennar ákveðið rniklu skýrar
nú og ákveðin yfirlýsing fengin
um að hún yrði nú látin fara aö
færa saman kvíarnar og hætta. Aö
niöurstaðan varö svo ákveðin í
].-essum málum, er alveg vafalaust
stjórnarskiftunum aö ])akka, þó aö
kynlegt kunni að þykja. og skal
það skýrt nokkuð nánar síðar.
Loks má minnast á géngismáliö
Við rannsókn fjárhagsástandsins
kom ]>aö í ljós, að hagur landsins
var hvergi nærri- eins bágborinn
og margir ætluöu, svo aö líkur eru
taldar til að fjárkreppan muni
senn að mestu á enda. Viðskifta-
málanefnd hallaðist þó að því, að
rétt væri að taka upp íslenska
gengisskráning, og bar fram frv.
í þá átt. En rnikill meirihluti neðri
deildar lagðist á móti því og var
frv. vísað til stjórnarinnar, meö
áskórun um að afla bönkunum
lánstrausts erlendis, til að rétta viö
gengiö.
f sambandi viö viöskiftamálin
verður að geta þingsályktunarinn-
ar um innlenda skiftimynt, sem
var eitt hið þarfasta verk þingsins
í svipinn, um leið og þar er á ferð-
inni fyrsti vísirinn til innlendrar
myntsláttu. Munu rnenn þrá ]xað
mjög, að þessi ráðátöfun komi hið
bráðasta í framkvæmd. En þvi
miður eru horfur á því, að of mik-
il töf ætli að verða á því.
Jarðyrkja Reykjavikur.
Eftir Sig. Sigurðsson,
forseta Búnaðarfél. Islands.
~~o-~ Frh.
Kúabú gætu. verið tvö í landi
bæjarins. Annað nálægt Elliðaán-
um en hitt í Fossvogi. Á hverju
búi má ráðgera að hægt væri að
hafa yfir 100 kýr, þá land það, sem
búunum yrði lagt til, væri komið
í rækt. Hér yrðu bithagar einnig
að vera í ræktuðu landi. Búin gætu
verið rekin fyrir kostnað bæjar-
félagsins eða sem hlutafélag. Þetta
gætu orðið myndarleg býli, þar
sem hægt væri að notfæra nýtísku
verkfæri, og rekstur búanna þvi
orðið hlutfallslega ódýr, ef alt
væri í lagi. Að sjálfsögðu yrði um
allmikinn stofnkostnað að ræða
fyrir ræktun. búpeningsbygging-
ar, bústofn o. fl. Um þetta skulum
vér eigi fjölyrða, en athuga hina
hliöiixa.
Smábýli. Þau hugsum vér oss að
geta bygt þannig: Bærinn sér sem
sagt um framræslu á landinu. og
lætur slétta það og leggja vegi,
skiftir síöan öllu landinu niður i
haganlegar spildur 2—4 ha. á
stærð. Leigir svo þessi lönd á
erfðafestu með sæmilegum kjör-
um, sem gerir jafnt fátækum sem
ríkum mögulegt að taka þessi lönd
til ræktunar og byggja á þeirn ef
þeir vilja.
Á landi sem er 3 ha. (9 dagsl.)
stórt, er hægt að hafa, ef ])aö er
i góðri rækt, 2—3 kýr, nokkur
hænsn og fækta matjurtir handa
heimilinu eða meira. Auk þessa
níöguleikar til að hafa svín. sem
alin yrðu til slátrunar. Fyrir verka-
menn væru þessi lönd mjög mjkils
virði. ])egar þau væru komin i
rækt, gætu kona og börn að miklu
annast um búskapinn, þótt hús-
bóndinn væri eigi viðlátinn, nerna
lítinn tíma úr árinu. Heimiliö afl-
aði sjálft hollra og góöra fæöu-
efna. 9g ]>að sem mest er um vert,
börnin vendust við störf. sem
myndu hafa þroskandi áhrif á ])au-
Það gæti orðið annað heimilislif.
en þar sem menn eru neyddir til
aö láta börnin fara út á götuna,
iwn leið og þau fara út úr húsinu.
Fyrir ])á sem meiri efni hafa, er
einnig jarðrækt mikils viröi, hvort
sem hún er rekin i stórum eða smá-
um stíl.
Smábæjalíf veröur ])reytandi
])egar til lengdar lætur, jafnvel
])ótt menn innan veggja hafi alt
sem taliö er til gagns og ánægju
Að sjálfsögðu ])arf allur atvinnu-
rekstur að fara fram i aöalbænum
En aö eiga svo sumarbústaði eða
bústaöi í nánd viö bæinn. með
nokkru af ræktuöu landi, bæöi sem
túni. matjurtagörðuni og skraut-
görðum, sem prýddir væru með
Ixlómum og trjám, verður eigi
métiö til peninga. Á ])essum stöö-
um getur l)est ])roskast skilningur
á möguleikum lands vors, og heil-
brigt heimilislif þróast. Þessi heim-
ili gætu 'verið kærkominn hvíldar-
staður f)uir alla sem störfum eru
hlaðnir, rnikinn hluta dagsins.
Vér höfurn nóg land óræktaö
Reykjavik getur látið byggja i
sinu landi um 300 smábýli. Utan
Reykjavíkur er landflæmið ótak-
markaö. Hvi ])á eigi aö nota þetta
land til gagns og hagsældar fyrir
land og lýð. Mönnum þykir
skemtilegra aö vera i bæjunum.
sérstaklega höfuöborginni. Þau
gæöi skal engum meina. En rækt-
un lands nxá eigi gleyma eða eigi
þeirri þýðingu er gott sveita- og
heimilislíf hefir. Með því að auka
ræktunina í nánd við Reykjavík og
aðra bæi, tryggjum vér oss betri
fæðu, betra uppeldi og betra heim-
ilislíf.
öll landareign Reykjavíkur þarf
að vera ræktuð. Bærinn á mikið
land. Ef það væri alt ræktað hefði
])að stórfelda þýöingu fyrir bæinn.
Hér yröi þá aflað mikilla lífsnauð-
synja og það veitti fjölda manns
atvinnú ;alt árið. Vér höfum áður
talið graslendi bæjarins urn 1300
ha„ auk þess rnikið af melurn. Hér
veröur aö nota hið ræktaða land
bæði til sláttar og beitar. Sé ein-
göngu notað hey og grasfóður
þarf 2 ha. stórt land fyrir hvern
nautgrip, ef ræktunin er í rneðal-
lagi. En sé ræktunin mjög góð og
eitthvað af kjarnfóðri notaö, mun
hálfu rninna land vera nægilegt.
Ef hér væri aðallega stunduð naut-
peningsrækt og alt væri kornið í
gott lag, væri hægt að -hafa í land-
areign Reykjavíkur 700—1000 kýr.
Auk þessa nokkuð af hestum og
sauðfé, en fóður handa þvi þyrfti
að sækja að. Svín gætu verið hér
mörg og hænsarækt nokkur. Garð-
yrkja gæti aukist mikiö. Bestu
garðstæðin eru eigi enn tekin til
notkunar, t. d. i Fossvogi og inn
við Elliðaár.
Þörf búsafurða í Reykjavík. Til
þess að efla andlegan og líkamleg-
an þroska nxanna þarf holt og gott
viðurværi. Vor bestu fóðurefni
eru kjöt, fiskur, mjólk og garö-
ávextir. Hér er allauðvelt að ná
í kjöt og fisk. — Mjólk og garða-
mat þarf að afla sem mest af hér,
því langur flutningur gerir þær
vörur dýrar.
Mjólkin. Ameríkumenn telja aö
til fæðu þurfi menn minst 1 líter
af mjólk daglega, auk annars mat-
ar. I Ameríku er þó völ fjölbreytt-
ari fæðuefna en hér, og þvi ættu
menn að hafa hér rneiri rnjólk.
Meðal ársnyt kúnna hér á landi
er talin rúrnir 2000 lítrar. Eftir
þessu ætti þvi kýrnytin að nægja
lianda 5 manns, en það er nálega
það sama meðaltal og fæst, sé
þetta reiknaö fyrir alt landið. — 1
sveitum er notuö mikið meiri
nxjólk, í kauptúnunum minna.
Reykjavíkurbúar þyrftu að fá
mjólk úr 3600 kúm ef vel væri. En
hvernig er það nú ? Því er eigi
auðvelt að svara, þar eð ábyggi-
legar skýrslur liggja eigi fvrir.
Gísli (áuðmundsson gerlafræöing-
ur telur 1917 að á svæði því er
selur mjólk til bæjarins séu 779
kýr. Fyrstu sjö mánuði ársins
1921 fluttust til bæjarins að rneðal-
tali mánaðarlega 66.000 1. mjólk-
ur. Hafi þetta verið líkt síðari
hluta ársins, verður aðflutt mjólk
til bæjarins ......... . 792.000 1.
Kýr bæjarbúa 1920 259
X 2000 ............ 518.0001.
Samtals 1310.000 1.
Þetta samsvarar að 27 menn fái
ársnyt úr einni belju eða hver
maður rúmlega j/5 lítra. Úr þess-
um mjólkurskorti hefir svo verið
reynt að bæta að nokkru með nið-
ursoðinni erlendri mjólk. Á árun-
umi9i6—’i8 hefir að meðaltali ár-
lega verið flutt til Reykjavíkur
315.470 kg. af niðursoðinni mjólk.
Mjólk ])essi hefir kostað 218.952
kr. og má ætla að hún samsvari
484.807 1. nýmjólkur. Að líkindum
er nokkuð af þessari nxjólk flutt
út um land — en eigi notuð öll í
Reykjavík — en gerum ráð fyrir a-g
svo sé — og verður þá öll mjólk
Reykjavíkur árlega eftir framan-
greindum tölurn 1794.807 lítrar. en
])að svarar til ársnytar úr 897 kúm.
Ef alt bæjarlandið væri vel
ræktað og hirt, myndi það gefa
fóður handa þessum nautpeningi,
án þes^ að sækja neitt að, hvorki
til nágranna eða útlendra.
(Niðurl.)
Bæjarprýði.
Starfsmenn bæjarins eru nú að
fara urn allar götur til ])ess að
hreinsa alt lauslegt sorp, sem safn-
ast hefir i vetur meðfram götun-