Vísir - 27.09.1924, Blaðsíða 6

27. sept. 1924.
VlSlR
Nokkrar
bngleiðingar.
í sumar reit eg dálítinn ritdóm
riim drápu Stefáns frá Hvítadal um
„Heilaga kirkju“ og lýsti þar stutt-
lega skoðun minni á kaþólskum sið.
Nefndi eg þar aðalgalla hans í mín-
nm augum, ófrelsið, og sagði, að
J?rátt fyrir alt veldi kaþólskunnar nú
á tímum rynnu þar ekki þeir meg-
instraumar andlegs lífs, sem mestri
ólgu yllu nú í hugum siðaðra manna.
G. Boots, prestur í Landakoti, gerð-
ist til að andmæla ritdóminum í kurt-
«islegri grein í „Vísi“. Mintist hann
þar ekkert á það, sem eg hafði talið
aðalgalla kaþólskunnar, en skrifaði
mikið um fómfýsi kaþólskra manna,
Jregar um mentunarstofnanir eða
líknarverk væri að ræða, og benti
á vöxt hennar og viðgang á und-
anförnum áratugum. }7essu hafði
eg hvergi neitað, og þótt margt mætti
dú segja um aðstöðu kaþólskrar trú-
ar gagnvart vísindunum, er það ekki
aetlun mín, að fara út í þá sálma í
J?etta sinn. Hitt vildi eg heldur at-
huga, af hverju kaþólskan vinnur
á gagnvart lúterskum sið. pað er
merkilegt atriði, og ekki er það síst
nauðsynlegt fyrir J?á,®sem lúterskri
kirkju unna, að átta sig á þessu.
Kaþólsk kirkja og Iútersk hafa
sinn aðalgallann hvor. Galli ka-
|?ólsku kirkjunnar er, eins og áður
var getið, ófrelsið, sérgæðingshátt-
nr og skortur á umburðarlyndi
(„engin sáluhjálp utan kirkjunn-
.ar.") A móti þessu hefir kaþólska
jkirkjan ýmsa kosti, sem laða menn
að henni, jafnvel þá, sem laðast
«kki að henni einmitt fyrir ófrelsið,
eins og sumir gera. Má þar til dæm-
is nefna leyndardómssnið hennar og
■dulspeki (mystik) og þá sérstaklega
Icraftaverkin, dásemdarverkin, sem
■<eru þar enn í fullum blóma. — Galli
Iútersku kirkjunnar er aftur á móti
aðallega þurleikar hennar, þyrkings-
báttur og skortur á dásemdarverk-
um. Hún er að vísu laus við aðsil-
galla kaþólskunnar. J7ótt lúterska
kirkjcm hafi í raun og veru löngum
verið ófrjálslynd og einstrengings-
leg, er nú orðin víða mikil breyting
á þessu til batnaðar, og það er ekki
unt að segja, að ófrjálslyndið, skort-
urinn á umburðarlyndi, sé hluti af
eðli hennar, eins og segja má um þá
káþólsku. Eji frjálslyndið eitt er
ekki nóg. Og það er heldur ekki nóg,
að hafa þurrar trúarsetningar, hvað
Tettar sem þær kunna að vera. Ka-
þólska kirkjan eflist t. d., að eg
keld, ekki aðallega vegna trúarsetn-
inga sinna, heldur þráti jyrtr þær;
liún hefir ebnig upp á annað og
betra að bjóða. Og það er heldur
«kki nóg, að losna við rangar eða
ófullkomnar trúarsetningar, eins og
ný-guðfræðin gerir, ef ekkert er sett
í staðinn til að fylla upp tómið.
Mannsandinn heimtar meira en ein-
tóma, skynsemi. Hann heimtar eitt-
hvað, sem nær að .vísu út yfir þessa
beims „graasten og mög“ (grágrýti
og sorp), eins og Ámi Garborg
sagði, en er þó eins víst og örugt
og grágrýtið undir fótum vorum.
Allir sein reynt hafa
DYKELAND-MJóLKINA.
eru sammála um að betri tegund hafi þeir ekbx
fengið. Dykeland-mjólkin er hrein ómenguK
hollensk kúamjólk, inniheldur alt fitumagnið ár
nýmjólkinni, en aðeins vatnið skilið frá.
í heildsóla h|á
I. Bryojólfsson & Kraran.
Linolenm Gólfdúkar,
allskonar vaxdúkar, látúnsbryddingar á stiga og borð, og gólfpappL
Bæjarins lang stærsta og ódýrasta úrval. Nýjar birgðir me5
hverri ferð.
Vcrðið nú niiklu lægra cn áður.
Lítið á mínar fjölbreyttu birgðir.
Jónatan Þorsteinsson Vatnsstig 3.
S mar 464 og 864.
Hann heimtar dásemdir, það, sem
á fyrri tímum var nefnt kraftaverk.
En þetta skortir lúterska kirkju til-
finnanlega, og þar vantar hana sýnt
á við þá kaþólsku.
En er nú nokkur leið til þess að
bæta úr þessum skorti? Elr yfirleitt
nokkur von til þess, að lútersk kirkja
geti staðist árásimar og'jafnvel far-
ið að vinna á?
Eg sé eitt hjálparráð, en heldur
ekki fleiri. Ef lútersk kirkja vill ekki
missa alla sína sauði út úr höndun-
um á sér, verður hún að gera þetta :
Hún verður auðvitað aðhaldaáfram
á frjálslyndisbrautinni, og hún verð-
ur um fram alt að skipa dásemd-
arverkunum veglegan sess í kerfi
sínu. En hvar getur hún fengið dá-
semdarverk? Hvar getur hún feng-
ið þá vissu um ósýnilegan heim, sem
þau veita? Aðeins á einum stað:
Hjá sálarrannsóknunum, — eða
með öðrum orðum hjá spíritismanum.
}7etta þykir nú sennilega sumum
höið ræða, en samt er það satt. Sál-
arrannsóknirnar hafa uppgötvað, að
dásemdarverkin gerast, en ekki að-
eins með kaþólskum mönnum, held-
ur hvarvetna og á öllum tímum. Og
þær útskýra þessa atburði sem fram-
kvæmi eða afleiðingar æðri lögmála,
sem ýmsir geti fært sér í nyt, t. d.
framliðnir menn. Kaþólska kirkjan
hefir yfirleitt aðeins tvær skúffur fyr-
ir yfirvenjuleg fyrirbæri, aðra þar,
sem séu verkanir guðs og helgra
manna, og hina þar, sem séu verk-
anir djöfulsins. Og auðvitað er,
hvaðan öll þau máttarverk, sem ger-
ast utan kirkjunnar, séu runnin. Svo
einhliða skoðun hafa spíritistar ekki.
}7eir þurfa yfirleitt ekki á hans kol-
svörtu hátign að halda, þótt þeir
játi hinsvegar, að margt ilt sé til —
margar meir og minna illar verur —
beggja megin við tjald dauðans.
Lúterska kirkjan þarf að tileinka
sér árangur sálarrannsóknanna. }7ar
fær hún það, sem hún þarfnast, til
að geta jafnast á við kaþólsku kirkj-
una og jafnvel staðið henni fetifram-
ar, því að hér er á boðstólum ráð
til þess, að sætta trú og vísindi. En
eins og allir vita, hefir þar um langt
rkeið verið barátta, — vísindin sótt
á, en trúarbrögðin varist. Og trúar-
brögðin hafa yfirleitt aðeins getað
varist fyrir þá eök, að menn hafa ekki
getað án þeirra Iifað og hafa því
•íaft sína trúarlegu sannfæringu læsta
niðri í einni vatnsheldri hirslu og sína
vísindalegu sannfæringu niðri í ann-
ari. En slíkt ástand er óeðlilegt og
fær ekki staðist til lengdar. Ann-
aðhvort verður að víkja, nema sætt-
ir og samræmi komist á, og um lang-
an tíma leit svo út, sem það yrði
trúin. En nú er — fyrir sálarrann-
sóknirnar — að draga saman með
þessum fornu andstæðingum. Og
það á kirkjan að færa sér í nyt, —
ef hún vill lifa. Á tómum rétttrún-
aði lifir kirkjan ekki, — og ekki á
tómri ný-guðfræði heldur.
Með spíritismanum fær lúterska
kirkjan og þá „rómantík", þann
„bláma hins fjarlæga fjalls," það
víða útsýni, sem hana hefir tilfinn-
anlega vantað. par gefst henni sýn
yfir óravíðan þróunarferil til æ
hærri hæða. Og þetta er ekki leng-
ur neinn óljós grunur, heldur álykt-
anir af staðreyndum, sem eru áreið-
anlega sannaðar, — eins og aðrar
staðreyndir vísindanna. Hitt kem-
ur ekki þessu máli við, að allir vís-
indamenn þekkja ekki ennþá þess-
ar staðreyndir. Augu þeirra hljóta
að opnast með tímanum. Og það
kemur heldur ekki málinu við, þótt
einstakir vísindamenn séu svo bundn-
ir efnishyggjunni, að þeir neiti að
draga þessar ályktanir, þótt þeir
kannist við staðreyndimar. pað er
svo margt, sem bendir í þessa um-
ræddu átt, að telja má víst, að
allir vísindamenn, sem rannsaka
hleypidómalaust og nógu lengi, kom-
ist að lokum að þessarri sömu nið-
urstöðu. Og kirkjunni hefir aldrei
boðist annar eins liðsauki og nú. Vei
henni, ef hún þekkir ekki sinn vitj-
unartíma. J?á mun kaþólskan áreið-
anlega vinna á meðal trúhneigðra
manna, því að hún hefir staðreynd-
irnar og kannast við þær, þótt skýr-
ing hennar á þeim sé fáránleg. Og
það er eins í þessu efni sem öðrum,
að betra er að veifa röngu tré cn
öngu. —
Hér er, að eg held, að leita
ástæðnanna að vexti kaþólskunnar.
Lútersku kirkjunni hættir til að vera
of þyrkingsleg og köld; hana vant-
ar máttarverk, dásemdir; hún verð-
ur of oft að þurlegri og snauðri
„skynsemistrú", án þess að hún verði
fyrir það nokkuð „skynsamlegri“ en
kaþólskan, í nokkuð verulega betra
samræmi við vísindalega þekkingu
og hugsunarhátt. Á þessum göllum
þarf að ráða bót, og leiðma hefi
eg þegar bent á.
]al(ob Jóh. Smári.
Hættulegur flutningur.
, Samkv. fréttum þeim sem blöö-
in fær'Su okkur af bæjarstjórnar-
fundinum seinasta, þá höfum viS
cnn þá fengið 3 nýja lögregluþjóna
til viðbótar lög- og lima-varðj>jón-
um þeim sem fyrir voru, sem flest-
ir virðast vera brendir meS því
sama marki, að vera ckki sjáandi
nema með öðru auganu. — A8
minsta kosti hefir maÖur enn þá*
ekki orðið var við að neinn hinna
gþmlu líti svo hátt, aö ta.ka eftir
hinum óvenjulega hættulega flutn-
ingi á tómum grútartunnum hér
um bæinn og nágrennið, sem að
mínum dómi og óefað fjölda ann-
ara er svo hættulegur fyrir líf og
limi manna, að guðsmildi má kalla,
að enn Jjá skuli ekki hafa orðið-
slys af. ).
Fermingu grútartunnanna er
nefnilega hagað Jiannig-, að }»eim
er hrönglað hverri ofan á aðra í
himinhá íjöll og hnúka ofan á
fíutningabílana, alveg ófestum,
Jiannig að alt ieikur í lausu lofti
Jiegnr bílarnir fara af stað, og er
albúið hvenær sem er að lirynja
niður á fólk sem trni götuna fer,
án þess að gera nokkur hoð eða
vísbendingu á undan sér — eins
og myndi }>ó verða, ef tunnurnar
væri bundnar.
Væri blessaður lögreglustjórinn
okkar ekki eins önnum kafinn og
hann er, myndi eg bjóða honum
út á skemtigöngu til þess að harm.
me‘8 eigin augum mætti sannfærast
um, hvernig J»essi flutningsaðfertl;
fer fram. — Þar sem eg nú ekkt
býst við }»ví, að hann, blessaður,
hafi tíma til þess að skifta sér a£
slíkum smámunum, að minsta kosti
ekki fyrr en þeha hefir kostað líf
og limi nokkurra borgarbúa, }»á '
vilði eg þó í allri auðmýkt leyfa
mér að mælast til þess, að lög-
reglustjórinn vildi nota að minsta
kosti einn af hinum nýju dátum
sinum, þótt ekki væri nema brot
úr degi, til þess að hafa eftirlit
með því, að mönnum væri ekki
framvegis leyft aö flytja heil fjöll
af óbundnum grútartunnum um
götur og nágrenni bæjarins.
Vcgfarandi.
0