Vísir - 06.03.1926, Síða 2

V 1 S I K
Íhaldið
Í Hússtjórnapdeild Kveimaskólans
getur hraust stúlka komist aJð nú þegar veg-na veikinda annarar.
undir merki Sigurðar Þórðarsonar
Höíam fyrirliggjandi:
Glenora,
Gream o! Manitoba,
Ganadian Maid.
Best Baker.
Þessar hveítiteguudir mæla best með sér sjálfar.
Símskeytí
—x—
Khöfn 5. mars. FB.
Pípnr,
mest úrval á landinu.
Landstjarnan.
Nýja stjórnin í Noregi.
Símað er frá Osló, að Lykke
sé forsætis- og utanríkisráð-
herra, Konow fjármálaráðhen'a
og Robertsson verslunarmála-
ráðherra. — Gætin minnililuta-
stjórn hægrimanna og frjáls-
lyndra vinstrimanna; bænda-
flokkur lofað stuðningi fyrst um
sinn.
Khöfn, 6. mars. FB.
Uppþot í kauphöll New York-
borgar.
Símað er frá New Yorlc borg,
að 4 miljónir hlutabréfa hafi
verið seldar í gær í kauphöllinni
vegna skyndilegrar verðlækkun-
ar. Vitfirringsleg 'æsing. Menn
börðust eins og um lífið væri að
tefla. Fjöldi særðist.
Utan af landi.
ísafirði 5. mars. FB.
Miðvikudag urðu tveir menn
fyrir snjól'lóði á Sauðanesinu
vestan Súgandafjarðar, Sigurð-
ur Greipsson og Ingólfur þ>or-
varðsson prests frá Stað; Icst
Ingólfur en Sigurður bjargaðist
lítt meiddur. — Austanstormur
með frosti. Lítil snjókoma. —
Ógæftir.
Frá Aljþingi
í gær.
Efri deild.
Þar voru þrjú mál á dagskrá.
1. Frv. til fjáraukalaga fyrir ár-
ið 1925, kom úr fjárveitinganefnd,
sem eigi iiafði haft mikiö við það
að athuga, og var það samþ. til 3.
umr. Umræður urðu ekki langar.
2. Tillaga til þingsályktunar
um fyrirhleðslu fyrir Þverá e'ða
brú á hana (síðari umræða). Til-
lagan kom frá samgöngumála-
nefnd, sem hafði fengið hana til
umsagnar. Virtist nefndinni mál-
í'ð eigi nægilega undirbúið; fyrir-
hleðsla fyrir Þverá og brú á Mark-
'arfljót i sambandi við hana muni
verða all kostnaðarsamt verk, sem
þurfi mikinn undirbúning áður en
það verði hafið, en talið er ill-
kleift aö brúa Þverá, sem si og æ
breytir farvegi sínum. En aftur á
móti fanst nefndinni rétt að gera
þarna bráðabirgða fyrirhleðslu
fyrir Þverá til reynslu, þegar á
þessu ári, og bar fram breytingar-
ti'lögu í þá átt, að heimila ríkis-
stjórninni að verja á þessu ári allt
aö 5000 kr. til bráðabirgða fyrir-
hleðslu og skuli telja þann kostn-
að á sínum tíma með kostnaði við
fyrirhleðslu sarnkv. lögum frá 14.
nóv. 1917.
Umræður uröu eigi langar og
\ar breytingartillaga nefndarinnar
samþykt og tillagan, svo breytt,
samþykt og afgreidd til neðri
deildar.
í þriöja lagi var samþ. aö fara
skyldu fram sí'öar 2 umræður um
Tillögu til þingsályktunar um sæ-
símasambandið við útlönd 0. fl.
Neðri deild.
Þar voru 7 mál á dagskrá, og
\oru ]>au öll afgreidd á tæplega
20 mínútum.
1. Frv. til laga um viðauka við
lög um verslunarbækur, var um-
ræðulaust samþykt og afgreitt til
efri deildar.
2. Tillaga til þingsályktunar um
leigu á skipi til strandferða (síð-
ari umræða), var samþykt og af-
greidd til efri deildar.
3. Frv. til laga um kosningar í
málefnum sveita og kaupstaða var
sömuleiðis sam]i. umræðulaust til
2. umr. og vísað til allsherjar-
nefndar.
4. Frv. til 1. um líkhús. Flutn-
ingsmenn Magnús Jónsson og Jak.
Möll.er.
5. Frv. til laga um breyting á
lögum 9. júlí 1909 um almennan
ellistyrk. Flutningsmenn Jón Bald-
vinsson, Jakob Möller og Magnús
Jónsson.
6. Frv. til laga um breyting á
lögum 3. nóv. 1945 um kosningar
til Alþingis. Flutningsmenn Jón
Baldvinsson, Jakob Möller, Magn-
ús Jónsson.
7. Frv. til laga um viðauka við
hafnarlög fyrir Reykjavíkurkaup-
stað (n. júlí 1911). Flutnings-
menn Jakob Möller, Jón Baldvins-
son og Magnús Jónsson, voru öll
samþ. eftir stuttar framsögT.ir til 2.
umræðu og vísað til allsherjar-
nefndar.
Frjálslynda menn hér í þessu
landi rak í rogastans er þeir lásu
„Nýja sáttmála“ Sigurðar Þórð-
arsonar. Árásir hans á fullveldi Is-
lands vbru svo áberandi, að óhætt
má fullyrða, að það kom mjög á
óvart, að íslendingur skyldi láta
slikt frá sér fara.
Þvi var haldið ákveðið fram i
pésanum, að fullveldið væri oss til
óvirðingar og vér ættum að losa
oss við það sem fyrst. Það var og
gefið í skyn, að ef vér notuðum
uppsagnarákvæði sambandslaga-
samningsins, sem var aðalkjarni í
samkomulaginu 1918, þá mundi ís-
land hverfa undir Noreg. Með ótal
tilvitnunum i „Nýja sáttmála''
mætti sýna hvað fast S. Þ. held-
ur framangreindum kenningum
fram, en þar sem þessar tilvitnan-
ir hafa verið teknar upp hér í
blaðinu 15. jan. s.l., þá þykir
nægja að visa til þeirra. Þá hefir
Sig. Þórðarson ráðist mjög fast á
Alþingi. Eftir a'ð hann hefir lýst
spillingu þeirri, er hann tfelur þjóð-
lif vort gagnsýrt af, segir hann:
„Hjá Alþingi á spillingin upptök
sin og þar þróast og magnast hún
ár frá ári.“tjm þjóðina segirhann:
„Með henni er að gerast ekki
sköpunarverk heldur verk tortím-
ingar“. — Á skólamálum vorum
kemur og frarn hin megnasta
ótrú. Um sjávarútveginn segir, að
honum þurfi ekki að sýna neina
rækt. Öll er bókin þannig í anda
hins rammasta afturhalds. Og það
hefði mátt ætla, a'ð slík bók ætti
lítið erindi til þjóöar vorrar. Inn-
an um árásirnar á fullveldi þjóð-
arinnar og Alþingi — en þær árás-
ir eru aðalkjarni pésans — er flétt-
að inn árásum sérstaklega á þá
menn, sem drýgstan skerf hafa
lagt til sjálfstæðismálanna, á sjálf-
stæðismenn og nokkra menn aðra.
En þær árásir eru í sama stíl og
tíðkast i blöðum vorurn, í Verði,
Morgbl., Tímanum, Alþbl, og eiga
aðallega sammerkt í því, að þeirn
er sérstaklega snúið að andstæð-
ingum Sig. Þórðarsonar, en nán-
ustu stjórnmálavinirnir eru látnir í
friði. — Þetta er hér að eins rifj-
að upp í fáum orðum til þess að
minna á hvað í.pésanum felst.
Vörður, blað stjórnarinnar, gef-
ið út af miðstjórn íhaldsflokksins,
lofar mjög „Nýja sáttmála" Sig.
Þórðarsonar. Segir blaðið að hann
hafi getið sér landsfrægð á fáum
vikum. Blaðið segir ennfremur, að
allir séu sammála að þakka höf-
undi ritið, nema þeir sem harðast
verði fyrir árásum þess.
Um skoðanir pésans á fullveld-
inu segir Vörður: „En þó að eg
sé ósamdóma skoðunum S. Þ. á
fullveldinu, þá sé eg ekki, að þær
geti gefiö tilefni til harðra árása á
hann.“ — Mildur er nú stjórnar-
vörður. — Og enn stendur: „.. og
það því síður sem alt ritið ber
fagran vott um sterka ættjarðar-
ást — skrumlausa, fagurgalalausa
og alvöruþrungna tilfinningu fyr-
ir sóma og heill íslands, órólega
og kröfuharða þrá eftir si'ðferðis-
legri og menningarlegri framför
hins íslenska þjóðfélags.“
Líklega nnindi erfitt að finna i
þeim mentaða heima stjórnarblað,
sem tekur eins vægt á árásum
þeim, sem Sig. Þórðarson gerir á
fullveldi þjóðarinnar og á Alþingi
eins og Vörður gerir. Því þegar
ummæli Varðar um árásirnar á
íullveldið og á Alþingi eru lesnar
í sambandi við hið taumlausa hrós
á „Nýja sáttmála", þá sér hver
heilbrigður maður, að hér er að
eins um yfirklór að ræða, sem
hjarta Varðar slær ekki bak við.
Blað, sem hefði skilið hvað þungt
„Nýi sáttmáli“ slær á hið unga
fullveldi vort og á virðulegnstu
stofnun vora, Alþingi, mundi ekki
geta helt öllu því lofi yfir Sig.
Þórðarson, sem Vörður nú gerir.
Og margir munu þeir vera, ekki
að eins andstæðingar ihaldsmanna,
heldur og margir aðrir, sem eiga
örðugt með að skilja, að stjórnar-
blað megi viðurkenna „Nýja sátt-
mála“ á þann hátt sem Vörður
gerir, því aðstaða hans í þessu
máli verður skoðuð aðstaða stjóm-
arinnar og þingmanna hennar. Og
mundi hin íslenska þjóð æskja
þess, að stjórn hennar tæki sömu
aðstöðu til „Nýja sáttmála“ og
Vörður nú gerir. Sú stjórn mundi
hafa meiri byr hjá íslendingum,
sem fremur en að lofa ritið, at-
hugaði hvort það væri ekki fallið
tmdir refsiákvæði laganna fyrir
landráð. Árásir á fullveldi þjóðar-
innar eru i hverju landi ekki skoð-
aðar í mildu ljósi.
Og vel má það vera, að stjórn-
arflokkinn eigi eftir að iðra sáran
þessarar greinar, og gæti eg trúað
því,að þegar ritið væri komið á er-
lenda tungu, og þegar erlend blöð
færu að skýra frá því og gætu
þess jafnframt, að manninum sem
ritað hefði, væri af stjórnarblaði
íslenska íhaldsflokksins nú skipað
öndvægissæti í íslenskum stjórn-
málum, að þá mundi marguríhalds-
maðurinn bera kinnroða, þvi eng-
inn getur sannfært mig um það,
að þessi Varðargrein falli þeim
öllum vel i geð, en svo verður þó
litið á, ef flokkurinn andmælir
ekki greininni. Eg sé ekki betur
en hér sé eitthvert hið mesta vand-
ræðamál á ferðinni, og mér virð-
ist það hljóta að verða alþjóðar-
krafa, að Ihaldsflokkurinn taki
ákveðna og skýra andstöðu gegn
hinum ískyggilegu kenningum í
„Nýja sáttmála". Aödáunin á rit-
inu hefir og komið fram víðar en
i Verði, þar sem sagt er að þekt-
ur íhaldsmaður í Mýrasýslu, einn
af aðalstuðningsmönnum núver-
andi stjórnar, hafi viljað fá tillögu
samjiykta á þingmálafundi um að
gefa rit þetta út á ríkissjóðs
kostnað. Og þó að Morgunblaðið
liafi gert með þreyttri hendi smá-
athugasemd uin að kenningar Sig.
Þórðarsonar um sjálfstæðið ætti
formælendur fá, þá hefir aðdáun-
in á ritinu einnig komið fram í
því stjórnarblaði.
Eitt virðist þó ljóst i aðstöðu
stjórnarblaðanna til rits S. Þ., að
með Jieirri aðstöðu ertt dregnar
skýrar markalínur á milli íhalds-
manna og frjálslyndra manna t
þessu landi — því þó að litið sé
frá hinum óheillavænlegtt kenn-
ingunt um fullveldi vort, —
þá er svo niagnað aftur-
hald í ritinu, að enginn frjáls-
lyndur ntaður í ])essu landi gæti
lagt ritinu liðsyrði. Vér verðum
því að treysta því, að hinir frjáls-
lyndu menn í þessu landi sjái nú,
að ekki má lengur við svo búi'ð
standa, að þeir haldi áfram einn
einasti einn að búa áfram í íhalds-
herbúðunum. Hinar undarlegu
kenningar, sem nú er verið að
halda fram, að íhaldið sé ekki arid-
stæða frjálslyndisins, ná ekkí
neinni átt. Alstaðar i heiminum
standa íhaldsflokkarnir gegn hin-
um frjálslyndu. Og veraldarsagan
sýnir ljóslega, að það eru alstaðar
frjálslyndu flokkarnir sem rutt
hafa mannúðinni og framförunum
braut í heiminttm. — Ihaldsflokk-
arnar hafa yfirleitt jafnan lagt
steina í götu framfara þeirra, sem
frjálslyndu flokkarnir hafa kom-
ið á.
Frjálslyndir íslendingar, athug-
ið að nú er yðar vitjunartími kom-
inn. íhaldið í þessu landi er orðið
of sterkt. Innlimunarkenningarnar
göntlu eru farnar að grípa aftur í
stjórnmálastrengina. Annar „vörð-
ttr“ en sá, sem stendur um „Nýja
sáttmála" Sig. Þórðarsonar verð-
ur nú að taka málin t sínar hend-
ur. Enn á ný verðuni vér frjáls-
lyndir menn í Jtessti landi að fylkja
liði, svo að erlendir menn sjái, a"ð
enn standa hér fastar fylkingar
ttm fullveldismál ])essarar þjóðar.
Vörður hefir nú fengið Sigurði
Þórðarsyni merki íhaldsins.
Þar sent merki frjálslyndisins
fer, þar viljum vér íslendingar nú
standa í þéttum fylkingum.
Vér höfum áðttr fylgt því merki
fast. Svo mun og enn.
Frjálslyndur kjósandi.
—o—
Á síðari árum hefir vaxið
mjög áhugi manna hér á landi
um bókasöfn, er ljái mönnum
bækur með hagkvæmum hætti,
en byrgi þær ekki sem helga
dóma. Er þessi stefna runnin
frá Bandaríkjum i Ameriku;
þar eru menn á undan öðrum
þjóðum í hagsýni og skynsam-
legum athöfnum. Auðmenn þai'
í landi og mannvinir sjá ekki
annað heillavænlegra framför-
nm mannkynsins en að gera öll-
um mönnum, háum og lágum,
eins auðvelt og unt er að afla
sér mentunar; þá leið þykjast
þeir sjá gerða greiðasta meðl
bókasöfnum. ]?ví láta Banda-
ríkjamenn ekkert til sparað til
almannabókasafna sinna, þ. e.
þeirra safna, sem öllum mönn-
um eru ætluð, án stéttagrein-
ingar, flokka eða sérmenta. Er
það ógi-ynni fjár, sem slik söfri
bljóta árlega að gjöf frá auð-
mönnum vestra, og vex fjár-
hæðin ár frá ári. — Til nánara
marks um þetta má benda á al-
þýðubókasafnið í New York
(aðalsafnið). Sjálft húsið nær
yfir 3% vallardagsláttu og er 4
hæðir, all úr marmara; það var
gert á árunum 1902—11 og
kostaði 9 miljónir dollara. —
Lestrarsalir í þvi hafa til sæti