Vísir - 23.03.1926, Page 2

VlSIR
Biðjið ekki um hveiti, því að það á
ekki saman nema nafnið, biðjið um:
Gleno a, Cream of ■anitobi eða
Canadian Maid
pá fáið þér ábyggilega, fyrsta flokks
vörur fyrir sanngjarnt verð.
3?(elrn S/Joi/a/
áísukkuladi er best.
Einkasalar á íslandi :
F. H. Kjartansson & Oo. Reykjavík
Vorumnrki.
Símskeyti
Khöfn, 22. mars. FB.
Keisara-morðingjar
á eftirlaunum.
Símað er frá Moskwa, að ráð-
stjórnin tilkynni opinberlega, að
8 af þátttakendum í morðinu á
Alexander 2., sem enn eru á lífi,
skuli hafa 225 rúblur mánaðar-
lega í eftirlaun. — Alexander 2.
var myrtur 1881.
Flugferð Wilkina frestað.
Símað er frá London, að kap-
teinn Wilkins, sem ætlaði að
1‘ara af stað í gær frá Point Bar-
row áleiðis til jjólsins, hafi frest-
að förinni í bráðina, þar eð all-
ar 3 flugvélarnar höfðu bilað í
uudangengnu reynsluflugi.
Fpá Alþingi
í gær.
Sameinað þing.
Kl. io árdegis var skotið á fundi
i sameinuðu þingi og las þá for-
sætisráðherra upp tilkynningu um
lát ekkjudrotningarinnar, og var
ákveöið að Alþingi sendi konungi
samúðarskeyti í tilefni af því.
Efri deild.
samþykti Frv. til laga um að-
flutningsbann á dýrum o. fl. með
þeim breytingum, að eigi væri
bannað að flytja inn lifandi fugla,
og var því frv. endursent til neðri
deildar.
Neðri deild.
Þar voru 5 mál á dagskrá.
1. Frv. til laga um veðurstofu
'á íslandi, var samþ. til 3. umræðu
með nokkrum breytingum.
2. Frv. til laga um afnám geng-
isviðauka á vörutolli, var samþ. til
3. umr. Breytingartillögur frá 2.
þm. Reykvíkinga (J. Bald.) um að
fella niður gengisviðauka á kaffi-
og sykurtollinum, eða til vara að
eins á sykurtolli,'voru báðar feld-
ar með miklum meirihluta atkv.
aö viðhöfðu nafnakalli.
3. Frv. til laga um breyting á
lögum 14. nóv. 19x7 um notkun
bifreiða og
4. Frv. til laga um breyting á
lögum 11. júlí 1911 um forgangs-
rétt kandidata frá Háskóla íslands
til embætta, fóru bæði til 2. um-
ræðu og hið síðartalda til menta-
málanefndar. (Frv. er um að veita
íslenskum guðfræðiskandidötum
frá Kaupmannahafnarháskóla rétt
til embætta hér á landi).
5. mál var Frv. til laga um
heimild fyrir ríkisstjórnina til að
ltíggja járnbraut frá Reykjavík til
Ölfusár. (1. umræöa). Flutnings-
menn eru Jörundur Brynjólfsson
(2. þm. Árnesinga) og Magnús
Jónsson (4. þm. Reykvíkinga).
Jörundur Brynjólfsson hélt ítar-
lega framsöguræðu og mælti-
skörulega með frv. og að ræðu
hans lokinni hófust fjörugar um-
ræður um málið. Kendi nokkurs
kulda til þess frá sumum ræðu-
mönnum, aðallega I. þm. Sunn-
mýlinga (Sveini Ólafssyni) og 1.
þm. Norðmýlinga (Halldóri Stef-
ánssyni) og virtist líta út fyrir
að þetta mál ætti að gjalda þess,
að feld var nýlega í neðri deild
tillaga um kaup á nýju skipi til
sírandferða. Þó skal ósagt látið
hvort þetta sé rétt ágiskun.
Þegar venjulegui- fundartími var
á enda, var málið tekið út af dag-
skrá og umræðunni frestað.
I.
Fáein atriði úr Frv. til laga um
Landsbanka íslands (stj.frv.).
1. gr. „Landsbanki íslands er
sjálfstæð stofnun, sem er eign rík-
isins undir sérstakri stjórn, svo
sem nánar er ákveðið í V. kafla
laga Jiessara. Á Norðurlandamál-
itm er heiti bankans Islands Na-
tional Bank, á ensku The National
Bank of Iceland, og á öðrum mál-
um tilsvarandi heiti. — Bankinu
starfar í þrem deildum með að-
greindum fjárhag, og nefnast þær
seðlahanki, sparisjóðsdeild og
veðdeild. Skal halda algerlega að-
greindum varasjóðum og öðrum
eigruim, útlánuni; innlánum, bók-
færslu og reikningshaldi hverrar
deildar fyrir sig.
S e 8 1 a b a n k i n n.
3. gr. „Bankinn hefir á hendi
útgáfu seðla innan þeirra tak-
marka, sem þarf til að fullnægja
gjaldmiðilsþörf í innanlandsvið-
skiftum."
Úr 4. gr. „Tilgangur bankans
er: Að stuðla að tryggri skipun
á peningamálum landsins, með það
fyrir augum, að gull og gutlgildir
seðlar geti sem fyrst orðið og
haldi síðan áfram að vera hinn al-
menni gjaldeyrir í Iandinu.......“
5. gr. „Stofnfé bankans er 3
miljónir króna, sem ríkissjóður
leggtir honum til. Auk þess skal
bankinn safna varasjóði samkv.
25- gr."
Úr 6. gr. „Bankinn hefir einka-
rétt til að gefa út bankaseðla eða
annan gjaldmiðil, sem komið geti
í stað mótaðra peninga .... með
þeirri einni takmörkun, er leiðir
af lögunr nr. 6, 31. nrai 1921 um
seðlaútgáfu íslandsbanka.....“
Úr 7. gr. „Bankanum er skylt,
éf þess er krafist, að greiða seðla
]iá, er hann hefir gefið út, hand-
hafa þeirra með ákvæðisverði i
löglegri og gjaldgengri gullmynt.
.... Bankanum er skylt að kaupa
af hverjum, er þess æskir, skírt
ómyntað gull á 2480 krónur hvert
kílógram, að frádregnum í
myntgerðarkostnað......“
Úr 8. gr. „Bankanum er heimilt
að gefa út seðla eftir því sem
gjaldmiðilsþörfin krefur .. . gegn
því að bankinn: 1. eigi gullforða
er nemi yí af seðlamagni því, sem
úti er í hvert skifti. Gullforðinn
má þó aldrei fara niður úr 2 milj.
kr.; 2. hafi vissa og auðselda eign
til tryggingar þeim hluta seðla-
magnsins, sem ekki er trygður
með gullforðanum, þannig aS 125
krónur komi á móti hverjum 100
kr. í seðlum....“ — Ennfremur
er í þessari gr. ákveðið, að ef seðl-
ái í umferð fara fram úr 12 milj.
kr., skuli tryggja 12—14 milj.
í seðlum með 50%, 14—-16 milj.
með 75% gullforða, og það sem
þar kynni að verða fram yfir að
fullu með gulli.
Úr 13. gr. „Seðlabankinn tekur
við peningum: 1. á dálk eða á
hlaupareikning .... svo sem nán-
ar verður ákveðið í reglugerð
bankans. 2. til geymslu....“
Úr 14. gr. Seðlabankanum er
heimilt: Að kaupa og selja víxla
og ávísanir, sem greiðast eiga
innanlands eða erlendis, ef ekki
eru með lengri gjaldfresti en 6
mánaða og éigi má endurnýja þá
meir en 6 mán. samtals. Að kaupa
og selja dýra málma. Að veita lán
gegn veði, þó ekki lengri en til 12
mánaða, og reikningslán, uppsegj-
anleg með 3 mán. fyrirvara. Að
kaupa og selja skuldabréf ríkja-,
bæjar- og sveitarfélaga. Iilutabréí
má bankinn ekki versla með, nema
í umboði annara.
18. gr. kveður á um að bankinn
skuli án endurgjalds hafa á hendi
öll framkvæmdastörf viðvíkjandi
skiftimynt þeirri, sem rikisstjórn-
in gefur út.
í 25. gr. eru ákvæði um vara-
sjóð seðlabankans. Af tekjuaf-
gangi fær ríkissjóður árlega 6%
af stofnsjóði eða 180 ]iús. kr., þó
aldrei rneira en helming tekjuaf-
gangs. Hitt rennur í varasjóð.
Þegar varasjóður er orðinn 3
milj. kr., fær ríkissjóður hluta
af arði bankans.
t
1
Sparisjoðsdeild.
Sparisjóðsdeild bankans tekur
við innlánum með sparisjóðskjör-
um; hefir heimild til að kaupa og
selja víxla og ávísanir innanlands
sem utan, veita lán gegn veði eða
sjálfskuldarábyrgö o. s. frv., og
annast að öðru leyti venjuleg
sparisjóðsstörf.
j
V e 8 d e i 1 d
bankans annast útlánsstarfsemi
gegn veði í íasteignum á Islandi
samkv. sérstökum lögum og reglu-
gerðum.
S t j ó r n b a n k a n s.
Úr 34. gr. „lYfirstjóm bankans
er í 'höndum Landsbankanefndar
og ráðherra Jiess, er fer með
bankamál...... Stjórn bankans
að öðru leýti annast bankaráð
skipað 5 mönnuin og fram-
kvæmdastjórn skipuð 3 mönnum.“
Úr 35.—38. gr. „Landsbanka-
nefndin er skiptið 15 mönnum, sem
sameinað Alþingi kýs með hlut-
fallskosningu til 6 ára.. Annað
hvert ár ganga 5 menn úr nefnd-
inni, fyrstu tvö skiftin eftir hlut-
kesti og kýs sameinað Alþingi 5
menn í staðinn." Endurkjósa má í
nefndina (og varamenn eru kosn-
ir 'á sama hátt, ef aðalmenn for-
fallas^). Landsbankanefndarmenn
fá enga þóknun fyrir störf sín.
Formann bankaráös skipar ráð-
herra til 5 ára í senn. Hina fjóra
Lánkaráðsmennina kýs Lands-
bankanefndin til 4 ára i senn,
þannig, að tveir ganga úr á aðal-
fundi Landsbankanefndarinnar
annað hvert ár. Á sama hátt skal
skipa varaformann og kjósa vara-
nienn. Formaður bankaráðsins
hefir 4000 kr. í ársþóknun, en hin-
ir bankaráösmennirnir 2000 kr.
hver. Auk þess fá þeir allir dýr-
tíðaruppbót sem aðrir opinberir
starfsmenn.
„Bankaráðið ræður aðalbanka-
stjóra og tvo aðra bankastjóra.
Eru þeir framkvæmdarstjórn
bankans. Skulu þeir ráðnir með 6
mánaða uppsagnarfresti, enda
geta ]>eir sjálfir sagt upp stöð-
unni með sama fyrirvara." Banka-
ráðið getur vikið bankastjórununi
frá fyrirvaralaust, jafnt aðal-
bankastjóranum sem hinum. Sama
vald hefir ráðherra. Bankaráðið
ákveður laun aðalbankastjóra með
samningi, sem verða að vera
fastbundin árslaun og á eng-
an hátt miðuð við rekstrarhagnað
hankans. Hinir bankastjórarnir fá
12 þús. kr. hvor á ári að viðbættri
dýrtiðaruppbót.
—o—:
í greinargerð frv. kveðst stjórn-
in að því leyti hafa sniðið frv.
eftir frv. milliþinganefndarinnar í
bankamálum, að gert er ráð fyrir,
að Landsbankanum verði breytt í
Seðlabanka. Viðvikjandi spari-
sjóösdeildinni, hefir stjórnin farið
lengra en meirihluti milliþinga-
nefndarinnar með því að ákveða
henni sérstakan fjárhag eins og
veðdeildin hefir. Gerir stjórnin
ráð fyrir, að síðar rnegi greina
sparisjóðsdeildina alveg frá bank-
anum og láta hana halda áfram
sem sérstaka peningastofnun und-
ir annari stjórn, þegar bankanum
sé svo vaxinn fiskur urn hrygg, að
hann þurfi eigi sparifjárins með
lengur til að tr-yggja sér þau tök
á peningamarkaðinuni, sem seðla-
banka beri að' hafa. Þá hefir
stjórnin eigi fallist á tillögur
meirihluta nefndarinnar um að
hverfa frá innlausn seðla með
gullmynt, og telur það fyrirkomu-
úig á gullverslun, sem nefndin
lagði til, eigi eins trygt. Stjórnin
kveðst heldur eigi hafa fallist á
þær tillögur nefndarinnar, aö rík-
issjóður ábyrgist jafnan sérhvert
tap, er skerði stofnfé bankans.
Komi slíkt fyrir, álítur stjórnin
eðlilegra a,ð löggjafarvaldið hafi
óbundnar hendur um að ráða
t'ram úr því máli.
Ákvæðin um stofnfé, varasjóð
og tilhögun stjórnar á bankanum
eru tekin óbreytt upp úr frv. meiri
hluta milliþinganefndarinnar, en
verði þetta frv. samþykt, telur
stjórnin sjálfsagt, að sú stjórnar-
tilhögun gangi þegar í gildi, og
hefir þyí sett ýms bráðabirgða-
ákvæði í frv. því viðvíkjandi.
Meðal erinda þeirra, sem send
hafa verið Alþingi aö þessu sinni,
er eitt, sem á skilið athygli al-
mennings, Jiótt eg hafi hvergi séð
þess getið. En eg býst við, að
mörgum manni rnuni ekki vera
sama urn afdrif þess. Það er svo
vaxið, að dr. Guðm. Finnbogason,
landsbókavörður, sækir um 2000
kr. árlegan'styrk um nokkur ár til
þess að gera ratinsóknir um eðlis-
einkunn íslendinga og semja rit
um það efni.
Hér er ekki um styrkbeiðni ör-
yrkja að ræða. Guðmundur getur
líklega unnið sér þessar krónur
inn, með fyrirlestrum, tímarits-
greinum o. þ. 1., ef hann hugsar
altaf við hvert spor: hvað get eg
f'engíð fyrir þetta? Og fái hann
ekki þennan styrk, verður hann
neyddur til þess að hugsa á þá
leið. íslenzka ríkið geldur embætt-
ismönnum sínum fyrir skyldustörf
þeirra, en ætlast til, að þeir leiti
sér einhverrar kaupavinnu að
auki; Þetta á vel við í sumum
greinum. En rithöfundi meinar
það algerlega að færast mikil
verkefni í fang,sem heimtamargra
ára undirbúning og gefa lítiö fé