Vísir - 19.08.1926, Page 2

ViblR
IfeinHm i Olsem C
Nýkomnar
danskar kartöflur.
JOH. OLAFSSON & CO.,
REYIfJAVSK.
Símskeyti
Khöfn 18. ágúst. FB.
Nýjar samningatilraunir
í kolamálinu.
Símaö er frá London, aS full-
trúafundur námamanna heimili
framkvæmdanefnd þeirra aö byrja
ifriSarsamninga viS námaeigendur
og stjórnina. Mishepnist samn-
ingar er búist viS því, aS samband
námamanna klofni.
Samningar með Þjóðverjum,
Belgum og Frökkum,
SimaS er frá Berlín, aS Belgíu-
menn og ÞjóSverjar semji um aS
Þýskaland fái aftur borgirnar
Eupen'og Malmedy, og er jafn-
framt samiS um þýska hjálp til
jæss aS verSfesta frankann.
Utan af landi.
Akureyri 18. ágúst. FB.
Síldveiðin
gengur stöSugt- mjög treglega. AS
eins þrjú skip ihafa komiS inn
hingaS tneS afla nú i vikunni. Um
50 þúsund tunnur hafa veiSst í
salt og kryddaS á öllum veiSi-
stöSvum norSanlands. Á sama
tíma í fyrra um 120 þúsund.
Upplestrarkveld Adams Poulsens
var illa sótt. Ambrosius verSur
leikinn annaS kveld.
Hveravallaför.
HéSan fer i dag xo manna hóp-
ur af staS til Hveravalla.
íslendingur.
Helsi lektor Hiliiaisiiii.
1826 — 19. ágúst — 1926.
—o—
Helgi Hálfdánarson er fæddur
aö RúgsstöSum i EyjafirSi 19.
ágúst 1826. Foreldrar Ihans voru
Hálfdán stúdent Einarsson Tóm-
assonar kapelláns í Múla og Álf-
heiSur Jónsdóttir, „hins lær8a“, í
MöSrufelli. Um fermingaraldur
tók hann aS læra undir skóla, og
var tekinn sem „reglulegur“ í
BessastaS’askóla haustiS 1844. Var
hann í BessastaSaskóla tvo Lina
síSustu vetur sem skólinn var þar,
og síSan hina tvo fyrstu vetur
sem skólinn var í Reykjavík. —
SkólanámiS sóttist honum svo vel,
aS hann var dux scholæ (þ. e. efst-
ur í skóla) tvo tíSustu veturna;
mun hann hafa veriS vel aS sér í
öllum námsgreinum, en eftir því
sem hann sagSi sjálfur, mun sögu-
námiS hafa kostaS hann mesta
áreynslu.
Sama sumariS sem Ihann tók
stúdentspróf, sigldi hann til
Khafnar, til háskólanáms þar, og
hafSi jafnvel í hyggju að lesa
læknisfræSi. En svo fór, aS hann
kaus guöfræSina, enda var þaS aS
líkum, eftir þeim áhrifum, er hann
hafSi orSiS fyrir af fööur sínum,
og því uppeldi, er hann hafSi
fengiS. Eftir 6 ára nám á háskól-
anura ,tók FI. H. próf með lof-
samlegunx vitnisburSi, og sama
áriS, 1854, kom hann aftur hingaS
til lands. Dvaldist svo næsta vetur
í Reykjavík og hélt skóla fyrir
drengi; einn af dærisveinum hans
í þeim skóla var Sveinbjörn tón-
skáld Sveinbjörnsson.
Um voriS 1855 tók H. H. prest-
vígslu af Holga biskupi Thordér-
sen, og höfSu honum þá veriS
veitt Kjalarnesþing, lélegasta
brauöiS, sem þá var laust. Nokkr-
um dögum .síSar (15. júní), gekk
liann aö eiga Þórhildi Tómasdótt-
ur, prófasts Sæmundssonar á
BreiSabólstaS í FljótshlíS, og sett-
ust þau að á Hofi á Kjalarnesi.
Bjuggu þau þar í 3 ár, en aS þeim
liðnum fluttu þau aS Göröum á
Álftanesi, því aS þaö prestakall
IhafSi sjera Helga veriS veitt þá
um voriS, er Árni stiftprófastur
Helgason lét af embætti. GarSa-
l>restakalli þjónaSi hann í 10 ár,
er, jafnframt þvi æSra kennara-
embættinu viS prestaskólann síS-
asta áriS, en þaö embætti hafSi
honum þá verið veitt. Sjálfsagt
hefSi hann engu síSur kosiS aS
halda prestsstörfunumi áfram,
enda saknaSi hann þeirra aö
mörgu leyti, a. nx. k. fyrst í staS,
en orsökin til þess, aS ihann breytti
um, var vist meöfram sú,aS heym-
in hafSi bilaö allmjög, og þóttist
hann fyrir þá sök ekki geta stund-
aö fræöslu barna og undirbúning
þeirra undir fermingu eins vel og
hann 'vildi. En vafalaust varö
jiessi breyting á stööu hans til
mikillar blessunar fyrir kristni
og kennilýð þessa lands, því þótt
áhrif hans iheföu orSið mikil sem
kennimanns, jxá urSu þau þó meiri
og víStækari sem kennara presta-
efna, í þau 27 ár, sem hann var
kennari og forstööumaður presta-
skólans. ÞaS bar margt til þess,
aö sr. H. H. yrSi áhrifamaöur sem
kennari: Fyrst og fremst prýSi-
lega grunduS þekking hans í
íræöigreinum ]>eim, er hann kendi.
Þá var framsetning hans svo ljós
sem rnest mátti verða, og síðast
en ekki síst óþrey.tandi umhyggja
hans fyrir því, aö lærisveinarnir
læröu sem mest og best. Sá, sem
línur jxessar ritar, hefir ekki séS
annan mann betur vakandi i kenn-
arastól en síra Helga. ÞaS er j>ví
ekki nema eðlilegt, aS hann væri
jafnan ástsæll af lærisveinum sin-
um, og um sína daga talinn „lífiö
og sálin" í prestaskólanum. Þaö er
mjög liklegt aS nálega hver ein-
asti af prestsefnum þeim, er sira
Helgi bjó undir ævistarfiS, hefði
getaS tekiö undir ummæli eftir-
mannsins, Þórhalls Bjarnarsonar,
síðar biskups, J)ar sem hann kall-
ar síra Helga „hinn ágætasta
kennara 19. aldarinnar.“
Síra Helgi Hálfdánarson var,
prátt fyrir vaxandi vanheilsu hin
siöari ár ævinnar, starfsmaSur meS
aíbrigðum, sílesandi og skrifandi.
Nýja testamentiö, eða þá einhverja
guSfræSibók haföi ■hann 1 iggj-
andi á börSinu viS rúmiö sitt
og tók aö lesa meðan allir aörir
voru i svefni, jxvi ávalt vaknaði
liann snemma. Ávextirnir af lestri
hans kornu i ljós fyrst og fremst
i fyrirlestrum ihans, sem hann
breytti og bætti hvaS eftir annaS,
eftir }>vi sem hann ,,lærSi“ meira.
— En starfsemi hans náSi langt
út fyrir skólann. Venjulega aS-
stoöaSi hann Pétur biskup við
prestvígslur og hélt j>á vígslulýs-
ingarræSuna. Stundum tók hann
aS sér prestsj>jónustu í fjarveru
eöa forföllum dómkirkjuprestsins,
eöa embættaSi fyrir hann dag og
dag, og tækifærisræöur hélt hann
all-oft. I þá tíS voru ekki dagblöS-
in til, til þess aS gera aövart um
hver ætti aS stíga i stólinn, en
}>rátt fyrir þaS, var venjulega hús-
fyllir er hann prédikaði; einhvern
veginn haföi }>aS borist út um
bæinn. „Hvernig var aö heyra til
síra Helga?“ spuröi eg greindan
alþýöumann, sem oft var viS
kirkju hjá honum í GörSum. „Sá
hefir ekkert við prest aö gera, sem
ekki getur haft gagn af aS heyra
til hans,“ svaraSi maðurinn.
Þau af aukastörfum sira Helga,
er þýSingarmest má telja og al-
menningi eru kunnust, eru vafa-
laust „kverið“ og afskifti hans af
sálmabókinni. Svo sagöi hann
sjálfur frá, aS þegar hann gekk i
þjónustu kirkjunnar, heföi hann
haft hug á aö vinna aö endurbót-
urn á þessu tvennu og ennfremur
aS endurskoöun á biblíuþýðing-
unni. — Þegar kveriS kom út,
urSu prestar því fegnir, nálega
undantekningarlaust, enda er þaS
sist furða þegar það er boriS sam-
an viS Balle og Balslev, og þegar
prestar, eftir ósk höfundarins,
sögSu álit sitt um „kveriS“, áSur
en þaS var löggilt, }>á töldu marg-
ir því meðal annars þaS til gildis,
aS auöveldara myndi aS fræða
börnin eftir því. Hér skal nú ekki
fariS út í mismuninn á trúmála*
stefnu þeirri, sem ráSandi er í
Helga-kveri og þeirri, sem nú er
efst á baugi hér, en hitt mun ekki
fjarri sanni, aö mörgum af læri-
sveinum „hins ágæta kennara"
finnist „kveriS“ hans hafa orSiS
fullhart úti í árásurn ýrnsra smæl-
ingja nú á dögum. En alt um þaS :
„kveriö“ virðist ætla aS sanna
orösháttinn forna, aS „þeir lifa
lengst, sem meö orSum eru vegn-
ir.“
AS undirbúningi sálmabókarinn-
ar vann síra Helgi meira en nokk-
ur annar. Fyrst og fremst lagöi
liann til flesta sálmana, frum-
samda og þýdda, og ennfremur
lenti aðalstarfið viS undirbúning
bókarinnar á honum sem formanni
nefndarinnar. Auk heimavinnunn-
ar varö hann að gera sér ferð til
sumra satnnefndarmannanna. Á-
rangursins af þessu starfi hanshef-
ir kristinn lýSur þessa lands notiS
nú um rúmt 40 ára skeið.
Öll starfsemi síra Helga sem
kennimanns, kennara og sálma-
skálds var bygð á traustum grund-
velli: kristilegri trú, öflugri og
einlægri. Honum var ljúft og
hann taldi sér skylt, ekki einungis
að innræta öSruin þessa trú og
styrkja hana hjá þeim, heldur og
aö verja hana gegn árásum, ef
svo bar undir. Þegar til þessa
kom, voru varnarorö hans einatt
meS þeim hætti, aS sá, sem viS
var aS eiga, kaus helst aS svara
með þögn og kinnroSa.
Þegar sr. Helga Hláfdánarsonar
er minst, er naumast unt að ganga
fram hjá „stéttaprédikun“ og dag-
fari hans. ÞaS má aS vissu leyti
segja, aS hann væri altaf að kenna.
Viöræður hans voru ávalt fræS-
andi, enda haföi hann af miklu aS
miðla, en undir eins svo fjörugar,
aS ánægja var á aS hlýöa. Þetta
breyttist furöu lítiS hin síöustu ár-
in, þegar svo var komiS, aS hann
liföi engan dag heilbrigður. ÞaS
var eins og hann gleymdi sjálfum
sjer, þegar hugnæm efni bar á
góma. Dagfar hans var samboöiS
sannkristnu prúömenni, og átti
þaS vafalaust sinn þátt í því að
flytja gleði inn á heimiliö, þótt
sorgin kæmi þar líka einatt við.
Sá, sem þessar línur ritar, hefir
engan þekt, er ungum mönnum
væri hollara aS umgangast en síra
Helga; fáir munu sem hann hafa
sameinaS glaðlyndi og alvöru,
festu og lipurð, strangar kröfur og
mikla mannúS. ÞaS voru andans
yíirburSir og óbifandi traust á
guSi, sem geröi hann aS mikil-
menni.
Steingr. Thorsteinsson minnist
hans látins meSal annars á þessa
leiö:
Fagurt var líf hans
í framkvæmdum
alls hins góöa,
er hann oss um vann
fagurt i menjúm,
er munu lengst
gera anda hans
aS eign vorri.
| Gama.ll lærisTeúm.
Óðinn
janúar—júní 1926.
.—o—
Þaö er oröin föst venja, aS „ÖS-
inn“ komi út tvisvar á ári, sex blöS
í senn, i staS tólf sinnum, eins og
upphaflega var til ætlast og tiök-
aSist fyrstu árin. — Þetta er hag-
anlegra aö vísu fyrir útgefanda, en
ýmsum þykir biöin löng og vildu
iá blaöiö oftar.
Þetta hefti „Óöins“, sem aS ofan
er nefnt, hefst á grein um Emile
Walters, íslenskan málara i Vest-
urheimi, sem getiS hefir sér mikla
frægö á skömimmx tíma. E. W. er
fæddur i Winnipeg og hefir dval-
ist þar vestra alla ævi. Hann er
Húnvetningur og SkagfirSingur
aS ætt. Faðir hans var Páll Valtýr
Eiríksson frá Bakka i Viðvíkur-
sveit, en sá Eiríkur var Bjarnason,
Eirikssonar.prests aS Staöarbakka
í MiöfirSi. — Móöi E. W. er Björg
Jónsdóttir frá Reykjum á Reykja-
strönd, en móSir Bjargar var ætt-
uS frá BarkarstöSum í Húnavatns-
sýslu. — Greinina um E. W. hefir
ritaö Th. S. Jackson. Er þar lýst
æviferli hans,erfiðleikum ogþraut-
seigju aö brjóta sér braut til þess
listaframa, sem iionum heíir nú
hlotnast.
Önnur greinin er eftir síra Fr.
J. Rafnar um síra Kristinn Daní-
elsson og opinbera starfsemi hans.
Er hún rituö af miklum hlýleik,
svo sem verðugt er, því aÖ síra Kr.
D. er og hefir verið einn hinn
mesti mætismaöur. — Hjörtur
Snorrason, skólastjóri og alþing-
ismaöur, heitir næsta grein, rituö
af síra Kr. D. — Er þar gerS góö
grein fyrir ævistarfi þessa mikla
atorkumanns og sveitaúhöföingja.
Síra Kr. D. ritar ennfremur
nokkur minningarorö um Magnús
Jónsson Bergmann í Fuglavík á
Miðnesi. Magnús hefir veriS mik-
ill dugnaSarmuöur og mjög við
opinber mál riöinn þar syðra um
langan alduy. .