Vísir - 04.11.1926, Síða 2

ViSIR
Höfuni nú ágætt úrval af
Spilum frá S. Salomon & Go
með Holmblaðsmyndam.
Þessar tegundir eru þær einu, sem allir eru ánægðir með.
t
UPPBOÐ
verður haldið i Bárunni næstkomandi mánudag (8. þ, m.) á allskon-
ar vörum, skemdum og óskemdum, er björguðust úr brunanum á
vörugeymsluhúsum okkar við Laugaveg 1 B. Uppboðið hefst kl. lð
f. h,
Meðal annars verður selt:
Þvottastell, Diskar, Bollapör, Skálar, Vatnsflöskur, Vatnsglös,
Vaxdúsur, Súkkulaði, Handsápa. Byssur, Rifflai-, Skótau,
Tvinni, og m. fl.
JÓS. ÓLAFSSON & CO.
lijálif áorvðisoii
kaupmaður
andaöist kl. 7 í gærkveldi á heim-
ili sinu, Laugaveg 44, eftir þriggja
vikna legu, sextíu og fjögra ára
gamall.
Símskeyíi
Khöfn 3. nóv. FB.
óeirðir á ítalíu.
SímaS er frá Berlín, aS sam-
kvæmt fregnum, sem þangaö hafa
borist frá Milano, sé álit manna,
að sonur prentarans hafi verið
saklaus af því, a'ð hafa skotið á
Mussolini, en illræðismaðurinn
muni hafa komist undan á flótta,
og hafi mannfjöldinn því drepið
piltinn í misgáningi. Lögreglan i
Bologna fullyrðir hiö gagnstæða.
Miklar æsingar af völdum Fas-
cista eru víða á ítalíu. Hafa þeir
samið lista yfir fjölda andstæð-
inga sinna; sem þeir segjast munu
taka af lífi, verði Mussolini myrt-
ur. Fullyrt er, að and-Fas,cistafé-
lag, sem hafi deildir bæði á Italíu
og Frakklandi áformi nýtt bana-
tilræði.
Khöfn 4. nóv. FB.
ítalir ráðast á Frakka.
Símað er frá París, að Fascist-
ar í landamærabænum Ventimiglia
hafi misþyrmt frönskum járn-
brautarmönnum og brotist inn í
bústað frakkneska konsúlsins þar
í borginni.
(Ventimiglia í héraðinu Porto
Maurizo í ítalíu, á frakknesk-
ítölsku landamærunum, þar sem
áin Roja rennur í Miðjarðarhafið.
í Ventimiglia eru 14—15 þúsund
íbúar).
Ueston uj haf.
FB. 4. nóv.
Vestur-íslenskur jarðfræðingur.
Heimskringla segir svo frá þ.
6. f. m.: — Mr. Helgi Johnson,
B. Sc. (Bachelor of Science), sem
starfað hefir að rannsóknum
lithium-jarðlaga hér í Manitoba í
sumar, ásamt Mr. C. H. Stock-
v/ell, B. \Sc., frá Wisconsin há-
skólanum, kom hingað til bæjar-
ins rétt fyrir helgina. Fer hann til
Toronto síðari hluta þessarar vilíu.
Hefir hann, í viðurkenningarskyni
fyrir námsdugnað hlotið þar stöðu
sem aðstoðarkennari í þeirri grein
jarðfræðinnar, sem forndýraleifa-
fræði nefnist. Verður hann þar
aðstoðarmaður Dr. Parks, sem er
höfuðmaður jarðfræðideildar há-
skólans í Toronto, en heldur jafn-
framt áfram námi sínu. í sam-
bandi við það mun hann á sumr-
um halda áfram jarðfræðirann-
sóknum sínum. — Helgi er sonur
skáldhjónanna Gísla Jónssonar
frá Háreksstöðum á Jökuldal og
Guðrúnar Finnsdóttur frá Geir-
ólfsstöðum í Skriðdal. Hann er
drengur besti sem hann á kyn til,
og vinsæll af félögum sínum.
f
*
Hreindýrin
á Vestnr-oræium.
1 haust hafa birst nokkrar
greinar um hreindýr og hrein-
dýrarækt hér á landi i blöðunum
,,Vísi“ og „Lögréttu". Virðist
áhugi rnanna og skilningur á
þessu merka máli vera tekinn að
vakna og glæðast, og er það vel
farið. Má það m. a. gleðja oss, er
rituðum allmikið um mál þetta
fyrir 16—18 áruin síðan, og mætt-
um þá annaðhvort hnausþykkri
vanþekkingu og misskilningi eða
algerðri dauðaþögn, þótt háttv.
Alþingi um þær mundir væri með
málið á ferðinni — á pappírnum.
Er það annars furða mikil, hve
lítið menn vita alment um hrein-
dýrin hér á landi, og hve hug-
myndir manna um þau eru á reiki.
Er t. d. eigi óalgengt að heyra
menn fullyrða, að til séu stórir
hópar af hreindýrum í þeim lands-
hlutum, þar sem þau vitanlega ald-
rei hafa stigið fæti, en bera á
hinn bóginn brigður á, að þau séu
til á öðrum stöðum, þar sem þau
sjást í hópum öðru hvoru. Og eins
er um alla þekkingu á lifnaðar-
háttum dýranna, eðli þeir-ra,
þroska og nytsemi allri, taminna
sem og ótaminna.
Síðustu 15—20 árin hefi eg gert
mér far um að kynna mér hrein-
dýrarækt og alt sem að henni lýt-
ur, og samtímis hefi eg einnig
safnað drögum til sögu hreindýr-
anna hér á lapdi. Býst eg því við,
nð eg muni vita nokkuð meira um
það mál en allur þorri manna hér
á landi. M. a. skrifaði eg kunn-
ingja mínum austur á Fljótsdal
fyrir þremur árum síðan, og lagði
fyrir hann ýmsar spurningar, er
mér þótti miklu varða að fá skýr
svör við. Stóð hann vel að vígi
um svör við þessum spurningum,
þar sem hann er sjálfur Fljóts-
dælingur að ætt og uppruna og
þaulkunnugur á Vestur-öræfum
frá barnæsku. Auk þessa er hann
tengdasonur einnar alkunnustu
hreindýraskyttunnar þar eystra
að íornu fari. Hafði hann því úr
allmiklu að moða um hreindýr á
þessum slóðum.
Birti eg hér spurningar mínar
og svör hans við þéim, og vænti
eg, að mörgum muni þykja þau
all fróðleg og merkileg að ýmsu
lcyti. — —
1. Virðist hreindýrum hafa
fjölgað að mun á friðunartíman-
um síðan um aldamótin ? - S v a r:
Já. Þeim hefir fjölgað mikið á síð-
ustu árum. Þó virtist þeim eigi
fara að fjölga að mun, fyrr en
nokkur ár voru liðin af friðunar-
tímanum. Orsakir til þessa* óviss-
ar.
2. Sjást stórir hreindýrahópar
nú á haustin? — Hve stórir? —
S v a r : Sjaldan. En þegar hópar
siást, eru þeir miklu stærri en áð-
ur var, t. d. í haust (1923). Stund-
um sjást þau þó í stórum hópum,
en óvíst er um rétta tölu. Ágisk-
anir manna mjög misjafnar. Sum-
ir segja 100, aðrir 200, og enn
aðrir langtum fleiri. Eg hefi heyrt,
að í haust hafi sést ineð flesta
móti í einum hóp. Giskað á um
300 dýr.
3. Virðast dýrin hafa fallið að
ráði, t. d. veturinn 1917—18? —
S v a r: Já, sum árin talsvert. Þó
er það mjög sjaldgæft, að ræflar
af dauðum dýrum finnist á heið-
um eða afréttum. Virðast þau því
mjög sjaldan falla. - Þegar skarpt
er um jörð inn til afrétta á vetr-
um, koma dýrin út í bygð, en
aldrei í stórum hópum, sjaldan
fleiri heldur en 3—5—7 í hóp, og
eru þá mögur að sjá.
4. Hafa menn giskað á nokkra
ákveðna heildartölu hreindýra á
Vesturöræfum á síðustu árum? -
S v a r: Nei. Það er enginn hægð-
arleikur að gera það.
5. Hafa dýrin breiðst nokkuð út
til annara fjall-lenda? — Svar:
Nei. Ekki hefi eg heyrt þess get-
iö. Þau hafa að vísu sést á Mý-
vatnsöræfum, og eins inn af
Skriðdalnum, en altaf að eins fá
dýr í einu.
6. Eru dýrin vel þroskuð og
tápmikil til að sjá? — Svar:
Já. Og oft mjög feit. Hafa venju-
lega um 100 punda skrokk (geld-
ar kýr), og tarfar um 180 pd. til
jafnaðar og uppí 200 pd.
7. Virðast hreinkálfar falla
nokkuð að ráði ? — S v a r: Nei.
Nær aldrei. Hvorki á vetrum né
vorin.
8. Hafa dýrin verið skotin, svo
nokkru nemi, á friðunartímanum?
— Svar: Nei. Mjög lítið hefir
verið gert að því, að því er eg
best veit.
9. Hvað veist þú um þyngst
dýr (slátruð) ? - S v a r : Tengda-
faðir minn hefir náð þyngstu dýri
að hausti, er lagði sig með 204
pd. skrokk.
10. Er kvartað undan, að dýr-
in skemmi og spilli afréttum? —.
S v a r: Nei, alls ekki til muna.
Plefi eg mjög lítið heyrt talað um
skemdir af hreindýravöldum. Þó
má stundum sjá á einstöku stað á
vetrum, að þau hafa rifið upp
(krafsað) all mikið af „hreindýra-
mosa“.-------
Þessar voru þá spurningar þær-,
er eg helst vildi fá svör við. Þótti
mér vænt um, hve svörin flest
voru skýr og ákveðin, — og fóru
nær öll í þá átt, er eg einmitt hafði
búist við. Má lesa all margt milli
línanna í svörum þessum, og skal
hér drepið á fátt eitt af því að
sinni.------ í j
Ástæðan til þess að dýrunum
fjölgaði eigi sýnilega að mun
fyrstu friðunarárin (frá 1902),
mun m. a. óefað vera sú, að síð-
ustu árin fyrir friðunina voru
dýrin skotin all mjög. Hafa þá
eflaust verið valin úr stærstu og
þroskamestu dýrin á haustin
(hreintarfarnir), og stofninn á
þann hátt rýrnað að mun.
Eigi er nema eðlilegt, þótt menn
séu mjög i vafa um fjölda dýr-
anna á Vesturöræfum, enda mun
enginn hafa gert sér sérstakt far
um að grenslast eftir því. Eru
dýrin dreifð um stórt svæði, frá
norðurbrúi^ Vatnajökuls vestan
Snæfells, um öll Vesturöræfi vest-
ur að Jökulsá, og austur á Brúar-
öræfi. Verða menn þeirra helst
varir á haustum í fjallgöngum.
En þá eru dýrin með stygð og nær
ómögulegt að átta sig til fullnustu
á flokkum og fjölda, er þau fara
í sprettinum „eins og logi yfir ak-
ur.“
Einnig er hér fengin sönnun
fyrir því, er menn vissu reyndar
áður, að hreindýr falla tiltölulega
mjög sjaldan, nema í aftaka
hörkuvetrum. Og sýna þau fáu
ciýr, er öðruhverju leita til bygða
á vetrum, að allur fjöldinn bjarg-
ast á afréttum allan veturinn.
*
Hér er einnig skýrt frá því
eðliseinkenni hreindýra, er ís-
lendingar virðast eigi vita um né
hafa athugað, að dýrin eru hag-
spök og halda trygð við átthaga
sina. Kemur þetta vel heim við
reynslu hreinræktarmanna í Al-
aska og annars staðar, þar sem
fastbúandi menn stunda hrein-
rækt. — Er þetta mjög mikilvægt
atriði.
Enn eitt merkilegt atriði og
eítirtektarvert er hinn mikli þroski
dýranna. Eru órækar sannanir
fvrir því, að „úrval“ þetta, er lif-
að hefir allar hinar afskaplegu
hörmungar af náttúrunnar völd-
um, —■ en þó miklu fremur af
mannavöldum hér á landi, — eru
alt að þriðjungi þroskameiri held-
ur en dýr þau, er upprunalega
voru flutt hingað til landsins.
Standa hreindýrin á Vesturöræf-
um fyllilega á sporði bestu hrein-
hjörðtim í Alaska, og eru þó öll
skilyrði þar og þroski dýranna
talinn einsdæmi.
Ennfremur hefi eg fengið stað-
festa þá „vissu“ mína, að hrein-
kálfar muni alls eigi falla að
neinu ráði hér á landi, enda eru
þeir óvenju harðgerðir. Þeim er
borið í snjóinn snemma í apríl, og
fylgja þegar móðurinni. Af þessu
leiðir aftur, að hreinhjörðin hlýt-
ur að aukast all mjög árlega. Og
þótt hér á landi skorti því mið-
ur, alla þekking á árlegri aukn-
ing hjarðarinnar (og frjósemi),
má telja víst, að hún sé í fullu
samræmi við annan þroska dýr-
anna. (Meðal frjóscmi hreindýra
er um 70%, en stundum alt aS
85—90%). Kálfafjöldi ætti a. m.
k. eigi að vera minni hér á landi
en í Alaska (50—60%), þar sen*
eðlileg afföll þeirra eru all mikii
(um 15%). Reynslan hér á landi
fyrstu 30—50 árin, eftir að hrein-
dýr voru flutt til landsins, hefir
einnig sannað, að fjölgun dýranna
hefir verið alveg óvenju mikil.
Stafar það eflaust af því, aö af-
föll á kálfum hafa því nær engin
verið, enda eru eigi til hér á landi,
rándýr þau né skorkvikindi, er
mestu tjóni valda á kálfum í
hreinhjörðum erlendis. — —
Þetta er þá ofurlítill almennur
fróðleikur um hreindýr liér á
landi nú á dögum. Mun eg seinna
bæta við sögu mína frá ýmsum
hliðum.
Helgi Valtýsson.
Veðrið i morgim.
I Reykjavík -j- 5 st., Vest-
eyjum 2, ísafirði 1, Akureyri -f- z,
Seyðisfirði o, (engin skeyti úr
Grindavík), Stykkishólmi 1, Rauf-
arliöfn 1, Grímsstöðum -í- 6, Hól-
um í Hornafirði 3, Færeyjum 6,
Angmagsalik (í gær) -1- 3, Kaup-
mannahöfn 5, Utsira 7, Tyne-
mouth 4, Hjaltlandi 7, Jan May-
en 1 st. — Loftvægislægð við suð-
austurland á leið til norðausturs.
Fremur hægur í Norðursjónum. -
Horfur: Suðvesturland: í dag:
Hægur austan. Þurt veður. I nótt:
Norðaustlæg átt. Þurt. Faxaflói
og Breiðafjörður: I dag: Vax*
andi norðaustan átt. Þurt. í nótt:
Allhvass norðaustan. Vestfirðir:
í dag og nótt: Allhvass norðaust-
an. Dálítil snjókoma. Norðurland
og Austfirðir: í dag: Norðaustlæg
átt. Nokkur snjókoma. í nótt:
Sennilega allhvass norðaustan.
Suðausturland: I dag og nótt:
Norðaustlæg átt. Þurt veður.
Leikhúsið.
Spanskflugan verður leikin í
kveld, 0g er það alþýðusýning.
Ungfrú Ruth Hanson
ætlar næstk. sunnudag að end-
urtaka leikfimis og danssýning þá,