Vísir - 06.11.1926, Blaðsíða 2

Vísir - 06.11.1926, Blaðsíða 2
ViSIR Höíum nú ágætt úrval al Spilum frá S. Salomon & Go. með Holmblaðsmyndum. Þessar tegundir eru þær einu, sem allir eru ánægðir með. Ef yður vanhagar um gott tóbak, þá komið í LudstjðrEBna. Utan af landi. Símskeyti Khöfn 5. nóv. FB. Þing'kosningar í Bandaríkjunum. Frá New /York er símaS, aö þingkosningar í Bandaríkjunum hafi eflt flokk demokrata, en þó sé sennilegt, að samveldismenn (Republikanar) hafi meiri hluta í þáöum deildum. Úrslit eru enn iókunn. Samsæri á Krím. * >SímaS er frá Moskva, aö sam-^ sæn .hafi komist upp á Krím gegn stjóníf’nni, undir forustu fyrver- andi róttsneskra liösforingja. xi8 menn vorvt handteknir. Ungverjafand og Rúmenía.,, Frá Berlín er símaö, aS ung- verskur þingmaöur hafi fullyrt í þingræhu, a‘5 stjórnin áfoxmi, ah Ungverjaland gangi í persónu- samband (personalunion) viS> Rúmeníu og Carol ríkiserfingái verhi konungur. 5. nóv. FB. Gin- og klaufaveiki í Noregi. Hi‘5 kgl. norska aöalkonsúlat t : Reykjavík tilkynnir: Af þeirri orsök, a5 í SuSur- Noregi hefir komiö fyrir grun- samlegt tilfelli af nautpenings- veiki, hefir hi‘5 konunglega ríkisráðuneyti í Osló stmaS norska aöalkonsúlatinu í Reykjavik eftir- farandi upplýsingar: Þann 27. okt. var yfirvöldunum skýrt frá því. að grunsamleg veiki hefði brotist út i búpeningnum á býlinu Tráne i Stegne nálægt Kristjanssand S. Rannsókn dýra- lækna leiddi í ljós, aS sennilega væri grunurinn um, a5 um gin- og klaufaveiki væri að ræöa, á nokkrum rökum byghur. Til þess að gæta hinnar fylstu varúðar ísafiriSi 5. nóv. FB. Dánarfregn. Guöm. Sveinsson kaupmaöur í Hnífsdal lést s'röastl. sunnudag, 74 ára að aldri. Útsvör. Bæjarstjórn hefir samþykt a‘ö aukaútsvör 1927 veröi 135 þús. kr. Aflahrögð. Mikil þorskveiöi er í Djúpinu. Gæftir stopular. Akureyri 5. nóv. FB. I Fjölmennur borgarafundur var haldinn í gærkveldi um söiu Odd- eyrar. — Kaupandinn er Ragnar Ólafsson. Þaö upplýstist á fund- inurn, að sölunni haföi verið hald- ið leyndri, en samningum haldiö! áfram við bæinn í tvo mánuði eftir aö sala til Ragnars var um garð gengin.. Eftir. hvassar um- ræður var feld með 108 atkvæö- um gegn 91 svofeld tillaga: „Þar sem Harald Westergaard málafíutningsmaður virðist nú um nokkurn tíma hafa haft bæjar- stjórnina eða bæjarstjórann að leiksoppi meö því aö látast vera að semja við bæinn um kaup á Oddeyrinni eftir að sala til ann- ars var fyrir nokkru fullgerð, lít- ur almennur borgarafundur á Ak- ureyri þannig á, að eftir svo ósæmilega framkomu gagnvart bæjarfélaginu ætti téður Wester- gaard ekki að hafa aðsetur í Ak- ureyrarbæ og skorar því á hann að hverfa burtu héðan hið skjót- asta.“ Samþykt var í einu hljóði svo- feld tillaga: „Almennur borgarafundur á Akur'eyri telur bæjarfélaginu bak- að ómetanlegt tjón með því að Oddeyrin skuli hafa gengið úr greipum bæjarins við síðustu eig- endaskifti. — Lýsir fundurinm megnri gremju yfir úrslitum þessa máls og þeim brögðum, er beitt hefir verið til þess að koma í veg fyrir, að Akureyrarkaupstaður gæti gert kauptilboð í eignina. — Skorar fundurinn á bæjarstjórn, að víta fyrir fyrverandi eigend- hafa yfirvöldin gert ráðstafanir um og umráðamönnum Oddeyrar ems og sannanlega væri um gin- og klaufaveiki að ræða, og voru hinar víðtækustu varúðarráðstaf- anir þegar teknar, til þess að fyr- irbyggja smitunarhættu. Þannig var allur búpeningurinn á Tráne drepinn og grafinn í jörð, pen- ingsfíúsið brent, og því næst fór sótthreinsun fram á býlinu og það einangrað. Fram á þennan dag er þetta hið eina grunsamlega tilfelli tun þessa búpeningsveiki í Noregi. söluaðferð óá, er beitt hefir verið og reyna af fremsta megni, ef nokkur leið er fyrir hendi, að fá kaupunum rift í þeim tilgangi, að bæjarfélaginu geti gefist kostur á að gera kauptilboð í eignina.' Skýring: Oddeyri er eign Sam- einuðu ísl. verslananna. Wester- g-aard er umboðsmaður Diskonto- og Revisionsbanken í Khöfn, sem selur eignina. Dagur. Islendingur, UPPBOÐ verður haldið í Bárunni næstkomandi mánudag (8. þ. m.) á allskon- ar vörum, skemdum og óskemdum, er björguðust úr brunanum á vörugeymsluhúsum okkar við Laugaveg 1 B. Uppboðið hefst kl. 10 f. h. Meðal annars verður selt: Þvottastell, Diskar, Bollapðr, Skálar, Vatnsflöskur, Vatnsglös, Vaxdúkur, Súkkulaði, Handsápa. Byssur, Rifflar, Skótau, Tvinni, og m. fl. JÚH. ÓLAFSSON & CO. Hafið LUCANA jafnan hjá yður. Fæst í næsta búð. Norsk átthagarækni. Eftir Skúla Skúlasoii. ■—o— Það reyndist erfitt verk á sinni tíð, að sameina Norðmenn undir einn konung. Verk Haralds hár- fagra varð ekki fullgert fyrr en mörgum öldum eftir dauða hans, og í rauninni varð þess. langt að bíða, að Norðmenn yrðu ein þjóð, þó svo ætti að heita á yfir- borðinu, því andinn frá tíð fylkis- konunganna varð svo ótrúlega líf- seigur. Eigi þarf nema stutt kynni af Norðmönnum enn í dag, til þess að sannfærst um að sá andi lifir enn, þó stakkaskiftum hafi hann tekið, því nú eru Norðmenn allra manna þjóðræknastir. En jafn- framt þjóðrækninni eru þeir allra manna átthagaræknastir. Menn- ingarlega er Noregur mörg lýð- veldi, sem þó innbyrðis eru í tryggu sambandi. Svo rík sérkenni hafa bygðarlögin enn þann dag í dag, að manni skilst hvernig verið muni hafa til forna, því vitanlega hefir samræmið milli bygðatnna aukist með bættum samgöngum og vaxandi viðkynningu. .Ennþá er djúp staðfest milli héraðanna og einstaklingurinn fyrst og fremst þegn bygðarlagsins, og þar næst landsins. Það lýgur ekki miklu, orðatiltækið: „Eg er ekki Norð- maður, eg er frá Björgvra," þó að vísu standi nokkuð sérstaklega á em Björgvinjarbúa. En þrátt fyrir öll ríkin í rík- ihu, er ríkið samt orðið eitt, svo er ýmsum ágætum mönnutn fyr- ir að þakka og þar á meðal telja margir Norðmenn Snorra Sturlu- s£wi fremstan. Hans verk hefir ver- ið segulstálið í andlegu lífi Norð- manna á síðari áratugum. Og Heimsk-ringla mun vera útbreidd- asta bókin í Noregi, þegar frá er tefcin bibíían og sálmabókin. Sjálfstæða bygðamenningih,'. sér- kennin og hin óteljandi afBrigði eru' eftirtektarverðasta fyrirbrigð- ið„ sem eg hefi. rekið mig á i uorsku þjóðlífi. Hver bygð spinnur sinn þráð með sínum lit og einkennum og úr þessum þráðum er fléttuð taug bin's norska. þjóðernis. Rygða- itænningin er litur í spektrl þjóð- menningarinnar. Að skýra frá þessum einkennum er óvinnandi vegur í stuttn máli, svo mörg eru þau og margháttuð. Hér skal aðeins bent á fáein, þau sem aðkomumaðurinn rekur aug- lín fyrst í. En þau ættu. að vera nægileg til að gefa nokkra hug- mynd um hve rík átthagatilfinn- ingin er, og hve sérkennilega hver bygð hefir mótast; hve undirstað- an undir norskri þjóðarmenningu er margþætt og fjölbreytt. Þá er fyrst að nefna hið helsta einkenni hverrar þjóðar, málitS. Hér skal að eins minst á lands- málið, því að ríkismálið kemur þessu ekkert við. Ókunnugir halda að landsmálið sé eitt mál, og þetta má til sanns vegar færa, að því leyti sem gerð hefir verið tilraun til að mynda eitt algilt nýnorskt ritmál fyrir alt landið, En í raun og veru hefir hver bygð sína mál- lýsku, og skilur mikið á milli. Þessar mállýskur hljóta að vera ævagamlar; að þær lifa góðu lífi enn, þrátt fyrir auknar samgöng- ur og bókmentir, sýnir, að þær standa £ gömlnm og gildum merg. íslendinginn reisur í rogastans yf- ir öllum þessum aragrúa af mál- lýskum. Það er ekki nóg með að vesturlandið,. austuríandið og norðurlandið tali þrjú gerólík mál, heldur eru margar mállýskur í hverjum landshluta. Og meira að segja1 breytist málíð> sveít úr sveit,- Og eigi þarf einaaxgrun til að skapa afbrigSi í málf. Hér x Hall- ingdal' er samfeld bygð eftir endi- löngmn; dálhum. En þó má þekkja á máli matma eigi að eins að þeir eru úr Hallingdal, helduir einnig úr hvaða sveit í dalnum þeir eru. Frá Nesi til Gol eru 20 kílómetrar, en eg hika ekki við> að segja, að eins mikill munur sé á máli Nes- búans og Golingsins og á máli Árnesihga og Húnvetninga. Og þó hafa vitanlega verið txðar sam- göngur milli þessa fólks alla tíð. Gol er í miðjum daínum, örskamt frá heimkynni Haddingja kon- ungs,, sem dalurinn dregur nafn af. Hver er, ástæðan til þessa, og hvernig stendur á því, að íslensk- an er svo aðisegja mállýskulaus, í samanburði viS norskuna? Bók- mentir íslendinga eiga vitanlega naestan þáttinn í því, að daglega málið hefir haldist í skorðum. En , hins vegar voru Norðmenn bók- mentalausir í margar aldir og urðu þar að auki fyrir ste’rkari út- lendum áhrifum en vér. En þetta er þó varla nægileg ástæða. Hitt mun hafa ráðið meira, að í bygð- unum var sá ándi ráðandi, að skapa sem flest sérkenni, í mál- inu alveg eins og á öðrum svið- um. Leitin að. þvi sérkennilega hefir altaf verið vakandi, en hitt þótti niðurkeging, að semja sig að fyrirmyndum annara. Málið var háð þessum sömu lögum. En þetta getur gengið út í öfgar. I vetur hlustaði eg á ræðumann, sem mér var sagt að væri svo dæmalaust vel máli farinn og talaði svo fall- egt mál og einkennilegt. Sjaldan hefi eg orðið fyrir meiri vonbrigð- um. Aðaleinkerwiin voru þau, að liaxxn notaði „jargon“ . i hverri setningu. Hann minti mig á gaml- an mann, sem eg þekti i-æsku, og altaf sagði ,hérnana‘ og ,þarnana‘. En sérkennilegt var það vitan- lega. Þi'óun bygðamálanna kann að hafa sína kosti. Þau auka fjöl- breytnina og gera þjóðarásjónuna .svipmeiri. En þau hafa líka ýmsa •ókosti. Þau spilla fyrir viðgangi sameiginlegs ritmáls í landinu og tefja fyrir því að þyið verði sterkt. Ef bygðamálin væri aðeins talmál. væri skaðinn minni. En svo er •ekki. Fjöldi landsmálarithöfunda notar bygðamál sitt sem ritmál, þar á meðal sumir vinsælustu hö£- undamir. Þeim finst skömm að 'því, að útskúfá „sínu“ máli, átt- hagarækniu bannar þeim það. Og því eru nýnorsku bókmentirnar með allskonar mállýskxxm, en hia fyrirskipaða réttritun í skuggan- um, Þetta er vandamál. Það er viður- hlutamikið að skafa af sér gömul einkenni og taka upp mál annara bygða. En það er líka viðurhluta- mikið, einmitt frá sjónarmiði sömu mannanna, að tvístra landsmálinu í baráttu þess við dansk-norskuna. Annarsvegar er heiður bygðarlags- ins í veði, hinsvegar heiður þjóð- arinnar. Sundrungin meðal land&- málsmanna verður nýnorskunni erfiðari þrándur í götu en dansk- an, og sú sundrung hefir komið betur í ljós síðan nýnorskan fékk jafnrétti við ríkismálið. En undir- rót sundrungarinnar er átthaga- ræknin, — bygðametnaðurinn. Islendingar' láta sér yfirleitt í léttu rúmi liggja hvaðan þeir ern ættaðir. Þar er gerólíkt á komið með Norðmönnum. Norðmönnum úr sömu sveit, sem setjast að t. d.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.