Vísir - 29.01.1927, Blaðsíða 2

V ! 3 I tl
Höfnm fyrirligglandí:
i“ Súpntenings,
1 dósnm með 10, 25, 100 og 500 st.
Maggi" Súpnktydd i glösnm.
Sigfús Einarsson
dómkirkjaorganleikari
fimtngnr.
Á morgun verður Sigfús Ein-
arsson tónskáld, dómkirkju-
organleikari og söngkennari 50
ára.
Hann er fædur 30. jan. 1877
á Eyrarbakka. Varð stúdent ár-
ið 1898 og sigldi þá til háskól-
ans i Kaupmannahöfn og hugð-
ist að leggja stund á laganám.
En hugur liann hneigðist brátt
algerlega að tónlistariðkunum
og söngnámi, enda hafði hann
þegar i latínuskólanum sýnt
mikinn áhuga á þeirri ment og
meðal annars staðið fyrir söng-
flokk skólapilta.
Jafnframt söngnáminu i
Kaupmannahöfn tók Sigfús að
leggja stund á sönglagasmíð og
gaf hann út á þeim tímum 12
frumsamin lög fyrir karlakór
og nokkru síðar hefti með ein-
söngslögum (Gigjan o. fl.). Á
árunum 1901—04 stjórnaði Sig-
fús söngflokk íslenskra stúdenta
er söng nokkrum sinnum opin-
berlega í Iíhöfn og hlaut mikið
lof.
Árið 1906 gekk Sigfús að eiga
frk. Valborgu Hellemann, sem
er eins og menn þekkja prýði-
lega söngmentuð kona. Fluttust
þau hjón heim til íslands það
hið sama ár, settust að hér i
Reykjavik og tóku að leggja
stund á söngkenslu. Varð Sigfús
brátt eftirsóttur sem söngstjóri
fyrir söngflokka. Hafði fyrstu
árin blandaðan kór, sem lét liér
í fyrsta sinn heyrast ýmislegt úr
liinum stærri kórverkum þeirra
Bachs og Hándels. Kunnastur af
söngflokkum lians varð þó
karlakórinn „17. júní“.
Smátt og smátt fór svo að á
hann hlóðst söngkenslan í öll-
um skólum bæjarins, sem söng
kenna, og hafði hann þá um
hrið yfir 50 klst. kenslu á viku
fyrir utan æfingar söngflokka,
verk sem auðvitað er hverjum
manni ofraun til lengdar. —
J?egar honum árið 1913 var fal-
ið organleikarastarfið við dóm-
kirkjuna, gat hann slept nokkru
af hinni þreytandi og illa borg-
uðu skólakenslu. Veturinn 1919
—20 var Sigfús erlendis og
dvaldi þá mest í Leipzig við tón-
listariðkanir og nám. Hafði
hann til þess styrk nokkurn af
opinberu fé. Eftir að hann kom
heim var liann gerður að föst-
um söngkennara við Iandsskól-
ana, Mentaskólann og Kennara-
skólann og gegnir hann því
starfi nú, ásamt organleikara-
starfinu við dómkirkjuna. —
Kenslu kirkjuorganleikara utan
af landi hefir Sigfús lengi haft
á hendi og hefir enn, þótt opin-
ber styrkur til þess starfs sé nú
afnuminn.
prátt fyrir þessi margvíslegu
og ónæðissömu störf, liefir Sig-
fúsi unnist tími til að gefa út
ýmis söngrit, svo sem Hörpu-
hljóma (kórlög), Alþýðusöng-
lög I.—III. (þar af tvö heftin
frumsamin lög), Alm.söngfræðú
Hljómfræði, Skólasöngva I.—III.
aukýmsra einstakra laga. Einnig
átti hann sinn mikilsverða þátt
í útgáfu Söngvasafnsins I.—II.
og Skólasöngbókarinnar I.—II.
— Kirkjusöngsbók Jónasar
Helgasonar bjó hann undir
prentun og gaf síðar sjálfur út
Kirkjusöngsbólc 1919. Söng-
mentablaðið „Heimi“ byrjaði
Sigfús að gefa út 1923 með Frið-
rik Bjarnasyni. pað hefir nú
legið í dvala um tíma en von
um að það risi upp aftur. —
Siðasta og ekki sísta verk Sig-
fúsar er slofnun „Hljómsveitar
Reykjavikur“. Hún er nú aðeins
rúmlega ársgömul og þó komin
vel á legg. — Tiu hljómleika
liefir liún þegar haldið auk al-
þýðuhljómleika (aðalæfinga).
Á fimtugsafmæli Sigfúsar
Einarssonar munu allir tón-
listavinir minnast hans með
virðingu og þakklátum. liug og
vona að liann eigi enn eftir að
starfa lengi vor á meðal.
H.
Vörtnpestin.
—o--
í næstsíðasta tölubl. „Varðar“
getur Einar Ilelgason garð-
yrkjustjóri um afar illkynjað-
an kartöflusjúkdóm, Synchytri-
um endobioticum, sem hann
nefnir „vörtupest“ og bendir á
hve nauðsynlegt sé, að gera ráð-
stafanir til þess að liún berist
ekki hingað til lands.
Vörtupest þessi er hinn al-
varlegasti sjúkd., sem kartöflur
geta fengið, og orsakast eins og
margir aðrir kvillar af snikju-
sveppi og er ákaflega smitandi.
Og vörtupestin er að þvi leyti
erfiðari viðfangs en „kartöflu-
sýkin“ (Phytopthora infestans),
að smitunarefnið, gró snikju-
sveppsins, geta lifað árum sam-
an í moldinni og haldið fullum
þrótti í heilan áratug. Ef kar-
töflur eru ræktaðar á smituð-
um svæðum, þá getur uppsker-
an gereyðilagst, einkum ef kar-
töflur eru ræktaðar þar ár eft-
ir ár. Myndast þar þá mikið
smitunarefni og getur breiðst
út á margan hátt. Vörtupestin
kemur að eins á þann hluta
plöntunnar, sem er neðanjarð-
ar, og kartöflugrösin geta stað-
ið i fullum blóma þó undir-
vöxturinn sé eyðilagður. Mikinn
skaða hefir vörtupestin gerl i
Bandaríkjunum og i Stóra Bret-
landi og er einnig allvíða á
ineginlandi Evrópu. í Noregi er
hún t. d. í nágrenni við Krist-
iansand; til Svíþjóðar hefir hún
borist og í Danmörku gerði hún
fyrst vart við sig árið 1923. En
lítið liefir þó hingað til kveðið
að henni á Norðurlöndum, en
þar hafa verið sett lög til þess
að koma í veg fyrir frekari út-
breiðslu og er full ástæða til
fyrir okkur — eins og Einar
Helgason liendir á — að vera á
verði. Og sjálfsagt mun vera
rétt til að gera sömu ráðstafanir
hér og gerðar hafa verið í ná-
grannalöndunum: Að leyfa ekki
innflutning á öðrum kartöflum
en þeim, sem vottorð fylgir, um
að þær séu lausar við vörtu-
pest. — pað hefir verið dregið
í efa, að þetta ráð sé trygt, —
en nágrannaþjóðir okkar, sem
hafa miklu meiri reynslu livað
varnir gegu jurtasjúkdómum
snerlir, hafa íurið þessa leið, og
vart rnunu þi betri finnast.
Og vakandi auga þarf að hafa
á þvi, cf við kartöflusjúkdóma
verður vart. hér, sem líkjast
vörtupest, til þess að geta í tæka
tíð gert ráðstafanir til að bindra
frekari útbreiðslu hennar hér.
Eftir því sem prófessor C.
Ferdinandsen við Landbúnaðar-
háskólann i Kaupmannahöfn
segir um varnir gegn vörtupest
koma þar að eins tvö ráð til
greina:
1. Ræktun kartöfluafbrigða,
sem eru ómóttækileg fyrir
vörtupest, og
2. Bann gegn kartöflurækt á
sýktum svæðum, (sem prófes-
sorinn þó telur lítt framkvæm-
anlegt).
Og er fyrra ráðið eiginlega
eina vörnin gegn vörtupestinni,
sem hefir verið framkvæman-
legt í verkinu.
Margar tilraunir hafa verið
gerðar til þess að fá vitneskju
um, live móttækileg hin ýmsu
kartöfluafbrigði eru fyrir vörtu-
pest. Tilraun sem gerð var í
Ormskirk á Englandi leiddi í
ljós, að yfir hundrað kartöflu-
afbrigði sýktust alls ekki. Og
samkvæmt þeirri reynslu hefir
landbúnaðarráðuneytið enska
mælt með þeim afbrigðum, sem
reyndust best, en það voru m. a.
Iverrs Pink, Great Scott og Edzel
Blue.
Hafa þessi afbrigði verið
reynd í Gróðrarstöðinni og bafa
reynst prýðisvel, einkum hefir
„Kerrs Pink“ gefist ágætlega og
skarað fram úr öðrum. (Hér
hefir það gengið undir nafninu
,,Eyvindarkartöflur“). Afbrigði
þetta sýkist ekki heldur nema
að örlitlu leyti af „kartöflusýk-
inni“, og hér er þvi um stór-
verðmætt afbrigði að ræða,
þar sem reynslan hefir sýnt að
það gefst ágætlega við þau rækt-
unarskilyrði, sem hér eru fyrir
hendi.
Aftur á móti sýndu tilraunir
í Ormskirk, að meðal þeirra af-
brigða sem sýktust mest, voru
bæði „Up-to-date“ og „Magnum
bonum“, en það eru þau kar-
töfluafbrigði, sem sennilega
flyst mest af hingað til íslands
og getur því mikil hætta stafað
af þeim.
Ragnar Ásgeirsson.
Útgerð Norðmanna
árið sem leið o. fl.
—o—
Verslunarfélag eitt í Björg-
vin hefir nú um áramótin skrif-
að kaupsýslumanni hér i bæn-
um ítarlegt bréf um útgerð
Norðmanna síðaslliðið ár o. fl.,
og fer liér á eftir stuttur útdrátt-
ur úr bréfinu:
„Vér leyfum oss hér með“,
segir bréfritarinn, „að gefa yð-
ur stutt yfirlit yfir þorskveið-
arnar hér í Noregi síðastliðið
ár.“ — pví næst tekur liann
fram, að árið 1926 hafi verið
fremur óhagstætt, bæði fyrir út-
gerðina heima fyrir og þá ekki
síður fyrir útflytjndur. — Fisk-
aflinn hefir verið mjög mikill,
miklu meiri en verið hafi um
margra ára skeið. — Fiskverðiði
hafi stöðugt „verið fallandi“ á
erlendum markaði og hækkun
norsku krónunnar hafi valdið
miklum örðugleikum og tjóni.
„I byrjun ársins fengust 24 kr.
norskar fyrir hvert sterlings-
pund, en nú um áramótin ekld
nema 19 kr. — þessi afskaplega
liælckun krónunnar hefir orðið
afdrifarík fyrir útflytjendurna,
enda hafa þeir flestir beðið milc-
ið tjón á árinu.“
Saltf iskurinn: Frá þvi er
skýrt í bréfinu, að saltað liafi
verið til útflutnings miklu meira
af fiski árið 1926 en næsta ár á
undan. Er talið, að saltað hafi
verið kring um 44 miljónir fiska
árið sem leið, en 1925 að eins
35 miljónir. Útflutningurinn
1926 nam 48 miljón kg., en var
árið áður um 40 miljón kg. —
í árslok er talið að birgðir i
landinu sé nálægt 13 miiljón
kg., en voru árið áður um 15
milj., kg. „prátt fyrir það að
eftirspúrnin var altaf isvipuð,
frá því er hin nýja fiskfram-
leiðsla fór að koma á markað-
inn, hefir þó verðið stöðugt far-
ið lækkandi.“ — pá er þess get-
ið, að framleiðslukostnaðurinn
heima fyrir hafi alt árið verið
meiri en svo, að útgerðin hafi
getað borið að skaðlausu. —
pess vegna hafi framleiðend-
urnir, útgerðarmennirnir, orð-
ið fyrir miklu tjóni. — Hin
mikla framleiðsla hafi orðið til
þess, segir bréfritarinn enn-
fremur, að talsverð samkepni
hafi orðið með útflytjendum
fiskjarins, en liún liafi aftur orð-
ið þess valdandi, að sumir þeirra
liafi sent fisk sinn í umboðssölu,
en því bafi Norðmenn nálega al-
veg verið hættir. — „Nú er fisk-
að mikið fyrir ströndum Vest-
ur-Finnmerkur og boðnir 19
aurar í hvert kg. af söltuðum
fiski, en að eins 7 aurar fyrir
kg. af nýjum fiski.“ —....
„pað er þó alveg óvíst, að þetta
Iága verð geti haldist. — Salt-
1‘iskur, tilbúinn til útflutnings,
er borgaður með 100 kr. hvert
skippund, ef um fisk frá Lo-
foten er að ræða, en saltfiskur
frá Finnmörku stendur i 88 kr.
skpd.“
Lýsi. —- Framleitt var á ár-
inu hér um bil 121000 hl. af
gufubræddu lýsi og hefir fram-
leiðslan aldrei verið líkt því
eins mikil. — Um áramótin
1925 og 1926 var verðið kring
um 130 kr. faj|ð (fiskur frá Lo-
foten), en sakir þess, hversu
framleiðslan reyndist mikil, féll
verðið jafnt og þétt og var kom-
ið niður í 85 kr. livert fat í októ-
bermánuði. Verðið hefir þó
hækkað aftur til muna og er nú
nálægt 95 kr. fatið. — Útflutn-
ingurinn varð miklu meiri 1926
en nokkru sinni fyr, fast að
100,000 föt, eða jafnvel heldur
meira. Árið 1925 nam útflutn-
ingurinn hér um bil 78,000 föt-
um. — Gert er ráð fyrir, að til
sé í landinu í árslok 40,000 föt.
— Bregðist Lófót-fiski í ár, er
talið vist að verðið muni hækka.
— Lifur úr fiski frá Finnmörku
er að eins greidd með 10 aurum
liver líter. —
Hrogn: — Framleiðslan 1926
var alt að 10,000 fötum meiri en
árið 1925. Samt var verðið hér
um bil það sama. — Engar
birgðir eru til í landinu um ára-
mót.
Kjöt: — Verðið var i október-
mánuði í haust 150 kr. nordcar
eða kr. 123.50 danskar fyrir
hverja tunnu, og mátti kaupandi
velja um hvorn kostinn hann
tæki. — Menn samþyktu að
kaupa í norskri mynt. Um sama
leyti eða rétt á eftir hófst hin
gegndarlausa liækkun krón-