Vísir - 08.07.1927, Blaðsíða 3

VlSIR
Þannig lítur kjörseðill út áður en kosið er:
Kjörsedill
við Alþingiskosningai' í Reykjavík þ. 9. júlí 1927.
A-listi B-Iisti C-listi
Héöinn Valdimarsson, forstjóri. Magnús Jónsson, dócent. Takob Möller, bankaeftirlitsm.
Sigurj.A. Ólafss., form. sjóm.fél. Jón Ólafsson, framkvæmdastj. Páll Steingrímsson, ritstjóri.
Ágúst Jósefsson, heilbrig-Sisf.tr. Sigurbjörg Þorláksd., kensluk. Baldur Sveinsson, ritstjóri.
Kristófer Grírnss., búfræöingur. Stefán Sveinsson, verkstjóri.
Kjósið C-listann, með ]jví að setja kross við listabókstafinn eins og hér er sýnt:
Kjörsedill
við alþingiskosningar i Reykjavík þ. 9. júlí 1927.
A-listi B-listi X C-listi
Héöinn Valdimarsson, forstjóri. Magnús Jónsson, dócent. Jakob Möllei*, bankaeftirlitsm.
Sigurj.A. Ólafss., form. sjóm.fél. Jón Ólafsson, framkvæmdastj. Páll Steingrímsson, ritstjóri.
Ágúst Jósefsson, heilbrigSisf.tr. Sigurbjörg Þorláksd., kensluk. Baldur Sveinsson, ritstjóri.
Kristófer Grímss., búfræSingur. Stefán Sveinsson, verkstjóri.
Ksis-kiffii prir aila Qlaða.
ámum um málið, benti Jak.
Möller þráfaldlega á hina.miklu
menningarlegu þýðingu, sem
útvarp gæti haft fyrir þjóð
vora. Fáar eða ef til vill engar
þjóðir hefðu meiri þörf fyrir
útvarp en vér íslendingar vegna
strjálbýlis og erfiðra sam-
gangna. En sérstaka áherslu
lagði framsögum. þó á þýðingu
útvarpsins fyrir sjávarútveginn
og sjómenn vora og öryggi
þeirra. Frá útvarpsstöðinni
rnundu sjómennirnir daglega og
oft á dag fá veðurskeyti og veð-
urspár og mundu þeir haga
ferðum sínum eftir þeim. þann-
ig mundi góð útvarpsstöð geta
komið i veg fyrir slys og bjarg-
að mörgu mannslífinu.
Á þessu þingi (1925) voru
sérleyfislögin samþykt og af-
greidd til stjórnarinnar. Hefði
nú mátt vænta þess af íhalds-
stjórninni, sem seint og snemma
gumar af ágæti sinu og föður-
legri umhyggju sinni fyrir
landsmönnum, að hún hefði nú
sýnt hvorttveggja i verki.
Hér er eigi rúm til að rekja
alla sögu útvarpsmálsins frá því
að það komst í hendur íhalds-
stjórnarinnar. En á einu máli
eru allir óblindir um það, að
sjaldan eða aldrei hafi nokkur
stjórn farið skemmilegar með
nokkurt mál en íhaldsstjórnin
íslenska fór með útvarpsmálið.
Skal nú drepið á fátt af mörgu
og mun þó flestum þykja nóg
um aðgerðir stjórnarinnar.
1 lögum frá Alþingi er þess
krafist að hlutafélag það, er fái
sérleyfið i hendur skuli hafa
„ekki minna en 100,000 króna
stofnfé“, þ. e. handhært fjár-
magn á stofndegi. Á opinber-
um fundi hér i bæ hefir maður
úr stjórn h.f. Útvarp játað, að
félagið hafi ekki ráðið yfir
meira en rúmum helming lög-
skipaðs lágmarkshlutafjár, er
.sérleyfið var veitt.
I lögunum er þess krafist að
stöð, eða stöðvar, sérleyfishafa
dragi um alt land. Af umræð-
unum á Alþingi verður séð, að
með þessu áttu þingmenn við
það, að stöðin væri svo sterk, að
um alt land mætti liafa full not
af henni með móttökutækjum
svo ódýrum að öllum þorra al-
mennings væri kleift að afla sér
þeirra. Ákvæði þetta hártogaði
stjórnin og veitti vinum sínum
sérleyfið þótt reynt væri að
stöðin var allsendis ónóg og svo
magnlaus að jafnvel í næstu
sýslum þurfti dýr móttökutæki
til þess að lieyra til hennar. En
íhaldsstjórnin hugsaði sem svo:
ef menn hafa nægilega næm
móttökutæki má alstaðar á
landinu nema raföldur stöðvar-
innar, sem eilíflega halda áfram
út í alheimsgeiminn! Og þá var
bókstaf laganna fylgt — þótt
brotið væri gegn anda þeirra.
í lögunum er skipað svo fyr-
ír, að stjórnin semji reglugerð
um rekstur útvarpsins. íhalds-
stjórnin fylgdi trúlega þvi boði
laganna og samdi — eða lét
semja reglugerð, sem er orðin
fræg að endemum. peir, sem
hafa athugað liana og borið
hana saman við lögin, fullyrða, I
að í henni séu ekki færri en 8 I
— átta — ákvæði, sem brjóta í
bága við lög og 2— tvö — á- I
kvæði, sem ganga grunsamlega I
nærri stjórnarskránni.
Fyrsta setning reglugerðar-
innar lofar öllu fögru. Hljóðar
hún svo: „Sérleyfið má á eng-
an liátt tefja fyrir útbreiðslu á
sviði útvarps i landinu“. En
framhaldið svíkur svo alt.
Með lögunum var stjórninni
heimilað að leyfa sérleyfishafa
að heimta stofngjald af mót- I
tökutækjum, „er tækin eru sett
niður“ (6. gr. laganna). Með
stofngjaldi er hér átt við gjald,
sem útvarpsnotanda ber að I
greiða í eitt skifti fyrir öll.
Samkvæmt lögunum á sérleyf-
ishafi að lieimta þetta gjald af
notandanum og á eigi aðgang 1
að því fyr en tækið er tekið til
notkunar, þ. e. „sett niður“. Öllu
þessu hefir íhaldsstjórnin snúið
öfugt og þverbrotið lögin með
reglugerðarákvæðunum.
1 stað þess að leyfa frjálsa I
verslun með móttökutæki og
hluta af þeim, eins og lögin
skipa fyrir, veitti stjórnin sér-
leyfisliafa grímuklædda einok- [
un af versta tagi. I 5. gr. reglu-
gerðarinnar segir svo: „peir, |
sem nú liafa á hendi sölu við-
tökutækja eða efnis í þau, eru
skyldir að gefa sérleyfishafa
tafarlaust skýrslu um birgðir |
sinar að viðlögðu drengskapar-
orði um að rétt sé fram tahð.
Sérleyfishafi lætur merkja
birgðirnar eftir ósk eiganda
gegn greiðslu stofngjalds eða
tryggingar fyrir því að það
verði greitt“ (leturbreyting
hér). Samkv. þessu ákvæði
reglugerðarinnar verða innflytj- J
endur viðtökutækja og efnis í
þau ,að snara út stofngjaldi af
birgðum sínum jafnskjótt og
þær koma til landsins — áður en
þeir eru farnir að selja nokkurt
einasta tæki. En ef þeir vilja
ekki, eða geta ekki lagt pening-
ana á borðið, verða þeir að setja
tryggingu fyrir greiðslunni, m.
ö. o. veðsetja eignir sínar og
rýra lánstraust sitt um upphæð, |
sem nemur samanlögðum stofn-
gjöldum af innfluttum tækjum.
petta kallar íhaldsstjórnin
frjálsa verslun! — En sú hlið-
in, sem að útvarpsnotendum
snýr, er eigi glæsilegri. Samkv.
fyrnefndu ákvæði reglugerðar-
innar, ber innflytjendum að
greiða stofngjald af öllum inn-
fluttum tækjum. Við sölu verða
þeir þá vitanlega að heimta
stofngjaldið af kaupendunum,
útvarpsnotendum. Samkv. lög-
unum á hver útvarpsnotandi að
greiða stofngjaldið einu sinni og
að eins einu sinni. pótt tæki
hans gereyðist hvert á fætur
öðru, ber honum að eins einu
sinni að greiða stofjigjald. En
samkv. reglugerðinni á hann að
greiða stofngjald jafnoft og
liann kaupir nýtt tæki. Hvað
kalla lögfræðingar slíka laga-
túlkun? Á alþýðumáli heitir
þetta löghrot.
Samkvæmt lögunum á sér-
leyfishafi eigi aðgang að stofn-
gjaldinu fyr en tækið er „sett
niður“. Eftir fyrirmælum reglu-
gerðarinnar er innflytjandi tæk-
isins skyldur til að greiða stofn-
gjaldið, þegar tækið kemur til
landsins!
í lögunum er enginn bókstaf-
ur fyrir því, að heimilt sé að
leggja stofngjald á varahluta
móttökutækja. En allir, sem
eitthvað þekkja til úlvarps, vita,
að móttökutæki þurfa þráfald-
lega endurnýjunar við. Með
reglugerðinni heimilar ihalds-
stjórnin sérleyfishafa að krefj-
ast sérstaks stofngjalds af flest
öllum varahlutum móttökutæk-
is. Samkv. reglugerðinni lítur
dæmið svona út: Fyrst ber út-
varpsnotandanum að greiða 85
króna stofngjald af fyrsta tæki
sínu. Eyðileggist það alveg, t. d.
brenni, og kaupi hann nýtt tæki,
á liann enn á ný að greiða 85
kr. stofngjald og þannig' áfrarn
í hvert sinn sem liann kaupir
tæki. purfi hann að kaupa nýj-
an hluta til tækis síns, t. d.
lampa, verður hann að greiða
sérstakt stofngjald af honum o.
s. frv. Á umræðufundi, sem i
vetur var haldinn um þetta mál,
upplýstist það frá einum tækja-
sala bæjarins, að þetta stofn-
gjald, sem heimtað er af áhalda-
hlutunum nemur 25—300% af
innkaupsverði hlutanna. í ofan-
álag á alt þetta á útvarpsnotand-
inn svo að borga 50 króna árlegt
afnotagjald.
Með lögum er útvarpsfyrir-
tækið undanþegið greiðslu opin-
berra skatta og gjalda. par eð
lögin heimila frjálsa verslun
með móttökutæki og efni í þau,
er vitanlegt áð undanþága þessi
frá skattgreiðslumnæreingöngu
til reksturs útvarpsstöðvarinn-
ar en eigi til verslunarreksturs
útvarpsfyrirtækisins. Nú er það
öllum vitanlegt, að h.f. Útvar])
hefir til skamms tíma rekið
stóra verslun með móttökutæki.
Greiðir félagið opinbera skattá
og gjöld af þeirri verslun sinni?
Áreiðanlega ekki — því að sam-
kvæmt upplýsingum frá skrif-
stofu lögreglustjóra hefir h.f.
Útvarp ekki einu sinni verslun-
arleyfi!
Margt fleira mætti nefna,
sem er brotið af sama bergi.
Skal hér að eins bent á nokkur
atriði, sem eru alveg einstök í
sinni röð. 1 7. gr. reglugerðar-
innar segir m. a.: „Nú vanræk-
ir handhafi viðtökutækis að
greiða afnotagjald, sem fallið
er\í gjalddaga, og má þá taka
viðtökutækið niður lijá honum,
eða gera það ónothæft uns
gjaldið er greitt, enda sé tækið
sem trygging' fyrir gjaldinu og
má því ekki veðsetja það né
gera lögtak eða fjárnám í því
án leyfis sérleyfishafa“ (leturbr.
hér). Með þessu reglugerðará-
kvæði er ákveðin vörutegund,
sem lögum samkvæmt er seld
í frjálsri yerslun, tekin undan
almennum reglum um eignar-
rétt manna og' fógeta jafnvel
bannað að taka liana lögtaki
eða gera fjárnám í lienni, nema
með sérstöku leyfi óviðkom-
andi aðila. Margir lögfræðingar
liér í bæ hafa lýst yfir því, að
þetta ákvæði reglugerðarinnar
eigi enga stoð í gildandi lögum!
I 11. gr. reglugerðarinnar
segir: „Eftirlitsmönnum sér-
leyfishafa skal jafnan vera
heimill aðgangur að öllum mót-
tökutækjum til þess að atliuga
þau, hvenær (leturbr. liér) sem
sérleyfishafi óskar að láta slika
skoðun fara fram.“ Hver er nú
ákvæði stjórnarskrárinnar um
vern dun heimilisf riðarins ?
Samkv. reglugerðaróskapnaði
þessum eiga útvarpsnotendur
það undir geðþótta sérleyfis-
hafa livort þeir fá að dvelja
ótruflaðir i hýbýlum sínum.
Nóttina eiga þeir ekki einu sinni
sjálfir!
Að lokum skal að eins bent á
17. gr. reglugerðarinnar, sem
kórónar alt liitt. Sú grein liljóð-
ar svo: „Samgöngumálaráðu-
Til snnnndagsiBS.
Glænýr smálax, silungur, nauta-
kjöt, hamflettar rjúpur á 6o aura
stykkih, isl. rjómabússmjör, nýj-
ar kartöflur o. m. fl.
Laugaveg 42. Sími 812.
neytið úrskurðar, að svo miklu
leyti, Seni ekki er öðruvísi á-
kveðið, til fullnaðar ágreining,
sem rísa kann út af skilningi á
reglugerð þessari eða sérleyfí
því, sem hún er bygð á, og má
ekki bera þann ágreining undir
dómstólana.“ (Leturbr. hér).
Með þessu ákvæði seilist ríkis-
stjórnin út fyrir valdsvið sitt og
gerir sig að löggjafa, því að án
sérstakrtú- lagaheimildar má
éngri stjórn leyfast að kippa á-
kveðnum flokki ágreiningsmála
undan dómstólunum.
Retta, sem hér liefir verið
sag't, sýnir og sannar að íhalds-
stjórnin hefir margbrotið þatt
lög, sem hún var sett til að gæta.
Hvernig má þá búast við þvi að
almenningur sýni lilýðni við lög
landsins, þegar ríkisstjórnitt
sjálf gengur á undan öðrum 1
lögbrotum. Og þessu mikla
menningarmáli, útvarpsmálinu,
befir stjórnin unnið hið mesta
mein og vakið ótrú almennings
á þvi Einasta vonin er nú, að
næsta þing beri gæfu til aS
koma þessu merka máli í rétt
horf. Er nú líklegt að þing-
menn séu farnir að skilja það,
að útvarpsmálið er menningar-
mál, sem varðar alþjóð ög
reynslan er búin að sýna oss
þáð, að ríkið á að taka það f
sinar hendur og reka það alveg
eins og það rekur nú síma,
loftskeytastöð, kostar háskólá,
mentaskóla og fleiri menning-
arfyrirtæki. • .i